Begrotingspositie 2026-2029

Kaderbrief 2026-2029
De vertrekpunten zijn vastgelegd in de kaderbrief 2026-2029. U heeft kennis kunnen nemen van het meerjarenperspectief en de uitkomsten van de Meicirculaire 2025 over de algemene uitkering uit het Gemeentefonds. Daarnaast heeft u ingestemd met de uitgangspunten voor de begroting. De besluiten uit de kaderbrief en de meicirculaire zijn primitief in de programmabegroting verwerkt. 

Structureel nieuw beleid waarover is besloten bij de Kaderbrief 2026:

• Formatie snijvlak ruimtelijk/sociaal domein (2026 t/m 2028 € 61.000 per jaar)
• Financieringslasten stimuleringsregeling (€ 8.000 vanaf 2026)
• Formatie-uitbreiding kabels en leidingen (€ 46.000 vanaf 2026)
• Inkoop groen gas (€ 44.000 vanaf 2026)
• Parkeerterrein Veenhofweg Oosterwolde (krediet verhogen met € 113.000, structurele last vanaf 2026 € 9.000)
• Budget accommodatiebeleid (vanaf 2026 met € 600.000 extra verhogen)
• Taalbeleid (€ 17.000 vanaf 2026)
• Formatie-uitbreiding contractmanagement en beheer participatiewet (€ 34.000 vanaf 2026)
• Formatie-uitbreiding beleidsadviseur inburgering en migratie (2026 t/m 2028 € 79.000 per jaar)
• Formatie-uitbreiding mantelzorgconsulent (€ 91.000 vanaf 2026)
• Vormen van een budget Wmo voorliggend veld (2026 € 20.000, 2027 € 161.000, 2028 € 292.000 en vanaf 2029 € 300.000 per jaar)
• Versterken van de Europese samenwerking (€ 25.000 vanaf 2026) 
• Formatie voor ontwikkelagenda en uitvoeringsprogramma Recreatie en Toerisme (€ 62.000 vanaf 2026 en voor 2026 t/m 2028 € 103.000 per jaar). 

Incidenteel nieuw beleid waarover is besloten bij de Kaderbrief 2026:

• Lasten gemeenteraadsverkiezingen, dekking algemene reserve (2026 € 35.000)
• Managementondersteuning bij OWO-VTH, dekking algemene reserve (2026 € 11.000)
• Bestrijding eikenprocessierups, dekking algemene reserve (2026 € 81.000)
• Opstellen volkshuisvestingprogramma, dekking algemene reserve (2026 € 200.000)
• Verlengen overeenkomst Mader Kunstroute, dekking algmene reserve (2026 t/m 2028 € 14.700 per jaar)
• Pilot welzijnscoaching met een jaar verlengen (2026 € 105.000)
• Lokale regiomarketing, dekking algemene reserve (2026 € 50.000)

Daarnaast is er een krediet van € 2,2 miljoen beschikbaar gesteld voor het herstructureringsproject Rikkingahof, een voorbereidingskrediet van € 450.000 voor drie herstructureringsprojecten en is het krediet Parkeerterrein Veenhofweg Oosterwolde met € 113.000 verhoogd.  

De laatst verschenen circulaire van de algemene uitkering uit het Gemeentefonds is de Meicirculaire 2025. De definitieve uitkomsten van de Septembercirculaire 2025 delen wij u mee voorafgaand aan de behandeling van de begroting. De onderdelen van het financieel perspectief uit de kaderbrief 2026-2029 zijn primitief in deze begroting verwerkt. 

We hebben bij de primitieve ramingen rekening gehouden met de hierna genoemde uitgangspunten:

• De Meicirculaire 2025 is de basis.
• De ramingen voor de jaarschijf 2026 zijn gebaseerd op de ramingen zoals die zijn opgenomen in de meerjarenbegroting 2025-2028.
• Autonome ontwikkelingen zijn in de ramingen verwerkt.
• De ramingen voor bijdragen aan gemeenschappelijke regelingen zijn gebaseerd op (concept)begrotingen 2026-2029 van deze regelingen voor zover deze bekend waren.
• Het uitgangspunt bij wettelijke taken is dat we ons hierbij beperken tot de middelen die het Rijk hiervoor (extra) beschikbaar stelt. Bijvoorbeeld binnen het Gemeentefonds of specifieke uitkeringen. Regelingen met een open einde karakter vormen hierbij een risico. 
• De budgetten van het sociaal domein zijn geïndexeerd met het Overheidsbijdrage arbeidsontwikkeling (OVA) percentage op basis van 90% lonen en 10% prijzen.

Daarnaast hebben we (in de primitieve ramingen) rekening gehouden met de volgende uitgangspunten die u bij de Kaderbrief 2026-2029 heeft vastgesteld:

• Lonen + 4,1% (incl. pensioenpremie)
• Prijzen + 2,6%
• OZB + 2,6%
• Forensenbelasting + 2,6%
• Leges + 2,6%
• Afvalstoffenheffing 100% kostendekking
• Rioolrechten 100% kostendekking
• Toeristenbelasting € 1,65 en € 1,20 per persoon per nacht

Bovenstaande begrotingsuitgangspunten zijn gebaseerd op bestaand beleid. Waar nodig is hieronder een toelichting gegeven op deze uitgangspunten. 

Lonen en prijzen
De loon- en prijsontwikkeling is gebaseerd op gepubliceerde cijfers uit het Centraal Economisch Plan (CEP). De loonindex is gebaseerd op de gewogen cao-loon bedrijven en overheidsindex. De prijsindex is gebaseerd op de nationale prijsindex. De budgetten ramen wij reëel in relatie tot de doelstelling en/of het beoogd effect. Automatische prijscompensatie voor uitbestede werkzaamheden en leveranties passen wij niet toe. De subsidies en bijdragen worden wel verhoogd. Voor het eerstvolgende begrotingsjaar (2026) gaan wij uit van lopende prijzen en daarna (2027 tot en met 2029) van constante prijzen.

Onroerendezaakbelasting (OZB)
Jaarlijks wordt de opbrengst OZB geïndexeerd. Bij een algehele waardedaling of waardestijging van de onroerende zaken, verhogen of verlagen wij het tarief van OZB, om de begrote opbrengst te realiseren. Bij de kaderbrief 2025-2028 is besloten de opbrengst OZB woningen én de OZB niet-woningen beide in 2027 te verhogen met € 100.000 en in 2028 met € 200.000. In de berekening van de opbrengst OZB houden we rekening met areaaluitbreiding.

Forensenbelasting 
Voor 2026 is de opbrengst geïndexeerd. 

Rioolrechten
Elke vijf jaar stelt de gemeenteraad het Gemeentelijk Rioleringsplan (GRP) vast. In het bijbehorende kostendekkingsplan staat hoe de heffing zich ontwikkelt in deze periode. Aan het einde van elk jaar stelt de gemeenteraad de tarieven van de heffing voor het volgende jaar definitief vast. Dit gebeurt op basis van kostendekking. Het tarief dekt daarmee alle kosten die met watertaken gepaard gaan. Vanaf 2025 wordt het GRP vervangen door het Water- en rioleringsprogramma (Wrp). Het voormalige GRP komt in de Omgevingswet terug als facultatief programma. Daarmee verdwijnt weliswaar de planverplichting uit de Wet Milieubeheer, maar het blijft van groot belang de belangrijkste aspecten van de gemeentelijke watertaken en de bekostiging ervan planmatig vast te leggen. De WRP wordt in september aan u voorgelegd voor vaststelling. Onderdeel van dit voorstel is, op basis van het kostendekkingsplan, de rioolheffing jaarlijks te laten stijgen met 3,5% (boven op de reguliere inflatiecorrectie) om toekomstige investeringen in de riolering te kunnen blijven dekken en om uitdagingen op het gebied van klimaatverandering het hoofd te bieden.

Afvalstoffenheffing
Het uitgangpunt is hier ook 100% kostendekkendheid. In de praktijk was deze kostendekkendheid er vanuit de vastgestelde tarieven de afgelopen jaren niet. Jaarlijkse tekorten werden gedekt vanuit de reserve lastenverlichting. De gemeenteraad heeft in het verleden besloten dat we toe moeten groeien naar een kostendekkendheid van 100%. Dit betekent dat tarieven, die op afvalinzameling betrekking hebben, stapsgewijs zijn verhoogd tot een volledige kostendekkendheid vanaf 2025.

Toeristenbelasting
Er is een tarief voor overnachtingen in kampeermiddelen op kampeerterreinen en in kampeerboerderijen en een tarief voor andere verblijfsaccommodaties. De tarieven zijn bij de kaderbrief 2024 voor de periode 2024-2026 vastgesteld op € 1,65 en € 1,20 persoon per nacht. Hiermee sluiten we aan bij het advies van het Recreatieschap Drenthe.

In dit hoofdstuk staat het financiële perspectief. Het laatst bekende perspectief komt uit de brief over de meicirculaire 2025 (mededeling #1925 van 24 juni 2025). Het huidige perspectief voor de komende jaren is verbeterd ten opzichte van het laatst gepresenteerde perspectief. Dit komt vooral door onderstaande oorzaken:

• Vanuit de meicirculaire 2025 hebben we een bedrag ontvangen voor loon- en prijsontwikkeling voor 2026 en verder. Bij het opstellen van de begroting is duidelijk geworden dat dit, zoals ook verwacht, ruim voldoende was. Dit zorgt voor een voordeel van bijna € 900.000 structureel.
• Er loopt een inkooptraject voor de Wmo. Een onderdeel van dit traject is het kostprijsonderzoek dat wij wettelijk verplicht zijn om uit te voeren en op te volgen. Uit dit onderzoek blijkt dat de prijzen stijgen. De financiële gevolgen daarvan zijn voor 2026 € 250.000 en € 440.000 vanaf 2027.
• Voor de jaren 2026 en 2027 vallen kapitaallasten ter hoogte van ruim € 200.000 vrij. De verwachting is dat de investeringen huisvesting Nanningaweg, Doarpssintrum en het verkeersplan Donkerbroek niet in 2026 afgerond zullen zijn. Dit zorgt ervoor dat de kapitaallasten voor de jaren 2026 en 2027 kunnen vrijvallen. 
• De omslagrente is verhoogd van 0,2% naar 0,8%. Daardoor rekenen we meer rente toe aan afval en riolering. Dit zorgt voor een voordeel in de begroting van € 100.000 structureel. 
• De indexatie van de MOP-wegen van € 58.000 structureel is primitief in de begroting verwerkt. De MOP-wegen komt via een separaat voorstel naar u toe. Als u hierover anders besluit passen we dit in de begroting aan.  
• Daarnaast zijn er diverse onderdelen die zorgen voor voor- en nadelen in de begroting.

Het begrotingsresultaat voor de jaren 2026 tot en met 2029 is opgenomen in onderstaande tabel. Het begrotingsperspectief is gecorrigeerd met het saldo van incidentele baten en lasten om zo het structurele begrotingsperspectief aan te geven. In bijlage C staat een overzicht van de geraamde incidentele baten en lasten. 

De uitkomsten van de Septembercirculaire 2025 zijn nog niet verwerkt in deze programmabegroting. Voor de begrotingsbehandeling informeren wij u hierover.

In bovenstaande tabel staat het begrotingsperspectief. Wij doen u geen voorstellen voor nieuw beleid. Er zijn wel een aantal onderdelen die op termijn financiële consequenties hebben (zie ook Kaderbrief 2026).

Bosbergtoren
In 2023 is door een specialistisch bedrijf een nieuw onderhoudsplan voor de bosbergtoren gemaakt. Hierin werden aandachtspunten benoemd met betrekking tot de lift, het toegangssysteem en de regelkast. Via het raadsvoorstel “Voorzieningen bestaande MOP’s” (behandeld in raad van december 2023), bent u hierover geïnformeerd en is toegezegd onderzoek te doen naar de genoemde aandachtspunten. De uitkomsten hiervan zijn verwerkt in het nieuwe onderhoudsplan, waarmee de aangegeven problematiek wordt ondervangen.

Onderhoudsplannen accommodaties
In december 2022 zijn voor een aantal accommodaties nieuwe onderhoudsplannen opgesteld. In de raadsvergadering van 19 december 2023 heeft de raad besloten om besluitvorming over nieuwe onderhoudsplannen te laten plaatsvinden na de vaststelling van het accommodatiebeleid. Dit betekent dat de onderhoudsvoorzieningen nu niet op niveau zijn. Het accommodatiebeleid is inmiddels vastgesteld. Nu worden nieuwe onderhoudsplannen opgesteld. Dit betekent structureel hogere dotaties voor de komende jaren die nog niet in de begroting zijn verwerkt.

Herstructureringsprojecten
Bij de Kaderbrief 2026 heeft u voorbereidingskrediet beschikbaar gesteld voor een aantal herstructureringsprojecten. Als deze projecten doorgaan, na positieve besluitvorming, zal dat ook beslag leggen op de begroting in de vorm van kapitaallasten.

Compostering
Via mededeling #1865 bent u op de hoogte gebracht van de status van het project huisvesting Nanningaweg 47c. In de kaderbrief 2026is aangegeven dat de verwachte lasten voor het uitbesteden € 150.000 structureel zullen zijn. Via motie 115 heeft u het college verzocht om te zoeken naar een creatieve manier om de compostering in de gemeente te houden. 

Urgentieverordening
De introductie en uitvoering van de Huisvestingsverordening urgent woningzoekenden Fryslân (urgentieverordening) en de hieruit voortvloeiende uitvoeringsorganisatie brengt kosten met zich mee. Hierbij maken we onderscheid in implementatiekosten en structurele kosten. Vooralsnog is de verwachting dat we hiervoor compensatie krijgen van het Rijk.

Openbare verlichting
Vanaf 2027 t/m 2042 komen er weer nieuwe investeringen aan van in totaal € 2,3 miljoen. Dit zorgt ervoor dat vanaf 2028 de kapitaallasten stijgen (ongeveer + € 100.000). Wij komen later met een voorstel hierover bij u terug.

Tijdelijk beschikbaar gestelde budgetten
Er zijn de afgelopen jaren een aantal budgetten tijdelijk beschikbaar gesteld. Als het nodig is om deze structureel te maken betekent dit budgetuitzetting. Het gaat hier o.a. om de buurthuiskamer in het Haerenkwartier, Jogg regisseur, toezicht en handhaving sociaal domein, heronderzoeken participatiewet, opgroeien in een kansrijke omgeving, uitvoeringsbudget duurzaamheid, budget stikstof/landelijk gebied, voorzieningenwijzer en het Fonds.