Programma 1 | Samenleven

Alle inwoners doen volwaardig mee
In dorpsgesprekken, maar ook tijdens de hackathons, in gesprekken met mensen die met weinig geld rond moeten komen en in contacten met het Gebiedsteam, Scala en andere maatschappelijke organisaties is het onderwerp ‘Meedoen’ een belangrijk thema. Daarnaast hebben we wettelijke taken op dit terrein. Het gaat om de Wet Maatschappelijke Ondersteuning, de Participatiewet en de Wet gemeentelijke Schuldhulpverlening. Voor de Opgave Meedoen zijn in de Visie op Samenleven (oktober 2019) vier maatschappelijke effecten benoemd waar gemeente, organisaties, bedrijven en inwoners samen aan willen werken. Als eerste werkten we in 2020 doe-agenda's (concrete doelen) uit voor het maatschappelijk effect ‘Mensen participeren duurzaam op de arbeidsmarkt’ en het effect ‘Mensen doen mee aan het maatschappelijk leven’. Deze doe-agenda’s zijn in maart 2021 door de raad vastgesteld. De komende jaren werken we de andere maatschappelijk effecten uit in een doe-agenda.

Per 1 januari 2022 is de nieuwe inburgeringswet van kracht. Ook hier is 'meedoen' het centrale thema, vandaar dat we deze oppakken binnen de opgave 'Meedoen' uit de Visie op Samenleven.

Maatschappelijk effect A. Mensen kunnen levensloopbestendig wonen
A1. Mensen zijn in staat passende woonruimte te realiseren (faciliteren)
A2. Mensen zijn bezig met levensloopbestendig wonen (faciliteren)
A3. Mensen zijn op de hoogte van de mogelijkheden om hun woning aan te passen (regisseren)

Maatschappelijk effect B. Mensen participeren duurzaam op de arbeidsmarkt
B1. Mensen die dat kunnen, nemen deel aan de arbeidsmarkt en alle statushouders doen snel en volwaardig mee, waar mogelijk via betaald werk (regisseren)
B2. Uitkeringsgerechtigden maken naar vermogen stappen op de Participatieladder (regisseren)
B3. Mensen ervaren een zinvolle invulling van hun dag (*1) (faciliteren)
(Voor maatschappelijk effect B stelde de gemeenteraad twee doe-agenda's vast met concrete doelen en interventies - dit is een concrete vertaling van wat er nu staat onder de kopjes ‘wat willen we bereiken’ en ‘wat gaan we er voor doen’. Het gaat om doe-agenda B Mensen Participeren duurzaam op de arbeidsmarkt en de doe-agenda specifiek over de nieuwe Wet Inburgering.)

Maatschappelijk effect C. Mensen doen mee aan het maatschappelijk leven
C1. Mensen zijn tevreden over hun maatschappelijk leven (loslaten)
C2. Mensen zijn zelfredzaam (faciliteren)
C3. Kinderen in armoede hebben mogelijkheden om mee te doen (regisseren)
C4. Mensen zijn financieel in staat om maatschappelijk mee te doen (regisseren)
C5. Mensen ervaren ondersteuning in hun eigen omgeving (stimuleren)
(Voor maatschappelijk effect C stelde de gemeenteraad de doe-agenda vast met concrete doelen en interventies - dit is een concrete vertaling van wat er nu staat onder de kopjes ‘wat willen we bereiken’ en ‘wat gaan we er voor doen’).

Maatschappelijk effect D. Mensen maken indien nodig gebruik van het vangnet
D1. Mensen zijn op de hoogte/kennen de wegen (regisseren)
D2. Mensen maken gebruik van de wegen (stimuleren)
D3. Mensen vinden tijdig ondersteuning bij (financiële) problemen (regisseren)
D4. Mensen zijn tevreden over de ondersteuning (stimuleren)

(*1) Hieronder verstaan we: alle inwoners conform definitie CBS behalve inwoners die de AOW-gerechtigde leeftijd hebben bereikt. Voor inwoners die de AOW-gerechtigde leeftijd hebben bereikt komt een zinvolle dag invulling aan de orde bij opgave Positieve Gezondheid.

De cijfers uit de monitor sociaal domein over 2022 illustreren wat we hebben bereikt. 

A. Mensen kunnen levensloopbestendig wonen
A1. Mensen zijn in staat passende woonruimte te realiseren
Mensen zijn in de toekomst beter in staat passende woonruimte te realiseren, onder andere doordat we overeenstemming hebben bereikt met de woningcorporaties om de komende jaren 130 tot 145 woningen te gaan bouwen. Hierdoor verwachten we doorstroming mogelijk te maken, waardoor weer meer mensen levensloopbestendig kunnen wonen. De doorstroom is op dit moment helaas nog beperkt. Oorzaak is de overspannen woningmarkt.

A2. Mensen zijn bezig met levensloopbestendig wonen & A3. Mensen zijn op de hoogte van de mogelijkheden om hun woning aan te passen
Steeds meer inwoners zijn bezig met levensloopbestendig wonen en op de hoogte van de mogelijkheden om hun woning aan te passen. Dit blijkt bijvoorbeeld uit het gebruik van de Wmo-regelingen die we hiervoor hebben. Voorbeelden zijn de mogelijkheden voor woningaanpassingen (trapliften, aangepaste keukens of badkamers, een aanbouw om beneden te kunnen slapen) en de verhuiskostenvergoeding om te verhuizen naar een leeftijdsvriendelijker huis. Ook maken steeds meer oudere huurders (70+) met een fysieke beperking gebruik van het Langer Thuis Pakket van Actium, waarmee zij kosteloos kleine woningaanpassingen kunnen aanvragen.

B. Mensen participeren duurzaam op de arbeidsmarkt
B1. Mensen die dat kunnen, nemen deel aan de arbeidsmarkt en alle statushouders doen snel en volwaardig mee, waar mogelijk via betaald werk (regisseren).

• Het aantal uitkeringsgerechtigden (P-wet) is gedaald. De instroom in de bijstand was relatief laag door de gunstige arbeidsmarktsituatie. Er zijn nu voor het vierde jaar op rij minder inwoners waaraan we bijstand verstrekken. Dat betekent dat mensen, die dat kunnen, deelnemen aan de arbeidsmarkt.
• Het percentage mensen dat minimaal een half jaar uit de bijstand blijft na het vinden van werk groeit. Er zijn dus minder ‘draaideurcliënten’ dan in vorige jaren.
• We zijn klaar voor de nieuwe Wet Inburgering die in 2022 in werking trad. We kunnen statushouders leerroutes aanbieden, ondersteuning bieden bij het voeren van een financiële huishouding en participatie-activiteiten organiseren. We hebben in 2022 beperkt ervaring opgedaan omdat er nog weinig statushouders waren die onder het nieuwe ‘regime’ vielen.

B2. Uitkeringsgerechtigden maken naar vermogen stappen op de Participatieladder
Via de participatieladder hebben we goed in beeld welke stappen mogelijk zijn en gezet worden door inwoners in de bijstand. We zien echter dat inwoners die nu in de bijstand zitten een grotere afstand tot de arbeidsmarkt hebben. Daardoor is het voor hen moeilijker om stappen te zetten op de participatieladder. In 2022 is de mismatch tussen vraag en aanbod op de arbeidsmarkt groter geworden.

B3. Mensen ervaren een zinvolle invulling van hun dag
Op steeds meer plekken kunnen mensen terecht voor dagbesteding zonder daarvoor een indicatie nodig te zijn. Het gaat om Oldeberkoop WODS, Haulerwijk De Buurthaven en Appelscha de dorpskamer) en Stellinghaven Oosterwolde (voor mensen met dementie).

Opvang ontheemden Oekraïne
We zorgden dat een groep ontheemden uit Oekraïne veiligheid en opvang ontving en dat zij zich dagelijks kunnen redden.

C. Mensen doen mee aan het maatschappelijk leven
C2. Mensen zijn zelfredzaam & C3. Kinderen in armoede hebben mogelijkheden om mee te doen & Mensen zijn financieel in staat om maatschappelijk mee te doen & C4. Mensen ervaren ondersteuning in hun eigen omgeving

• We bereiken steeds meer mensen met onze schulden- en armoederegelingen (inclusief energietoeslag), wat bijdraagt aan zelfredzaamheid en mogelijkheden om mee te doen.
• Door de nieuwe taken op het gebied van vroegsignalering van schulden bereiken we mensen met (beginnende) schulden in een vroeg stadium.
• Via Geldfit is de route voor inwoners met vragen over geld helderder geworden en werken de partijen achter de schermen samen om de ondersteuning op elkaar af te stemmen. We hebben daarmee bereikt dat we 'erger voorkomen'. 
• Er is eind 2022 een pakket aan maatregelen tot stand gekomen om de gevolgen van de energiecrisis en de inflatie te verzachten, waardoor we in 2023 (meer) inwoners kunnen ondersteunen in deze voor velen financieel zware tijd en mensen elkaar kunnen ondersteunen.

D. Mensen kunnen gebruik maken van het vangnet
D1. Mensen zijn op de hoogte/kennen de wegen en D2. Mensen maken gebruik van de wegen 

• De route voor inwoners met vragen over zorg, welzijn, werk, opvoeden, geldzaken etc. is zo helder mogelijk, waardoor inwoners of verwijzers makkelijk de weg kunnen vinden en inwoners zo nodig tijdig ondersteuning kunnen krijgen.
• We hebben een start gemaakt met een nieuwe sociale kaart voor onze gemeente (www.socialekaartooststellingwerf.nl) waarop inwoners zelf kunnen zoeken naar (indicatievrije) voorzieningen in en om onze gemeente, waar zij mogelijk baat bij hebben. De sociale kaart is ook bedoeld voor professionals en maatschappelijke organisaties die regelmatig vragen krijgen van inwoners over zorg, welzijn, opvoeden, geldzaken etc. Organisaties zijn uitgenodigd om hun diensten op de sociale kaart te vermelden. Desgewenst helpen we ze daarbij. Momenteel loopt dit nog, de sociale kaart is op dit moment deels 'gevuld'.
• Oudere inwoners hebben steeds meer mogelijkheden om gebruik te maken van indicatievrije dagbesteding, wat de drempel om daar gebruik van te maken lager maakt, mantelzorgers kan ontlasten en een beroep op (duurdere) geïndiceerde dagbesteding uit kan stellen.
• De beweging van zware naar lichte zorg is verder doorgezet.
• We anticiperen op het toenemend gebruik van huishoudelijke hulp. Dit is nodig, met name door de vergrijzing.
• Inwoners die contact opnemen met ons Gebiedsteam zijn in staat gesteld zelfredzaam te zijn en eigen regie te hebben en te houden, waar nodig met behulp van ondersteunende voorzieningen uit de Wmo (hulpmiddelen, vervoer, dagbesteding en huishoudelijke hulp) of voorliggende voorzieningen (voorzieningen die zonder indicatie beschikbaar zijn).
• Inwoners kunnen makkelijker dan voorheen gebruik maken van onafhankelijke cliëntondersteuning en hebben meer keuze hierin. Dit verhoogt de kans dat zij zich uiteindelijk beter ondersteund voelen.
• De uitstroom uit beschermd wonen is beter geregeld.
• De begeleiding die we vanuit de Wmo aan inwoners bieden voldoet aan de kwaliteitseisen en het toezicht en de handhaving hiervan is goed geregeld.

D3. Mensen vinden tijdig ondersteuning bij (financiële) problemen
Zie C.

D4. Mensen zijn tevreden over de ondersteuning
In ons cliënt ervaringsonderzoek (Gebiedsteam) zegt 89% van de respondenten dat zij de kwaliteit van de ontvangen ondersteuning goed vinden.

A. Mensen kunnen levensloopbestendig wonen
A1. Mensen zijn in staat passende woonruimte te realiseren

• We maakten prestatieafspraken met de corporaties over het bouwen van geschikte huurwoningen. 
• Al aangepaste huurwoningen die vrijkwamen boden we opnieuw aan aan inwoners die met beperkingen te maken hebben.
• We voer(d)en gesprekken over de invulling van het terrein Rikkingahof.
• We zetten de Blijverslening en de Verzilverlening in voor huishoudens die hun huis levensloopbestendiger willen maken.

A2. Mensen zijn bezig met levensloopbestendig wonen & A3. Mensen zijn op de hoogte van de mogelijkheden om hun woning aan te passen (regisseren)

• De werkgroep preventief huisbezoek neemt levensloopbestendig wonen sinds 2022 als onderwerp mee hun contacten zodat bewustwording wordt gestimuleerd en mensen weten wat er allemaal mogelijk is.
• De SlimoTheek is ingericht, met daarin (digitale) voorzieningen/hulpmiddelen om mensen in staat te stellen langer thuis te blijven wonen. Met name inwoners met dementie.
• We zetten Wmo-voorzieningen in. Bijvoorbeeld verhuiskostenvergoedingen, aanpassingen van de woning of het plaatsen van een mantelzorgunit.
• We publiceerden periodiek artikelen over langer thuis wonen, meestal interviews met inwoners. Deze zijn goed ontvangen en leidden na iedere publicatie tot contactmomenten tussen inwoners en Gebiedsteam.

B. Mensen participeren duurzaam op de arbeidsmarkt
We investeerden in nog beter ontschot werken in het Gebiedsteam (verbindingen Wmo, Participatiewet, Jeugd) waardoor we onze inwoners (onder andere degenen die gebruik van maken van de Participatiewet) nog beter kunnen helpen.

B1. Mensen die dat kunnen, nemen deel aan de arbeidsmarkt en alle statushouders doen snel en volwaardig mee, waar mogelijk via betaald werk (regisseren).

• We bleven maatwerk leveren en verbindingen leggen tussen de capaciteiten van de bijstandsgerechtigde en werkgevers in kansrijke sectoren. We bleven werken met een vaste contactpersoon, het toepassen van de omgekeerde toets, het uitbreiden van het netwerk van ondernemers en het waar nodig op maat inkopen van scholing en ondersteuning om bijstandsgerechtigden stappen te laten zetten op de participatieladder.
• We hebben het bieden van nazorg bij uitstroom naar werk sinds 2022 structureel ingebed in de werkprocessen.
• We namen concrete maatregelen om te voorkomen dat inwoners met een WW-uitkering doorstromen naar de bijstand. Denk aan een regionale website waar deze inwoners informatie kunnen vinden over werk, een leven lang ontwikkelen en de specifieke gemeentelijke informatie over het aanvragen van bijstand. Daarnaast besteedt het UWV de maanden voor einde WW extra aandacht aan de betreffende inwoners om te voorkomen dat zij naar de bijstand doorstromen. 
• Er is een digitale instrumentengids gerealiseerd waar professionals die inwoners begeleiden naar werk alle instrumenten kunnen vinden die ingezet kunnen worden.
• We begeleidden statushouders bij hun integratie en boden hen een woonplek.

B2. Uitkeringsgerechtigden maken naar vermogen stappen op de Participatieladder

• In Zuidoost verband (OWO-gemeenten, Smallingerland en Heerenveen) stelden we een gezamenlijk jaarplan op en werkten we samen om de mismatch tussen vraag en aanbod op de arbeidsmarkt te verkleinen.
• We bleven gebruik maken van bestaande activiteiten die bijdragen aan het bevorderen van meedoen. Voor de stap naar werk valt te denken aan de inzet van Stichting Werk Ooststellingwerf en Wijknet, maar ook door het ondersteunen van initiatieven die helpen bij het vinden van een zinvolle daginvulling zoals 'Welzijn Op Dorpse Schaal', 'Plek voor Talent' (vrijwilligersvacaturebank), 'Welzijn op Recept' (huisartsen verwijzen door naar bestaande creatieve of sportieve activiteiten en vrijwilligerswerk) en diverse activiteiten gericht op ontmoeten en activering. Ook blijven we actief samenwerken in de regio, zodat ook onze inwoners en ondernemers kunnen profiteren van kansen die dit biedt.
• Er loopt een pilot waarbij we met alle inwoners die vanuit de Wmo een indicatie dagbesteding hebben en tevens een uitkering vanuit de Participatiewet spreken. Doel is onderzoeken of en hoe zij stappen kunnen zetten naar meer activerende of arbeidsmatige activiteiten in plaats van steeds een voortzetting van de Wmo-indicatie dagbesteding. Zo zetten zij stappen op de participatieladder.

B3. Mensen ervaren een zinvolle invulling van hun dag 

• Met Liante, stichting Welzijn aan Huis en De Fochtel zijn voorbereidende gesprekken gevoerd over het inrichten van nog meer plekken voor indicatievrije dagbesteding. 
• We bekostigden indicatievrije dagbesteding op vier plekken in onze gemeente.

Opvang ontheemden Oekraïne

• We organiseerden opvang voor Oekraïners in hotel Appelscha en later ook in de Roggeberg. Daarnaast waren Gebiedsteam en Scala present om hen te ondersteunen bij vragen en vrijetijdsbesteding. Verder zorgden we dat zij leefgeld kregen uitbetaald.
• We onderhielden contacten met Oekraïense ontheemden en de gastgezinnen waarin zij verblijven. Ook voor deze mensen betaalden we leefgeld uit.

C. Mensen doen mee aan het maatschappelijk leven
C2. Mensen zijn zelfredzaam & C3. Kinderen in armoede hebben mogelijkheden om mee te doen & Mensen zijn financieel in staat om maatschappelijk mee te doen & C4. Mensen ervaren ondersteuning in hun eigen omgeving

• We hielpen inwoners met voorzieningen op het gebied van schulden en armoede. Deze voorzieningen staan allemaal vermeld in de Regelingenwijzer (https://www.ooststellingwerf.nl/regelingenwijzer)
• We zetten flink in op communicatie rondom verschillende regelingen en het aanbod van partners.
• We vragen input van inwoners die zelf in armoede leven om zo ons minimabeleid te verbeteren.
• De inkomensgrenzen voor de kindregelingen zoals het Jeugdfonds Sport en Cultuur en de kleding- en schoenenbonnen zijn verhoogd van 120% naar 130% van het wettelijk sociaal minimum, waardoor meer gezinnen in aanmerking komen en daardoor mee kunnen doen.
• De eenmalige energietoeslag 2022 is uitgekeerd aan inwoners met een inkomen tot 120% van het wettelijk sociaal minimum.
• We zorgden dat in 2023 meer inwoners in aanmerking komen voor de energietoeslag door de norm hiervoor van 120% naar 140% te brengen.
• We voerden de vroegsignalering uit (contact opnemen met inwoners met beginnende schulden en hen hulp aanbieden).
• Eind 2022 is extra capaciteit gerealiseerd voor vroegsignalering en budgetadvies.
• Eind 2022 startten we een traject om het proces van schuldhulpverlening te versnellen en te verbeteren zodat inwoners tijdig en goed ondersteund worden en daardoor sneller weer mee kunnen doen.
• We sloten ons aan bij Geldfit en betrokken hier lokale samenwerkingspartijen bij die ook ondersteuning bieden op financieel gebied.
• We hebben een energieteam in het leven geroepen om op de korte termijn inwoners 'warm de winter' door te helpen. Dit energieteam heeft diverse acties uitgevoerd om inwoners te informeren en te ondersteunen om minder energie te verbruiken. Het team heeft de raad begeleid om te komen tot een pakket van maatregelen om de gevolgen van de energiecrisis en de inflatie te verzachten. We vragen input van inwoners die zelf in armoede leven om zo ons minimabeleid te verbeteren.
• Er zijn verschillende subsidies verleend aan organisaties voor materiele ondersteuning.

D Mensen maken gebruik van het vangnet
D1. Mensen zijn op de hoogte/kennen de wegen en D2. Mensen maken gebruik van de wegen 

• We sloten ons aan bij Geldfit (heldere route bij geldvragen).
• We startten een publiekscampagne over het Gebiedsteam.
• We bekostigden indicatievrije dagbesteding op vier plekken in onze gemeente.
• Met Liante, stichting Welzijn aan Huis en De Fochtel zijn voorbereidende gesprekken gevoerd over het inrichten van nog meer plekken voor indicatievrije dagbesteding.  
• Diverse inwoners met een indicatie dagbesteding en begeleiding zijn doorgestroomd van de plus naar de gewone variant (lichtere zorg).
• De SlimoTheek is ingericht, met daarin (digitale) voorzieningen/hulpmiddelen om mensen in staat te stellen langer thuis te blijven wonen. Met name inwoners met dementie.
• We maakten afspraken met de aanbieders van huishoudelijke hulp om te zorgen dat we deze kunnen blijven bieden en betaalbaar houden (personeelstekorten en door vergrijzing meer vraag).
• Waar nodig boden we inwoners ondersteunende voorzieningen uit de Wmo (hulpmiddelen, vervoer, dagbesteding en huishoudelijke hulp) of voorliggende voorzieningen (voorzieningen die zonder indicatie beschikbaar zijn). 
• Specifiek voor inwoners in beschermd wonen hebben we een provinciaal convenant 'Weer Thuis' afgesloten. Hierin maken gemeenten, corporaties en aanbieders afspraken over uitstroom beschermd wonen. 

D3. Mensen vinden tijdig ondersteuning bij (financiële) problemen
Zie C.

D4. Mensen zijn tevreden over de ondersteuning

• Om inwoners beter te kunnen ondersteunen is (met subsidie van VWS) extern onderzoek uitgevoerd naar onafhankelijke cliëntondersteuning en is deze breder ingericht.
• Voor toezicht en handhaving hebben we een sociaal domein breed beleidsplan opgesteld en is het toezicht en de handhaving in het sociaal domein (in het bijzonder voor Wmo) opnieuw ingericht.
• We investeerden in nog beter ontschot werken in het Gebiedsteam (verbindingen Wmo, Participatiewet, Jeugd) waardoor we onze inwoners nog beter kunnen helpen.
  
  

A. Mensen kunnen levensloopbestendig wonen
Mensen zijn in staat passende woonruimte te realiseren, zijn bezig met levensloopbestendig wonen en zijn op de hoogte van de mogelijkheden om hun woning aan te passen. In de monitor sociaal domein wordt hier nader op ingegaan.

B. Mensen participeren duurzaam op de arbeidsmarkt
Mensen participeren duurzaam op de arbeidsmarkt. Voor cijfers verwijzen we naar de monitor sociaal domein.

C. Mensen doen mee aan het maatschappelijk leven
Betere, laagdrempelige en toegankelijke ondersteuning op het gebied van financiële vragen. Daarnaast meer mogelijkheden om in aanmerking te komen voor ondersteuning, zowel advies als materiele ondersteuning. Voor cijfers verwijzen we naar de monitor sociaal domein.

D. Mensen maken gebruik van het vangnet
Uitgebreide informatie hierover is per regeling (P-wet, Jeugdwet, Wmo) opgenomen in de monitor sociaal domein.

• Visie op samenleven 2020-2024
• Doe-agenda B Mensen participeren duurzaam op de arbeidsmarkt 2021
• Doe-agenda C Mensen doen mee aan het maatschappelijk leven 2021
• Re-integratieverordening Participatiewet 2017
• Verordening Tegenpresentatie 2015
• Maatregelenverordening 2018
• Verordening Individuele Inkomenstoeslag 2015
• Verordening Individuele Studietoeslag 2015
• Handhavingsverordening 2015
• Verordening Verrekening Bestuurlijke Boete bij Recifice 2015
• Verordening adviesraad sociaal domein gemeente Ooststellingwerf 2015
  
  

Inwoners helpen elkaar, voelen zich thuis en zijn actief voor een sociale en vitale gemeenschap
Samenleven is een onderwerp dat erg leeft in de gemeente. Inwoners vinden ‘elkaar ontmoeten’, ‘elkaar ondersteunen’ en activiteiten en verenigingen in de dorpen en in de buurten belangrijk. We staan in contact met de dorpen, met clubs en verenigingen om de gevolgen van corona en de energiecrisis zo goed mogelijk op te vangen. Voor de Opgave Samenleven zijn in de Visie op Samenleven (oktober 2019) drie maatschappelijke effecten benoemd waar gemeente, organisaties, bedrijven en inwoners samen aan willen werken. Als eerste hebben we in 2020 plannen uitgewerkt voor het maatschappelijk effect ‘Mensen maken gebruik van de sociale-, culturele- en sportinfrastructuur’. Deze doe-agenda is in maart 2021 vastgesteld door de gemeenteraad. In juni 2022 stelde de gemeenteraad de doe-agenda voor het effect 'Mensen voelen zich verbonden' vast. Ook aan het effect 'Mensen zetten zich in voor de samenleving en elkaar' werken inwoners hard, waar nodig ondersteund door bijvoorbeeld het opbouwwerk.

Maatschappelijk effect E. Mensen voelen zich verbonden
E1. Mensen vinden het prettig om in hun buurt te wonen (loslaten)
E2. Mensen voelen zich betrokken bij anderen in hun gemeenschap (faciliteren)
E3. Mensen voelen zich niet gediscrimineerd en buitengesloten (faciliteren)
E4. Mensen ervaren minder eenzaamheid (stimuleren)

Maatschappelijk effect F. Mensen zetten zich in voor de samenleving en elkaar
F1. Mensen helpen elkaar (faciliteren)
F2. Mensen pakken gezamenlijk sociale en maatschappelijke vraagstukken op (faciliteren)
F3. Mensen ervaren ruimte om ideeën/initiatieven te ontwikkelen (faciliteren)
F4. Mantelzorgers raken niet overbelast (regisseren)

Maatschappelijk effect G. Mensen maken gebruik van de sociale, culturele en sportinfrastructuur
G1. Mensen zijn tevreden met het aanbod aan sociale, culturele en sportactiviteiten (faciliteren)
G2. Mensen zijn op de hoogte en hebben toegang tot sociale, culturele en sportinfrastructuur (stimuleren)
G3. Mensen zijn tevreden over de ontmoetingsplekken in hun omgeving (stimuleren)
G4. Er is een actief verenigingsleven (loslaten)
G5. Vrijwilligers floreren in de samenleving (faciliteren)

De cijfers uit de monitor sociaal domein over 2022 illustreren wat we hebben bereikt. 

Maatschappelijk effect E: Mensen voelen zich verbonden
De dorpen hebben in 2022 extra financiële middelen gekregen van de gemeente om corona-effecten in het dorp op te vangen. Hiermee zijn diverse verenigingen en andere organisaties ondersteund om deze lastige tijd door te komen. Deze steunmaatregel was een mogelijke aanvulling op de ondersteuning vanuit het Rijk.

E2. Mensen voelen zich betrokken bij anderen in hun gemeenschap
Steeds meer initiatieven voor ontmoeten en verbinden komen tot stand in de dorpen.

E3. Mensen voelen zich niet gediscrimineerd en buitengesloten
Bij conflicten in de buurt wordt bemiddeld.

E4. Mensen ervaren minder eenzaamheid
Mensen met kans op eenzaamheid kunnen nieuwe contacten opdoen.

Maatschappelijk effect F: Mensen zetten zich in voor de samenleving en elkaar
F1. Mensen helpen elkaar & F2. Mensen pakken gezamenlijk sociale en maatschappelijke vraagstukken op & F3. Mensen ervaren ruimte om ideeën/initiatieven te ontwikkelen

• De kracht van de samenleving blijkt uit het grote aantal inwoners dat zich vrijwillig inzet in het verenigingsleven en bij maatschappelijke organisaties.
• Er zijn vele (nieuwe en bestaande) maatschappelijke initiatieven die bijdragen aan het welbevinden van mensen en de leefbaarheid van onze gemeente.

F4. Mantelzorgers raken niet overbelast
Het aantal mantelzorgers dat contact heeft met de mantelzorgconsulent van het Gebiedsteam stijgt. Hierdoor hebben we mantelzorgers beter in beeld en kunnen we hen (preventief) ondersteunen en regelmatig een blijk van waardering geven in de vorm van een uitje of presentje. 

Maatschappelijk effect G: Mensen maken gebruik van de sociale, culturele en sportinfrastructuur
G1. Mensen zijn tevreden met het aanbod aan sociale, culturele en sportactiviteiten

• Organisaties voor kunst- en cultuur, welzijn en sport zijn ondanks coronalockdowns overeind gebleven.
• Er is een divers aanbod van culturele activiteiten en instellingen. Daarbinnen is er aandacht voor verschillende doelgroepen zoals jongeren, ouderen en nieuwkomers.
• Partijen zijn in gesprek over het realiseren van een Bruisplek.
• Er is een divers aanbod van sport- en beweegmogelijkheden, waaronder ook specifiek voor kinderen.
• De motorische vaardigheden van basisschoolleerlingen worden gemonitord, gestimuleerd en ontwikkeld.
• Inwoners (oud en jong) ondervinden stimulans bij sporten en bewegen en gezonde leefstijl.

G2. Mensen zijn op de hoogte en hebben toegang tot sociale, culturele en sportinfrastructuur

• Inwoners kunnen makkelijk vinden wat er te doen is in onze gemeente via de activiteitenagenda www.uutgaon.nl.
• Inwoners kunnen makkelijk vinden welke sport- en beweegactiviteiten er zijn in Ooststellingwerf via www.beweegplein.nl.
• We bieden regelingen voor inwoners met weinig geld zodat zij kunnen deelnemen aan sport en cultuur (denk aan Stichting Leefgeld, Jeugdfonds Sport en Cultuur).

G3. Mensen zijn tevreden over de ontmoetingsplekken in hun omgeving

• Inwoners kunnen elkaar ontmoeten op diverse plekken bijvoorbeeld in de dorpshuizen.
• Er zijn nieuwe ontmoetingsruimten ontstaan, bijvoorbeeld dorpskamer De Den in Appelscha. 

G5. Vrijwilligers floreren in de samenleving

• Er zijn vele vrijwilligers actief in onze lokale samenleving en er is een rijk verenigingsleven.
  
  

Maatschappelijk effect E: Mensen voelen zich verbonden

We stelden samen met inwoners en partners een doe-agenda op om dit maatschappelijk effect dichterbij te brengen.
E2. Mensen voelen zich betrokken bij anderen in hun gemeenschap

• Steeds meer initiatieven voor ontmoeten en verbinden komen tot stand in de dorpen.
• Dorpencoördinatoren en opbouwwerkers ondersteunen initiatieven in de dorpen voor ontmoeten, verbinden en leefbaarheid.
• De gemeente subsidieert de Plaatselijke Belangen en Bewonerscommissies via het wijk- en dorpenbudget. Er is in 2022 per dorp en wijk een extra basisbudget beschikbaar gesteld.
• De gemeente heeft een 'corona noodfonds maatschappelijke organisaties' beschikbaar gesteld in 2022. Hiermee zijn diverse verenigingen en andere organisaties op dorpsniveau ondersteund.

E3. Mensen voelen zich niet gediscrimineerd en buitengesloten

• Buurtbemiddeling ondersteunt inwoners bij conflicten in de buurt.
• We betalen mee aan Tûmba, het kenniscentrum discriminatie en diversiteit.
• We voeren ons Inclusiebeleid uit.
• We besteden aandacht aan speciale dagen bijvoorbeeld Paarse Vrijdag, Coming Out Day et cetera.

E4. Mensen ervaren minder eenzaamheid

• Het Gebiedsteam deed deskundigheidsbevordering rond eenzaamheidsproblematiek.
• De gemeente subsidieert VraagElkaar om mensen met dezelfde behoeften en interesses met elkaar in contact te brengen om eenzaamheid te voorkomen of verminderen.

Maatschappelijk effect F: Mensen zetten zich in voor de samenleving en elkaar
F1. Mensen helpen elkaar & F2. Mensen pakken gezamenlijk sociale en maatschappelijke vraagstukken op & F3. Mensen ervaren ruimte om ideeën/initiatieven te ontwikkelen

• De dorpencoördinatoren bieden ondersteuning aan de structuren in de dorpen en wijken en zijn verbinders tussen de dorpen en de gemeente.
• Er is afstemming tussen de dorpencoördinatoren en de opbouwwerkers om elkaar te ondersteunen en op deze wijze nog meer gezamenlijk de dorpen en wijken te kunnen ondersteunen.
• Via het Fonds 2022 zijn 10 nieuwe maatschappelijke initiatieven financieel ondersteund.
• Het wijk- en dorpenbudget 2022 is uitbetaald aan de besturen van de Plaatselijke Belangen / Bewonerscommissies. Zij zetten dit in voor leefbaarheidsinitiatieven in hun dorpen en wijken. NB Het wijk- en dorpenbudget is in 2022 eenmalig verhoogd voor de dorpen en wijken. Dit extra budget voor de dorpen en wijken wordt door de dorpen en wijken ingezet voor leefbaarheidsinitiatieven om de gevolgen van de coronamaatregelen te beperken.
• We verlenen sinds 2022 structureel subsidie voor opbouwwerk. Opbouwwerkers helpen inwoners om initiatieven verder te brengen en de burgerkracht en samenredzaamheid te vergroten.
• De dorpencoördinatoren bezochten de besturen van Plaatselijke Belangen / Bewonerscommissies. Er vonden bezoeken plaats van het nieuwe college aan de dorpen.
• Er is overleg tussen de dorpencoördinatoren en de opbouwwerkers van Stichting Scala om hun werkzaamheden op elkaar af te stemmen en gezamenlijk projecten/initiatieven te ondersteunen.
• De nieuwsbrief 'Dorpen en wijken Ooststellingwerf' zorgt voor informatie-uitwisseling tussen gemeente en dorpen.

F4. Mantelzorgers raken niet overbelast 

• De mantelzorgconsulent van het Gebiedsteam had in 2022 contact met vele inwoners in een mantelzorgrol. Zij kunnen bij de consulent terecht voor informatie en advies en voor het regelen van ondersteuning. Ook regelt de mantelzorgconsulent de mantelzorgwaardering.
• In 2022 organiseerden we als waardering uitjes en presentjes voor de bij ons bekende mantelzorgers. In september kon een aantal mantelzorgers er even uit tijdens het respijtweekeind.
• Ook voor jonge mantelzorgers was er een uitje en een presentje.
• In oktober werkten we mee aan het Friese ‘Symposium Jonge Mantelzorgers’.
• Er is een training voor mantelzorgers van mensen met dementie in de maak. Deze zal in 2023 klaar zijn om gegeven te worden.
• Er is een start gemaakt met het vullen van de sociale kaart Ooststellingwerf met diensten die voor mantelzorgers relevant kunnen zijn. Binnen de sociale kaart kan gefilterd worden op mantelzorg, waardoor zij (en ook verwijzers) deze informatie makkelijk kunnen vinden.
• Beleid voor (pre)mantelzorg wonen is in de maak. Daarop vooruitlopend zijn (in overleg met de wethouders) al verschillende mantelzorgverklaringen afgegeven.
• In 2022 is een onderzoek gestart naar de overbelasting van mantelzorgers en de mogelijkheden om hier als gemeente iets aan te doen of dit te voorkomen. 

Maatschappelijk effect G: Mensen maken gebruik van de sociale, culturele en sportinfrastructuur
G1. Mensen zijn tevreden met het aanbod aan sociale, culturele en sportactiviteiten

• We hebben verenigingen en organisaties met geld gesteund tijdens de coronaperiode.
• We hebben diverse maatschappelijke organisaties gesubsidieerd (bv De Kortsluiting) om o.a. voor jongeren een aantrekkelijk aanbod van cultuur te bieden.
• We subsidiëren tal van kunst- en cultuurorganisaties, dorpshuizen, dorpsbelangen et cetera.
• In het jaarlijkse subsidieproces voor culturele instellingen besteedden we extra aandacht aan verschillende doelgroepen als subsidievoorwaarde.
• We faciliteerden de werkgroep die bezig is met de plannen voor een (culturele) Bruisplek in de gemeente. Zij maakten een start met het schrijven van een programma van wensen / projectplan voor de Bruisplek.
• Er zijn resultaatafspraken gemaakt met de bibliotheek specifiek op de onderwerpen educatie en participatie.
• De regeling Stellingwerfs heeft een andere invulling gekregen. We gaan nu uit van lokale regie en stellen de subsidie die met de regeling gemoeid was, weer beschikbaar aan SSR. SSR gaat in haar subsidieaanvraag meer focussen op het bereik van haar activiteiten.
• Met het Fonds hebben we 10 nieuwe initiatieven op diverse onderwerpen ondersteund.
• We bekostigen de buurtsportcoaches die voor diverse groepen (o.a. mensen met een smalle beurs) beweegactiviteiten organiseren in samenwerking met verenigingen en sportaanbieders. Zij voeren ook de MQ scan uit voor het beoordelen van de motorische vaardigheden van kinderen. 

G2. Mensen zijn op de hoogte en hebben toegang tot sociale, culturele en sportinfrastructuur

• We organiseerden samen met vrijwilligers en organisaties dat de activiteitenagenda www.uutgaon.nl er kwam en we bekostigen deze website.
• We ondersteunden en faciliteerden de sportverenigingen en Scala om gezamenlijk te komen tot www.beweegplein.nl.

G3. Mensen zijn tevreden over de ontmoetingsplekken in hun omgeving

• We bekostigen opbouwwerk.
• We verlenen vergunningen om nieuwe ontmoetingsplekken mogelijk te maken.
• Onze dorpencoördinatoren dachten en denken mee om tot nieuwe ontmoetingsplekken te komen.
• We subsidiëren dorpshuizen en dorpsbelangen.

G5. Vrijwilligers floreren in de samenleving

• We bekostigen Scala om via de lokale vrijwilligersvacaturebank Plek voor Talent inwoners en vrijwilligersvacatures te matchen.
• De bestuurscoach van Scala is er om vrijwilligersorganisaties desgewenst te ondersteunen met informatie, advies en ondersteuning.
• Er is een denktank gevormd voor het versterken van de vrijwilligersondersteuning. In overleg met de doelgroep willen we komen tot het verder investeren in het vrijwilligerswerk.
• We waarderen vrijwilligers(organisaties) door de jaarlijkse vrijwilligersawards en –prijzen.
• We verzamelen verhalen over vrijwilligers(werk) en schrijven hierover op social media en in de kranten.
• We maakten begin 2022 een lichtpuntjeskrant waarin we alle vrijwilligersinitiatieven in coronatijd in de schijnwerpers zetten.
• We maakten een huis-aan-huis magazine over positieve gezondheid, waarin ook vrijwilligerswerk een belangrijk onderdeel was.
  
  

Maatschappelijk effect E: Mensen voelen zich verbonden

• Inwoners in de dorpen kunnen deelnemen aan laagdrempelige activiteiten.
• Mensen hebben via VraagElkaar nieuwe contacten opgedaan.
• Bij een conflict in de buurt kunnen inwoners bemiddeling inschakelen.

Maatschappelijk effect F: Mensen zetten zich in voor de samenleving en elkaar

• Inwoners kunnen deelnemen aan activiteiten die door initiatieven van dorpsgenoten zijn ontstaan.
• Inwoners weten zich ondersteund door dorpencoördinatoren en opbouwwerkers.
• Nieuwe initiatieven zijn opgepakt door inwoners van de dorpen, veelal met financiële of personele ondersteuning vanuit de gemeente.
• Aanvragers wiens projecten zijn gehonoreerd vanuit het Fonds hebben in december 2022 het geld ontvangen.
• Inwoners kunnen voor (hulp) vragen over mantelzorg terecht bij de mantelzorgconsulent van het Gebiedsteam

Maatschappelijk effect G: Mensen maken gebruik van de sociale, culturele en sportinfrastructuur

• Verenigingen en organisaties hebben dankzij overheidssteun de coronamaatregelen overleefd.
• Inwoners in verschillende dorpen kunnen terecht in nieuwe ontmoetingsruimten.
• Inwoners vinden het aanbod aan sport- en beweegactiviteiten in Ooststellingwerf op www.beweegplein.nl.
• Inwoners en organisaties hebben overzicht over wat er allemaal georganiseerd wordt in Ooststellingwerf aan activiteiten via activiteitenagenda www.uutgaon.nl.
• De motorische vaardigheden van basisschoolleerlingen worden gemonitord, gestimuleerd en ontwikkeld.
• Inwoners (oud en jong) ondervinden stimulans bij sporten en bewegen en gezonde leefstijl door de inzet van de buurtsportcoaches in samenwerking met verenigingen en sportaanbieders.
• Inwoners kunnen gebruik maken van een divers aanbod van culturele activiteiten.
• Inwoners kunnen bij (hulp) vragen over vrijwilligerswerk terecht bij Scala/Plek voor talent.
  
  

• Visie op samenleven 2020 -2024
• Doe-agenda 'Iedereen doet en ontmoet' 2021
• Doe-agenda 'Mensen voelen zich verbonden' 2022
• Lokaal Sport- en beweegakkoord (2020-2022)
• Ontwikkelrichting wijkvernieuwing Haerenkwartier
  
  

In het Gebiedsteam, de hackathon Armoede, de hackathon Eenzaamheid en in de gesprekken met huisartsen komt het onderwerp gezondheid naar voren als belangrijk. Ook de feiten en cijfers over gezondheid in onze gemeente gaven aanleiding om dit te kiezen als één van de vier centrale opgaven in De Visie op Samenleven. Daarnaast hebben we een wettelijke taak op dit terrein en moeten we lokaal invulling geven aan de landelijke gezondheidsnota (2020). Verder is een Fries Preventie Plan opgesteld, met ambities die we in de doe-agenda's verwerken. Overigens zien we gezondheid niet alleen als doel op zich, maar ook als een middel om andere doelen (opgaven) te bereiken. Voor de Opgave Gezondheid benoemen we in de Visie op Samenleven (oktober 2019) vier maatschappelijke effecten waar gemeente, organisaties, bedrijven en inwoners samen aan willen werken. 

Er zijn inmiddels twee doe-agenda's vastgesteld ter uitwerking van de opgave gezondheid namelijk doe-agenda I ‘Mensen ervaren dat er rekening gehouden wordt met het proces van ouder worden' en HK 'Mensen kunnen omgaan met fysieke, emotionele en sociale levensuitdagingen’ (positieve gezondheid).

Maatschappelijk effect H. Mensen kunnen omgaan met fysieke, emotionele en sociale levensuitdagingen
H1. Mensen voelen zich gelukkig, geaccepteerd en vinden zingeving in hun leven (loslaten)
H2. Mensen bewegen voldoende (stimuleren)
H3. Mensen vinden (tijdig) ondersteuning bij psychische klachten (regisseren)
H4. Mensen beperken hun middelengebruik, laten zich hierdoor niet belemmeren in het functioneren (deels regisseren, deels stimuleren)
H5. Mensen zijn goed geïnformeerd over gezond leven (faciliteren)
H6. Mensen zijn op de hoogte van de mogelijkheden en hebben toegang tot ondersteuning bij hun gezondheid (regisseren)

Maatschappelijk effect I. Mensen ervaren dat rekening wordt gehouden met het proces van ouder worden
I1. Mensen vormen samen een dementievriendelijke gemeente (stimuleren)
I2. Ouderen hebben betekenisvolle relaties, werk en/of daginvulling (faciliteren)

Maatschappelijk effect J. Mensen voelen zich veilig
J1. Jeugdigen komen niet in aanraking met geweld (regisseren)
J2. Mensen zijn weerbaar (faciliteren)
J3. Mensen weten waar ze hulp kunnen vinden als zij zelf of anderen in aanraking komen met onveilige situaties (regisseren)

Maatschappelijk effect K. Mensen leven in een gezonde leefomgeving
K1. Mensen ervaren hun leefomgeving als veilig en toegankelijk (regisseren)
K2. Mensen gaan graag naar buiten (loslaten)
K3. Mensen ervaren een gezonde en schone leefomgeving (regisseren)

De cijfers uit de monitor sociaal domein over 2022 illustreren wat we hebben bereikt. 

Maatschappelijk effect H. Mensen kunnen omgaan met fysieke, emotionele en sociale levensuitdagingen
H2. Mensen bewegen voldoende 

• Kinderen tussen de 4 en 12 jaar bewegen in 2022 iets meer dan in 2018 (kindmonitor 2022, GGD). 
• Ouders beoordelen de gezondheid van hun kinderen van 4-12 jaar in 2022 beter dan in 2018 (kindmonitor 2022, GGD). 
• Het percentage inwoners (inclusief kinderen) met overgewicht is meer dan het Fries gemiddelde (gezondheidsmonitor GGD 2018 en kindmonitor 2022 GGD).

H3. Mensen vinden (tijdig) ondersteuning bij psychische klachten

• We zien dat het iets beter gaat met de mentale weerbaarheid van kinderen tussen de 4 en 12 jaar en we zien ook dat psychosociale problemen in die leeftijdsgroep iets zijn verminderd ten opzichte van 2018. We zitten in 2022 op het Fries gemiddelde, terwijl we daar in 2018 nog boven zaten (kindmonitor 2022, GGD). 
• De cijfers van de GGD van begin 2022 laten zien dat de weerbaarheid van jongeren vanaf 12 jaar aandacht vraagt. Van alle leeftijdsgroepen zijn jongeren tot 25 jaar het minst weerbaar (‘problemen de baas zijn’). Ook zijn jongeren tot 25 jaar het minst mentaal fit en positief over het leven. Deze cijfers komen uit de corona-periode, mogelijk zouden de cijfers op dit moment gunstiger uitvallen. Het landelijke beeld is ook dat mentale klachten bij jongeren toenemen. Met het oog hierop is er meer aandacht voor mentale problemen onder de groep jongeren dan voor corona.

H4. Mensen beperken hun middelengebruik, laten zich hierdoor niet belemmeren in het functioneren

• Het middelengebruik (met name alcohol) onder jongeren tot 18 jaar is iets afgenomen ten opzichte van voorgaande jaren (GGD).
• Het percentage inwoners dat rookt is iets lager dan het Fries gemiddelde (gezondheidsmonitor 2018 GGD).

H5. Mensen zijn goed geïnformeerd over gezond leven & H6. Mensen zijn op de hoogte van de mogelijkheden en hebben toegang tot ondersteuning bij hun gezondheid 

• We zien dat de ‘beweging’ naar positieve gezondheid in onze lokale samenleving begint te komen. 
• Het aantal scholen, sportverenigingen etc. dat het predicaat ‘gezond’ en/of ‘rookvrij’ draagt stijgt. Hierdoor wordt de dagelijkse leefomgeving van veel kinderen en volwassen inwoners gezonder en kan bewustwording toenemen.
• Ouders beoordelen de gezondheid van hun kinderen van 4-12 jaar in 2022 beter dan in 2018, terwijl dit Friesland-breed juist iets is verslechterd (GGD 2022).

Maatschappelijke effect I. Mensen ervaren dat rekening wordt gehouden met het proces van ouder worden
I1. Mensen vormen samen een dementievriendelijke gemeente 

• Het aantal bij ons bekende mantelzorgers van o.a. ouderen neemt toe. Zij weten de mantelzorgconsulent steeds beter te vinden.
• Het aantal vragen dat binnen komt bij ons Gebiedsteam over ouderen neemt toe.
• Er zijn inwoners van Ooststellingwerf bereid om een stichting Dementie- inclusief Ooststellingwerf op te richten die eigenaar wordt van een website over dementie en van een training voor mantelzorgers. 
• We zien steeds meer voorbeelden van ondernemers en organisaties die hun medewerkers en vrijwilligers bewust maken van leeftijdsvriendelijke dienstverlening (en specifiek omgaan met mensen met dementie). 

I2. Ouderen hebben betekenisvolle relaties, werk en/of daginvulling 

• Het aantal ouderen dat deelneemt aan indicatievrije dagbesteding nam toe doordat er een locatie bij kwam. Er zijn nu geen drie, maar vier locaties in onze gemeente. In 2022 kwam er een extra locatie bij in Oosterwolde, specifiek voor mensen met dementie.
• In bijna alle kernen van Ooststellingwerf zijn inloopactiviteiten voor ouderen. 

Maatschappelijke effect J. Mensen voelen zich veilig
J1. Jeugdigen komen niet in aanraking met geweld, J2. Mensen zijn weerbaar en J3. Mensen weten waar ze hulp kunnen vinden als zij zelf of anderen in aanraking komen met onveilige situaties 

• We droegen bij aan het voorkomen en terugdringen van huiselijk geweld en kindermishandeling in het gezin.
• Inwoners hebben beter in beeld waar ze zich kunnen melden (Veilig thuis) als er sprake is van huiselijk geweld en kindermishandeling.
• Inwoners konden hulp krijgen geïndiceerd door verwijzers zoals het Gebiedsteam, de gecertificeerde instellingen en de huisartsen als er sprake was van huiselijk geweld of kindermishandeling.
• Zie ook Thema 1.4 'Goed opgroeien' maatschappelijk effect N. 'Jeugdigen zijn weerbaar'.
• Zie ook programma 5 'Openbare orde en veiligheid'.

Maatschappelijke effect K. Mensen leven in een gezonde leefomgeving
K1. Mensen ervaren hun leefomgeving als veilig en toegankelijk en K3. Mensen ervaren een gezonde en schone leefomgeving

• Inwoners zijn over het algemeen positief over de veiligheid en gezondheid van de leefomgeving (Burgerpeiling 2020).
• Er zijn 100 AED's geplaatst in de gemeente.
• Vergeleken met 2019 zijn kinderen vaker buiten gaan spelen (kindmonitor 2022 GGD). 
• In de coronatijd nam het aantal meldingen van huiselijk geweld toe, maar het lijkt er op dat er nu weer een daling is (CBS 2022). De stijging was waarschijnlijk het gevolg van corona.
  
  

Maatschappelijk effect H. Mensen kunnen omgaan met fysieke, emotionele en sociale levensuitdagingen 
H2. Mensen bewegen voldoende

• Bekostigen van het 6 weeks beweegprogramma van Scala (voor mensen met weinig geld en/of grote drempel om te gaan bewegen), met daarna toeleiding naar reguliere sportverenigingen.
• Er is een boekje uitgebracht met het beweegaanbod voor kinderen van 0-6 jaar.
• De buurtsportcoaches bieden tal van sport- en beweegactiviteiten voor jong en oud, in samenwerking met verenigingen en sportaanbieders.
  
  

H3. Mensen vinden (tijdig) ondersteuning bij psychische klachten

• Bekostigen van het project welzijn op recept, uitgevoerd door Scala. 
• Subsidiëren van VraagElkaar, organisatie gericht op het verbinden van mensen (tegengaan eenzaamheid).
• Het Gebiedsteam zit op vindplekken (scholen, VVE-locaties).
• Scala gaf Happylessen bij het Stellingwerf college vanuit de NPO middelen. Deze zijn gericht op het bevorderen van welbevinden en geluk en ter preventie van depressieklachten bij jongeren. 
• In het primair onderwijs zijn er preventielessen. In overleg met de school wordt bepaald waar de focus ligt in deze lessen (weerbaarheid alcohol, roken, drugs, sociale media, seks en geld).
• Individuele begeleiding vanuit het jongerenwerk geeft jongeren kansen om sociale vaardigheden te ontwikkelen en leren meer stevig in hun schoenen te staan. 
• Ons Gebiedsteam helpt mensen die bij hen aankloppen met psychische klachten.
• Er is een campagne gestart om inwoners te wijzen op ons Gebiedsteam en de ondersteuning die dit team kan bieden. 

H4. Mensen beperken hun middelengebruik, laten zich hierdoor niet belemmeren in het functioneren

• Onze BOA's handhaven de regel Nix 18 (alcoholgebruik onder de 18 jaar tegengaan).
• Mystery guests onder de 18 checken of horecagelegenheden zich houden aan de regel Nix18. 
• We deden onderzoek naar de kansen die het zogenaamde 'IJslands model' (OKO) biedt om middelengebruik onder jongeren te beperken.
• Kinderen en jongeren krijgen preventielessen op school die o.a. gaan over middelengebruik. 
• We voerden preventieve activiteiten uit, bijvoorbeeld Gezonde school, start JOGG, NIX18.
• Via diverse relevante kanalen (GGD, verslavingszorginstellingen, lokale media, ouderavonden op scholen en bij sportverenigingen) zijn ouders voorgelicht over een adequate opvoedstijl en worden zij gewezen op ondersteunende websites als https://www.helderopvoeden.nl/ en www.nix18.nl.
• Scala heeft preventielessen verzorgd op de basisscholen over groepsdruk, LHBTIQ+, sociale media en omgaan met geld.
• VNN heeft trainingen gegeven aan professionals zodat problematiek rondom alcohol eerder gesignaleerd wordt en casuïstiek eerder opgepakt kan worden door VNN.
• Het jongerenwerk van Scala is opgetrokken met de jongerenwerkers van VNN om hun kennis op peil te houden.
• Halt is in 2022 meer onder de aandacht gebracht bij de politie en dat zal het aankomende jaar ook nog gebeuren. Doel hiervan is om jongeren onder de 18 jaar die zijn aangehouden met alcohol bij Halt aan te brengen.

H5. Mensen zijn goed geïnformeerd over gezond leven & H6. Mensen zijn op de hoogte van de mogelijkheden en hebben toegang tot ondersteuning bij hun gezondheid 

• Project gezonde huiskamer (check positieve gezondheid in de dorpen) met aandacht voor leefstijl.
• Voorbeelden van positieve gezondheid zichtbaar maken via het magazine 'Dit is Ooststellingwerf' (uitgebracht en huis aan huis verspreid in het najaar van 2022).
• Het Kindermenu 2.0 op scholen (gericht op gezond eten). 
• We zijn JOGG-gemeente. Met deze lokale integrale aanpak maken we samen de omgeving waarin kinderen en jongeren opgroeien structureel gezonder. Er zijn nu vier gezonde basisscholen, 4 gezonde sportkantines, en 3 gezonde kinderopvanglocaties met een coach gezonde kinderopvang in onze gemeente. De coach is het aanspreekpunt voor een gezonde leefstijl binnen de organisatie en schoolt en coacht de eigen collega’s structureel in de scholing ‘Een Gezonde Start’.
• We bieden ondersteuning voor maatschappelijke initiatieven gericht op gezonde leefstijl bijvoorbeeld de bloeizones Appelscha en Haulerwijk.
• Onze buurtsportcoaches hebben specifieke programma's voor ouderen en inwoners met een minder gunstige sociaal economische status.
• We bekostigen de Buurthuiskamer Haerenkwartier met professionele begeleiding gericht op meedoen, welzijn en gezondheid.
• Gebiedsteammedewerkers begeleiden naar werk en zorg, mede vanuit het gedachtengoed positieve gezondheid.

Maatschappelijke effect I. Mensen ervaren dat rekening wordt gehouden met het proces van ouder worden 
I1. Mensen vormen samen een dementievriendelijke gemeente 

• In samenspraak met inwoners en organisaties is een plan gemaakt voor dementie vriendelijkere gemeente.
• We organiseerden diverse informatiebijeenkomsten dementie voor professionals en inwoners. 
• We begeleidden een werkgroep van deskundige vrijwilligers die een training ontwikkelde voor mantelzorgers van mensen met dementie. Deze training bieden we in 2023 aan.
• We dragen financieel bij aan het Alzheimercafé.
• We faciliteren en organiseren debat over de verhouding tussen informele en formele zorg/dagbesteding. Nu mensen langer thuis blijven wonen is het extra belangrijk dat formele zorg (bv thuiszorg) en informele zorg (bv een inloop, een maatjesproject of rouwverwerking met hulp van vrijwilligers) soepel op elkaar aansluiten en dat we informele zorg faciliteren en waarderen.
• We verkenden de mogelijkheden om een project 'DemenTalent' op te zetten. Dit is een project waarbij inwoners met vergeetachtigheid of (beginnende) dementie vrijwilligerswerk doen bijvoorbeeld op een school, bij een bedrijf, bij een organisatie of bij een vereniging. In 2023 gaan we hier mee verder.
• We gaven een nieuwe impuls aan de huisbezoeken aan inwoners 75+ en zorgden dat de vrijwilligers die dit uitvoeren breder en beter worden toegerust dan voorheen.
• We investeerden in de bekendheid van het Gebiedsteam en de mantelzorgconsulent.
• We sloten aan bij de SlimoTheek. Hier kunnen ouderen, hun mantelzorgers en professionals in zorg en welzijn gratis slimme technologie lenen om uit te proberen.
• We bieden Verzilver- en Blijversleningen zodat mensen zo lang mogelijk thuis kunnen blijven wonen. Zie ook Thema 1.1 Meedoen.

I2. Ouderen hebben betekenisvolle relaties, werk en/of daginvulling 

• We bekostigen diverse vormen van indicatievrije dagbesteding en inloopactiviteiten in onze gemeente. 
• We denken desgewenst mee met nieuwe initiatiefnemers die indicatievrije dagbesteding of inloopactiviteiten willen gaan bieden.
• We bekostigen het project 'welzijn op recept', uitgevoerd door Scala.
• We subsidieerden VraagElkaar, organisatie gericht op het verbinden van mensen (tegengaan eenzaamheid).

Maatschappelijke effect J. Mensen voelen zich veilig 
J1. Jeugdigen komen niet in aanraking met geweld, J2. Mensen zijn weerbaar en J3. Mensen weten waar ze hulp kunnen vinden als zij zelf of anderen in aanraking komen met onveilige situaties 

• Pilot MDA (voluit: Multidisciplinaire Aanpak ++), gericht op het voorkomen en terugdringen van huiselijk geweld en kindermishandeling in het gezin. Een aantal gezinnen uit onze gemeente nam hieraan deel.
• We dragen financieel bij aan Veilig thuis.
• We dragen financieel bij aan het actieprogramma 'Geweld hoort Nergens' thuis.
• Inzet Gebiedsteam en gecertificeerde instellingen waardoor zij hulp kregen als er sprake was van huiselijk geweld of onveilige situatie.
• Zie ook Thema 1.4 'Goed opgroeien' maatschappelijk effect N. 'Jeugdigen zijn weerbaar'.
• Zie ook programma 5 'Openbare orde en veiligheid'.

Maatschappelijk effect K. Mensen leven in een gezonde leefomgeving
K1. Mensen ervaren hun leefomgeving als veilig en toegankelijk en K3. Mensen ervaren een gezonde en schone leefomgeving

• We zetten acties op om kinderen te stimuleren om water te drinken (watertappunten).
• Er is een inspiratiebijeenkomst georganiseerd voor sportverenigingen inzake gezonde kantine en coaching op bestuurlijke activiteiten. 
• Het project 10 hapjes in gezonde stapjes (jong leren groente eten) is uitgevoerd.
• We faciliteren de Stichting Hartveilig Ooststellingwerf. 
• We zetten ons netwerk in en/of verstrekken subsidies aan maatschappelijke initiatieven gericht op gezonde leefomgeving en gezonde leefstijl, bijvoorbeeld een initiatief om een moestuin te ontwikkelen waar inwoners van kunnen eten en kunnen leren. 
• We investeren op allerlei manieren in een gezonde leefomgeving (denk aan speelvoorzieningen, groene schoolpleinen, fietspaden et cetera).
• We zijn JOGG-gemeente (zie onder H5 en H6).
• Project gezonde huiskamer (check positieve gezondheid in de dorpen) met aandacht voor leefstijl).
• Voorbeelden van positieve gezondheid zichtbaar maken via het magazine 'Dit is Ooststellingwerf' (uitgebracht en huis aan huis verspreid in het najaar van 2022).
• Faciliteren Bloeizones in Appelscha en Haulerwijk, zie hierboven.

 

Maatschappelijke effect H. Mensen kunnen omgaan met fysieke, emotionele en sociale levensuitdagingen

• Inwoners hebben meer inzicht in eigen leefstijl en fitheid.
• Inwoners hebben vouchers ontvangen om invulling te geven aan gezonde leefstijl activiteiten zoals yoga, bewegen en werken in moestuinen. 
• Inwoners nemen deel aan werkgroepen voor bijvoorbeeld de Bloeizones. 
• Inwoners raken geïnspireerd door verbinding tussen verschillende generaties binnen het Atelier Sociaal Domein. 
• Inwoners nemen deel aan beweegprogramma's en krijgen hulp bij toeleiding naar een sportvereniging. 
• Inwoners kunnen deelnemen aan sociale activiteiten en bouwen aan sociale contacten.
• Inwoners hebben meer kennis van aanbod bewegen voor kinderen van 0-6 jaar.
• Inwoners hebben meer kennis van gezonde voeding.

Maatschappelijke effect I. Mensen ervaren dat rekening wordt gehouden met het proces van ouder worden 

• Inwoners worden betrokken bij de beleidvorming voor ouderen en dementie.
• Inwoners zijn zelf actief in werkgroepen of vrijwilligerswerk voor ouderen. 
• Inwoners hebben meer kennis van dementie. 
• Inwoners weten beter het Gebiedsteam te vinden bij vragen over ouder worden en/of dementie. 
• Inwoners ervaren dat er een start gemaakt is met het dementievriendelijker maken van onze gemeente.
  
  

Maatschappelijke effect J. Mensen voelen zich veilig 

• Gezinnen konden in het eerste half jaar van 2022 deelnemen aan de pilot MDA waarmee zij handvaten kregen om de cirkel van geweld te doorbreken. In pilot MDA (voluit: Multidisciplinaire Aanpak ++) werd samengewerkt tussen partners en onze gemeente om huiselijk geweld en kindermishandeling te voorkomen en te stoppen. 
• Inwoners kregen informatie over waar ze zich kunnen melden (Veilig thuis) als er sprake is van huiselijk geweld en kindermishandeling en wat signalen waren van huiselijk geweld en kindermishandeling.
• Inwoners ervaarden dat zij er niet alleen voor stonden en hulp konden ontvangen als er sprake was van huiselijk geweld en/of kindermishandeling bijvoorbeeld bij het Gebiedsteam.
• Inwoners konden kennis nemen van de ervaringen van een ervaringsdeskundige die de cirkel van geweld heeft kunnen doorbreken, om hiervan te leren en konden zelf ervaringen uitwisselen tijdens een lezing. Deze was georganiseerd door een samenwerkingspartner die zich inzet tegen geweld tegen vrouwen.
• Inwoners konden merken dat de gemeente initiatieven van partijen die zich inzetten tegen geweld ondersteunde en stimuleerde.
• Met het Actieprogramma 'Geweld hoort Nergens' thuis werken we regionaal samen aan het terugdringen van huiselijk geweld en kindermishandeling. We willen de schade ervan beperken en de vicieuze cirkel van geweld doorbreken. We zetten lokaal acties uit om de doelstelling uit dit programma te bereiken. We hebben bijvoorbeeld afgelopen jaar extra aandacht gehad in de media voor huiselijk geweld en kindermishandeling. Daarnaast hebben we initiatieven van partijen gesteund die zich inzetten tegen geweld en we hebben extra aandacht gehad voor traumasensitief werken en ouderenmishandeling bij o.a. het Gebiedsteam. 
• Zie ook Thema 1.4 'Goed opgroeien' maatschappelijk effect N. 'Jeugdigen zijn weerbaar'.
• Zie ook programma 5 'Openbare orde en veiligheid'.

Maatschappelijke effect K. Mensen leven in een gezonde leefomgeving

• Inwoners hebben meer kennis over de positieve invloed van het drinken van water.
• Sportverenigingen hebben tools om de gezonde keuze makkelijker te maken voor inwoners.
• Inwoners hebben meer kennis van gezonde keuzes op gebied van voeding. 
• Inwoners hebben meer kans om te overleven wanneer reanimatie nodig is.
  
  

• Visie op samenleven 2020 -2024
• Doe-agenda 'Positieve Gezondheid' 2022
• Doe-agenda 'Gelukkig en gezond ouder worden' 2021
• Doe-agenda 'Iedereen doet en ontmoet' 2021
• Sport- en beweegnota zuidoost Friesland 2017-2021
• Lokaal sportakkoord (2020)
• Preventie en handhavingsplan Alcohol en Middelen 2021-2024
• Gemeenschappelijke regelingen GGD, binnen VRF.
• Herstelnota Corona
• Doe-agenda Goed opgroeien 2020-2024
• Visie op samenleven 2020-2024
• Preventie- en handhavingsplan Alcohol en Middelen 2021-2024
• Regiovisie "Geweld in afhankelijkheidsrelaties'
  
  

Jeugdigen (-9 maand tot 23 jaar) groeien gezond en veilig op en hebben gelijke kansen om zich optimaal te ontwikkelen
Voor een fijne jeugd is het nodig dat kinderen opgroeien onder goede omstandigheden. Ouders, familie, buren, kinderopvang, scholen, verenigingen en andere organisaties spelen hierin allemaal een rol. De gemeente heeft veel wettelijke taken rond de ontwikkeling van kinderen. Ook in het raadsprogramma is veel aandacht voor jeugd en preventie, zodat kinderen een goede start maken in het leven. Voor de Opgave Goed Opgroeien zijn in de Visie op Samenleven vier maatschappelijke effecten benoemd waar gemeente, organisaties, bedrijven en inwoners samen aan willen werken.

Per maatschappelijk effect zijn in de doelenboom uit de Visie op Samenleven indicatoren benoemd, die een indicatie geven van de mate waarin het maatschappelijk effect wordt behaald. Voor de opgave Goed Opgroeien zijn dat de volgende maatschappelijke effecten (L t/m O) en indicatoren (L1 t/m O4). Per indicator staat vermeld voor welke rol de gemeente kiest bij het betreffende onderwerp.

Maatschappelijk effect L. Jeugdigen ontwikkelen zich optimaal
L1. Jeugdigen krijgen optimaal kans om talenten te ontplooien (faciliteren)
L2. Jeugdigen gaan naar school (regisseren)
L3. Jeugdigen halen een startkwalificatie (regisseren)
L4. Jeugdigen zijn taalvaardig (spreken, lezen, schrijven) (regisseren)
L5. Jeugdigen en ouders ervaren dat de school en zorg samenwerken om hen optimaal te begeleiden (regisseren)

Maatschappelijk effect M. Ouders/verzorgers zijn vaardige opvoeders
M1. Jeugdigen worden zoveel mogelijk door hun ouders verzorgd en begeleid naar volwassenheid (loslaten)
M2. Jeugdigen hebben een goede start doordat hun ouders of zijzelf deelnemen aan preventieve programma’s (stimuleren)
M3. Jeugdigen groeien op in een gezinssituatie (zo thuis mogelijk) (regisseren)
M4. Jeugdigen en ouders met opvoed- en opgroeivragen weten de weg en voelen zich ondersteund (regisseren)
M5. Ouders/verzorgers betrekken mensen en organisaties bij hun opvoedvragen (regisseren)

Maatschappelijk effect N. Jeugdigen zijn weerbaar
N1. Jeugdigen ontwikkelen sociale vaardigheden (loslaten)
N2. Jeugdigen kennen hun grenzen en staan stevig in hun schoenen (faciliteren)
N3. Jeugdigen hebben de kennis en vaardigheden om goed om te gaan met alcohol, roken, drugs, sociale media, seks en geld (deels regisseren, deels stimuleren)

Maatschappelijk effect O. Jeugdigen en ouders voelen zich ondersteund bij opvoeden en opgroeien
O1. Jeugdigen met psychosociale of andere problemen en hun ouders weten de weg en voelen zich ondersteund (regisseren)
O2. Jeugdigen en ouders in kwetsbare situaties worden gezien en ondersteund (regisseren)
O3. Scheidingen verlopen met minimale schade voor jeugdigen (stimuleren)
O4. Jeugdigen ervaren dat scholen en gemeentelijke organisaties die werken met jongeren aandacht hebben voor LHBTI (stimuleren)

De cijfers uit de monitor sociaal domein over 2022 illustreren wat we hebben bereikt. 

Maatschappelijk effect L: Jeugdigen ontwikkelen zich optimaal
L1. Jeugdigen krijgen optimaal kans om talenten te ontplooien, L2. Jeugdigen gaan naar school & L3. Jeugdigen halen een startkwalificatie

• Ongeveer 93% van onze kinderen gaat naar het consultatiebureau (GGD, 2020). Dit is gunstig, want daardoor heeft de GGD jonge kinderen goed in beeld en kunnen eventuele ontwikkelingsproblemen of opvoedingsvragen vroegtijdig worden gesignaleerd en opgepakt.
• Het schoolverzuim is iets lager dan we in de jaren vóór corona zagen (cijfers RMC medio 2022).
• Het bereik van de Voor- en Vroegschoolse Educatie (VVE) stijgt al enkele jaren (cijfers Scala). Dit betekent dat elk jaar meer kinderen een VVE-indicatie krijgen en deelnemen aan deze programma’s, gericht op het voorkomen en verminderen van ontwikkelings- en taalachterstanden. Dit is waarschijnlijk het gevolg van een andere methode van indiceren.
• We zien meer vroegtijdige schoolverlaters in het MBO (cijfers RMC medio 2022). Dit is een direct gevolg van corona. Landelijk zien we hetzelfde beeld. 
• Jeugdigen kunnen gebruik maken van een diversiteit aan sport- en cultuurvoorzieningen en activiteiten (zie ook opgave 1.2 Samenleven).
• Zie ook Hoofdstuk Gezondheid over de ontwikkelingen rondom bewegen en mentale gezondheid van kinderen.

L4. Jeugdigen zijn taalvaardig (spreken, lezen, schrijven) 

• De taalvaardigheid van kinderen neemt landelijk gezien af en het aantal laaggeletterden in onze gemeente (alle leeftijden) is relatief hoog (cijfers ROA, 2022).
• We zien gelukkig dat het aantal ouders dat hun kind van 4-12 jaar voorleest iets hoger is dan het gemiddelde in Friesland (cijfers GGD, 2022).

Maatschappelijk effect M: Ouders/verzorgers zijn vaardige opvoeders
M2. Jeugdigen hebben een goede start doordat hun ouders of zijzelf deelnemen aan preventieve programma’s 
We constateerden hiervoor al dat het bereik van onze preventieprogramma’s goed is (zie L).

M3. Jeugdigen groeien op in een gezinssituatie (zo thuis mogelijk)
We zien geen toename van het aantal jeugdigen dat niet kan opgroeien bij de eigen ouders. Ten opzichte van de andere OWO-gemeenten is dit aantal relatief laag, hoewel elk kind dat niet bij de eigen ouders opgroeit natuurlijk 1 teveel is.

M4. Jeugdigen en ouders met opvoed- en opgroeivragen weten de weg en voelen zich ondersteund & M5. Ouders/verzorgers betrekken mensen en organisaties bij hun opvoedvragen 
We zien dat ouders in onze gemeente met kinderen tussen de 4-12 jaar iets minder vaak hulp of advies vragen bij de opvoeding dan in Friesland gemiddeld (63% ten opzichte van 71% Friesland, GGD 2022).

Maatschappelijk effect N: Jeugdigen zijn weerbaar
Zie thema 1.3 Gezondheid, H3 (mentale weerbaarheid) en H4 (middelengebruik).

Maatschappelijk effect O: Jeugdigen en ouders voelen zich ondersteund bij opvoeden en opgroeien
O1. Jeugdigen met psychosociale of andere problemen en hun ouders weten de weg en voelen zich ondersteund & O2. Jeugdigen en ouders in kwetsbare situaties worden gezien en ondersteund 

• We zien dat steeds meer ouders de weg naar de Consulent Jeugd in de huisartsenpraktijk en op scholen weten te vinden. Dit is een medewerker van het Gebiedsteam met kennis van het hele spectrum van opvoed- en opgroeiproblematiek. Door deze samenwerking kan de consulent zelf vragen oppakken, waarvoor de huisarts voorheen een doorverwijzing zou geven voor (duurdere) specialistische jeugdhulp. Het werkt dus preventief.
• Het aantal doorverwijzingen door specialisten neemt af.
• Het aantal jeugdigen in zorg ligt iets hoger dan in 2021. In 2020 was nog geen sprake van een grotere vraag naar ondersteuning als gevolg van corona. In 2021 hadden wij hier al wel mee te maken. Deze trend zette zich in 2022 voort.

O3. Scheidingen verlopen met minimale schade voor jeugdigen
Gebiedsteammedewerkers en medewerkers van Scala passen methoden toe die helpen om de impact van een scheiding op kind te verkleinen. 

O4. Jeugdigen ervaren dat scholen en gemeentelijke organisaties die werken met jongeren aandacht hebben voor LHBTI 
We zien dat er steeds meer aandacht is voor diversiteit en inclusie. 

Maatschappelijk effect L: Jeugdigen ontwikkelen zich optimaal
L1. Jeugdigen krijgen optimaal kans om talenten te ontplooien, L2. Jeugdigen gaan naar school & L3. Jeugdigen halen een startkwalificatie

• Door de hele gemeente is er een aanbod van peuterspeelgroepen, ook voor kinderen wiens ouders niet aanmerking komen voor kinderopvangtoeslag.
• Door de hele gemeente bestaat een aanbod van Voor- en Vroegschoolse Educatie (VVE) voor peuters die een ontwikkelingsachterstand hebben of hier een groter risico op lopen. 
• We maakten een flinke slag in ons naschoolse aanbod voor basisschoolleerlingen in Oosterwolde en Haulerwijk met als doel de kansengelijkheid te vergroten.
• We stimuleren de fysieke ontwikkeling van jeugdigen door naschoolse (sport)activiteiten.
• We bieden een diversiteit aan sport- en cultuurvoorzieningen en activiteiten voor jeugdigen (zie opgave 1.2 Samenleven).
• Via Leergeld kunnen ook kinderen van ouders met weinig geld meedoen aan sportieve en culturele activiteiten.
• We besteedden in 2022 meer aandacht aan bewegen en mentale gezondheid van jeugdigen (zie opgave 1.3 Gezondheid).
• We verzorgen leerlingenvervoer voor leerlingen die ver moeten reizen naar de meest nabije toegankelijke school.
• In samenwerking met scholen, onze leerplichtambtenaar, het Gebiedsteam, zorgpartijen en het Regionale Meld- en Coördinatiepunt StartWijzer proberen we te voorkomen we dat leerlingen thuis komen te zitten (in het basisonderwijs en voortgezet onderwijs) of zonder startkwalificatie (in het voortgezet onderwijs en MBO) van school gaan. Als dit wel gebeurt, proberen we hen weer naar school te begeleiden.

L4. Jeugdigen zijn taalvaardig (spreken, lezen, schrijven) 

• Taalonderwijs is een primaire verantwoordelijkheid van het onderwijs, maar wij dragen bij aan preventie in de vorm van VVE, Boekstart, Boekstart op de peuterspeelzaal, De Bibliotheek op School (leesonderwijs) et cetera.
• Taalvaardigheid kreeg in 2022 extra aandacht dankzij twee subsidies vanuit de NPO-middelen (Nationaal Programma Onderwijs, aanpak van corona achterstanden). In schooljaar 2021/2022 is het programma Bouw! gestart op de meeste basisscholen. Dit programma is bewezen effectief in het voorkomen van dyslexieverklaringen. 
• We hebben via centrumgemeente Leeuwarden een aanbod van formele en non-formele cursussen voor laaggeletterden. Waar mogelijk vinden deze cursussen in de gemeente Ooststellingwerf zelf plaats.
• Onze bibliotheek biedt allerlei trainingen en cursussen en hulp voor mensen die laaggeletterd zijn of niet overweg kunnen met digitale middelen.

Maatschappelijk effect N: Jeugdigen zijn weerbaar
Zie thema 1.3 Gezondheid, H3 (mentale weerbaarheid) en H4 (middelengebruik). 

Aanvullend hierop:

• In regionaal verband zetten we in op het online seksueel veilig opgroeien door materiaal en programma's aan te bieden op de scholen. Ook de scholen in onze gemeente konden hier gebruik van maken zoals bijvoorbeeld van een voorlichtingsfilm.
• We voerden de activeringsprogramma's Young leaders en Maatschappelijke DienstTijd uit voor jeugd in Haulerwijk, Appelscha, Oldeberkoop en Oosterwolde. Doel was jongeren te stimuleren in hun ontwikkeling tot zelfbewuste personen die verantwoordelijkheid willen nemen in hun buurt.
  
  

Maatschappelijk effect O: Jeugdigen en ouders voelen zich ondersteund bij opvoeden en opgroeien
O1. Jeugdigen met psychosociale of andere problemen en hun ouders weten de weg en voelen zich ondersteund & O2. Jeugdigen en ouders in kwetsbare situaties worden gezien en ondersteund 

• Door de aanwezigheid van een medewerker van het Gebiedsteam bij de huisartsen en ook bij zeven scholen (zie L) wordt de drempel om hulp te vragen lager en voorkomen we doorverwijzing naar zwaardere hulp. Hiermee kan dreigende problematiek eerder worden gesignaleerd zodat we preventief kunnen werken.
• Door de nieuwe communicatiestrategie van het Gebiedsteam proberen we de bekendheid van de mogelijkheden voor hulp bij het algemene publiek te vergroten.
• De opzet van de sociale kaart (gestart in 2022) draagt eraan bij dat inwoners makkelijk hulp kunnen zoeken als daar behoefte aan bestaat. Op deze sociale kaart zijn ook allerlei vormen van (indicatievrije) opvoedingsondersteuning te vinden.
• We hebben speciale aandacht voor jonge mantelzorgers, bijvoorbeeld via de scholen (zie ook Thema 1.3 Gezondheid).
• We werken met een inkoopondersteuner die ons helpt (onnodig) dure zorg te voorkomen.
• In 2022 startten we de opzet van een sociale kaart, waar ook alle mogelijke vormen van opvoedingsondersteuning te vinden zijn.

O3. Scheidingen verlopen met minimale schade voor jeugdigen

• We hebben de begeleide omgangsregeling waarbij we met ouders toewerken naar een zelfstandige omgangsregeling, waarbij de ouders zelf vorm geven aan de wijze waarop het kind het contact behoudt met hen beiden.
• Medewerkers van het Gebiedsteam begeleiden ouders en kinderen die te maken krijgen met een scheiding. Zij werken hierin met de SCHIP methode, waarbij ouders begeleid worden om zo goed mogelijk uit elkaar te gaan.
• In 2022 zijn medewerkers van Scala getraind in de preventieve scheidingsaanpak Dappere dino's, Stoere schildpadden en de Scheidingsatlas.

O4. Jeugdigen ervaren dat scholen en gemeentelijke organisaties die werken met jongeren aandacht hebben voor LHBTI 

• In 2021 begeleidden we jongeren om met ideeën te komen hoe er meer aandacht en begrip kan komen voor LHBTIQ+. In 2022 is deze groep zelfstandig geworden en hebben we als gemeente een stap terug kunnen nemen. We monitoren op afstand.
• We werken samen met partners op het gebied van veiligheid zoals Veilig Thuis om huiselijk geweld en kindermishandeling terug te dringen.
• Zie ook thema 1.3 Gezondheid, (J. 'Mensen voelen zich veilig').

Algemeen
We geven actief vorm aan jongerenparticipatie door middel van Quests & Chats over actuele onderwerpen. Er is in 2022 gestart met een doorontwikkeling van jongerenparticipatie.

L. Jeugdigen ontwikkelen zich optimaal
Ouders merken dat we er alles aan doen om kinderen een goede start te geven en kansen te bieden om hun talenten te ontdekken en te ontplooien. Dit merken ze bijvoorbeeld door de aandacht die er vanaf het begin is als ze zwanger zijn en begeleiding aangeboden krijgen.

M. Ouders/verzorgers zijn vaardige opvoeders
Ouders merken dat er veel mogelijkheden zijn om ondersteuning te krijgen bij de opvoeding en dat we die ook proactief aanbieden. Bijvoorbeeld via kinderopvang, peuterspeelzaal en jeugdgezondheidszorg.

N. Jeugdigen zijn weerbaar
Jonge inwoners merken dat weerbaarheidsthema's concreet worden besproken in de klas. Professionals die met jonge inwoners werken krijgen hulp om de weerbaarheid te versterken. 

O. Jeugdigen en ouders voelen zich ondersteund bij opvoeden en opgroeien
Zij merken dat we steeds meer op 'vindplekken' (school, huisarts) aanwezig zijn, waardoor ze makkelijker een vraag stellen of hulp vragen.

• Visie op samenleven 2020-2024
• Doe-agenda 'Kwetsbare jonge inwoners en ouders' 2021
• Preventie- en handhavingsplan Alcohol en Middelen 2021-2024
• Beleidsplan Hart voor de Jeugd, Verordening Hart voor de Jeugd en Beleidsregels Hart voor de Jeugd
• Regiovisie 'Geweld in afhankelijkheidsrelaties'
• Verordening Leerlingenvervoer Ooststellingwerf en Aanvullende beleidsregels Verordening Leerlingenvervoer
• Toezicht en handhaving kinderopvang en peuterspeelzalen
• Lokale Educatieve Jeugd Agenda (dynamisch)
• Subsidieregeling peuterspeelgroepen
• Doe-agenda 'Positieve Gezondheid' 2022
• Centrumregeling Sociaal Domein Fryslân
• Fryske regiovisie Jeugdhulp

 

 

 

 

 

In onderstaand overzicht lichten we afwijkingen > € 25.000 toe.

Thema 1.1 Meedoen
Energietoeslag, nadeel € 1.115.000*
In 2022 is € 1.983.000 aan energietoeslag uitbetaald. Hiermee zijn 1.536 huishoudens bereikt. De compensatie daarvan van het rijk is gebaseerd op 1.285 huishoudens. Daardoor hebben we een tekort van € 313.000. We gaan er vanuit dat we hier alsnog voor gecompenseerd worden in 2023. Een deel van de compensatie is via de septembercirculaire gekomen. Dit is niet in de begroting verwerkt. Dat zorgt hier voor een nadeel van € 842.000 en komt in programma 6 terug als voordeel. 

Armoede, voordeel € 27.000
Dit voordeel komt hoofdzakelijk door: 

• Bijzondere bijstand, nadeel € 55.000. Dit komt door hogere lasten bewindvoering en kinderopvang. 
• Schuldhulpverlening, voordeel € 35.000. Dit komt door lagere lasten voor de kredietbank. We konden vaker in eigen trajecten de financiële problemen oplossen. Bij problematische schulden ligt dit anders, hiervan zijn de schulden te hoog om zelf (met hulp) op te lossen. Dan is een schuldhulptraject bij de kredietbank het meest passend. Hiervan hoefden we in 2022 minder gebruik te maken. Daarnaast zijn er wat hogere lasten geweest omdat er meer ondernemers geholpen zijn. 
• Armoede, voordeel € 102.000. Er zijn een aantal subsidies lager vastgesteld. Daarnaast is bij amendement € 40.000 beschikbaar gesteld voor energiebesparende maatregelen. Dit budget was niet nodig omdat er dekking vanuit andere (rijks) middelen was. Het extra budget voor kleding- en schoenenbonnen vanuit de algemene reserve was niet volledig nodig in 2022. Dit komt omdat de bonnen ook in 2023 nog ingeleverd kunnen worden. Dit zorgt voor een lagere onttrekking in 2022. De onttrekking van het restant vindt plaats in 2023. 

Algemene reserve, nadeel € 30.000*
Lagere onttrekking voor kleding- en schoenenbonnen. Het budget schuift door naar 2023. Zie hierboven bij armoede. 

Levensonderhoud, voordeel € 163.000
Dit komt hoofdzakelijk doordat de aantallen WWB lager zijn dan begroot (50 cliënten lager). De lasten per cliënt zijn wel hoger dan verwacht. Daarnaast is ook meer loonkostensubsidie toegekend dan begroot. Het budget dat we van het rijk ontvangen ligt in lijn met wat we hadden begroot. In deze begroting hebben we voor het eerst de lasten en baten gelijk aan elkaar geraamd. Dit is een uitkomst van de heroverwegingen 2022. Het voordeel betekent dan ook dat we meer van het rijk hebben ontvangen dan we aan lasten voor levensonderhoud hebben gehad. 

Participatiewet, nadeel € 120.000
Een deel van dit nadeel wordt gecompenseerd door de septembercirculaire (€ 73.000), dit bedrag komt als voordeel terug in programma 6. Het resterende nadeel van € 47.000 komt voornamelijk doordat st. Werk Ooststellingwerf in 2022 meer is ingezet om zo inwoners met een bijstandsuitkering de stap te laten zetten naar (regulier) werk. Ook heeft de doelgroep participatiewet een steeds grotere afstand tot de arbeidsmarkt. Dit vraagt intensiever en langere trajecten om deze inwoners stappen te laten zetten zodat ze mee kunnen doen. 

Wmo, voordeel € 819.000

• Beschermd wonen, voordeel € 450.000. Vanuit de centrumgemeente Leeuwarden hebben we een afrekening beschermd wonen ontvangen. Hier hadden we geen rekening mee gehouden. 
• Woningaanpassingen, voordeel € 104.000. Er zijn in 2022 geen grote woningaanpassingen geweest. We hadden in de begroting rekening gehouden met twee grote woningaanpassingen en meerdere kleine. Er zijn wel drie grote aanpassingen aangevraagd en voorbereid in 2022, maar deze starten in 2023. Verder is er sprake van het uitstellen van woningaanpassingen (drukte bij bouwbedrijven) en uitstel van verhuizing omdat inwoners er tegenop zien. 
• Hulpmiddelen, nadeel € 51.000. Er zijn in 2022 meer hulpmiddelen verstrekt dan verwacht. Dat betekent ook hogere lasten voor onderhoud van de hulpmiddelen. 
• Hulp bij het huishouden, voordeel € 190.000. Ondanks de stijging van het aantal cliënten waarmee we in de begroting ook rekening hadden gehouden zijn de lasten niet evenredig gestegen. Oorzaken zijn dat in de vakantieperiode geen of minder hulp is verleend en hulp is soms later gestart wegens personeelstekort. 
• Wmo begeleiding, voordeel € 123.000. Er zijn lagere lasten voor Wmo begeleiding. Dit komt door verschuiving van zware naar lichte zorg. Het aantal cliënten begeleiding plus was 19 in 2022 en 41 in 2021. Het aantal cliënten in dagbesteding plus was 9 in 2022 en 13 in 2021. 

Thema 1.2 Samenleven
(Sport)accommodaties, voordeel € 69.000
De lagere lasten komen voornamelijk doordat er nog geen kapitaallasten zijn voor het DoarpsSintrum Donkerbroek.

Opvang Oekraïense vluchtelingen, voordeel € 363.000
We hebben een voordeel van € 363.000 voor de opvang van Oekraïense vluchtelingen. Een deel van dit voordeel komt als nadeel terug in programma 6, er staan lasten inhuur personeel tegenover. Deels zijn de lasten ook lager geweest dan de vergoeding, bijvoorbeeld de uitvoeringslasten voor het verstrekken van de uitkeringen. Per saldo is het voordeel € 254.000*.

Thema 1.3 Gezondheid
Gezondheid, voordeel € 194.000
Er waren middelen gereserveerd voor de bloeizone. De lasten hiervan zijn uit de Regio Deal middelen betaald. Dat zorgt hier voor een voordeel. Daarnaast was de subsidieaanvraag voor VraagElkaar lager dan begroot. Een deel van de GIDSmiddelen is niet ingezet omdat de doe-agenda positieve gezondheid in juni 2022 is vastgesteld waardoor niet alle hiervoor bestemde middelen zijn besteed. Voor het onderwerp 'ouder worden' is minder uitgegeven dan begroot.

Thema 1.4 Goed opgroeien
Jeugdhulp, nadeel € 1.265.000
De overschrijding bij jeugdhulp komt voornamelijk door hogere lasten voor herstel en maatwerktrajecten. Ook is het aantal cliënten in zorg toegenomen ten opzichte van 2021 (voor hersteltrajecten en duurzame trajecten). Met name in het laatste kwartaal van 2022 zien we deze stijging.

Wat betreft hersteltrajecten heeft er voor € 270.000 nabetaling plaatsgevonden over voorgaande jaren (voornamelijk vanuit het woonplaatsbeginsel en betreft 8 jeugdigen). In de laatste maanden zijn er meerdere dure trajecten afgegeven waaronder 4 trajecten waarbij er zeer korte en intensieve zorg is ingezet met een waarde van € 120.000. Deze trajecten zijn met terugwerkende kracht ingezet waardoor deze kosten niet waren te voorzien in de prognose van augustus 2022. Van de toegekende profielen is ongeveer 10% tussentijds opgehoogd, dit zorgde voor hogere lasten van € 250.000. 

Wat betreft maatwerk was er ook een afrekening van € 65.000 over voorgaande jaren en zijn er een aantal maatwerktrajecten afgegeven die we niet konden voorzien. De Jeugdwet bepaalt dat de gemeente een jeugdhulpplicht heeft en daarmee verantwoordelijk is voor jeugdhulp. Overall zien we dat de duurdere (herstel)trajecten gemiddeld minder lang duren dan waar we in de prognose rekening mee hadden gehouden, wat betekent dat er meer lasten op 2022 drukken. 

We hebben te maken gehad met een prijsstijging van 2,01% per 1 januari 2022 en van 1,132% per 1 mei 2022. Bij de Voorjaarsrapportage 2023 en de Kaderbrief 2024 worden de structurele gevolgen in beeld gebracht. De gemeente is verplicht om jeugdhulp te leveren. 

Lokaal onderwijsbeleid, nadeel € 115.000
Dit komt hoofdzakelijk door hogere lasten leerlingenvervoer. Er is een toenemend aantal leerlingen dat gebruik heeft gemaakt van het leerlingenvervoer in 2022.

Corona, nadeel € 268.000

• Er is € 82.000 betaald als coronacompensatie aan Caparis.
• Er is € 43.000 uitgegeven aan coronagerelateerde lasten voor vervoer, waaronder AutoMaatje. 
• Er is € 44.000 uitgegeven als noodsteun aan het verenigingsleven. 
• Er is € 99.000 uitgegeven aan coronagerelateerde lasten voor gezondheid. 

* Maakt onderdeel uit van de incidentele baten en lasten.