Programma 1 | Samenleven

Alle inwoners doen volwaardig mee
Inwoners vinden ‘Meedoen’ een belangrijk thema. Daarnaast hebben we wettelijke taken op dit terrein. Het gaat om de Wet Maatschappelijke Ondersteuning, de Participatiewet en de Wet gemeentelijke Schuldhulpverlening. Voor de Opgave Meedoen zijn in de Visie op Samenleven (oktober 2019) vier maatschappelijke effecten (A t/m D) benoemd waar gemeente, organisaties, bedrijven en inwoners samen aan willen werken. 

Maatschappelijk effect A. Mensen kunnen levensloopbestendig wonen (zie woonzorgvisie)
A1. Mensen zijn in staat passende woonruimte te realiseren (faciliteren)
A2. Mensen zijn bezig met levensloopbestendig wonen (faciliteren)
A3. Mensen zijn op de hoogte van de mogelijkheden om hun woning aan te passen (regisseren)

Maatschappelijk effect B. Mensen participeren duurzaam op de arbeidsmarkt (zie doe-agenda B)
B1. Mensen die dat kunnen, nemen deel aan de arbeidsmarkt (regisseren)

• Zie collegeakkoord: We willen zoveel mogelijk mensen aan een baan helpen. Het vergroot de kans om mee te doen  en onderdeel te zijn van de samenleving.
• Zie collegeakkoord: We willen vicieuze cirkels doorbreken en belemmeringen om mee te doen in werk of andere maatschappelijke activiteiten wegnemen.

B2. Uitkeringsgerechtigden maken naar vermogen stappen op de Participatieladder (regisseren)
B3. Mensen ervaren een zinvolle invulling van hun dag (faciliteren)

Maatschappelijk effect C. Mensen doen mee aan het maatschappelijk leven (zie doe-agenda C en doe-agenda Inburgering)
C1. Mensen zijn tevreden over hun maatschappelijk leven (loslaten)
C2. Mensen zijn zelfredzaam (faciliteren)
C3. Kinderen in armoede hebben mogelijkheden om mee te doen (regisseren)

• Zie collegeakkoord: We willen de bestaanszekerheid van onze meest kwetsbare inwoners vergroten. Dat doen we door meer nadruk te leggen op preventie, vroegsignalering en een integrale aanpak van onze armoede- en schuldenproblematiek.

C4. Mensen zijn financieel in staat om maatschappelijk mee te doen (regisseren)

• Zie collegeakkoord: We willen dat mensen financieel in staat zijn om maatschappelijk mee te doen. En dat geldt ook voor kinderen in armoede. We willen dat mensen tijdig de weg weten te vinden bij financiële vragen en problemen en dat ze tevreden zijn over de geboden ondersteuning. Ook willen we het bereik van de regelingen, voorzieningen en ondersteuningsmogelijkheden vergroten.

C5. Mensen ervaren ondersteuning in hun eigen omgeving (stimuleren)

Maatschappelijk effect D. Mensen maken indien nodig gebruik van het vangnet
D1. Mensen zijn op de hoogte/kennen de wegen (regisseren)
D2. Mensen maken gebruik van de wegen (stimuleren)
D3. Mensen vinden tijdig ondersteuning bij (financiële) problemen (regisseren)
D4. Mensen zijn tevreden over de ondersteuning (stimuleren)

De cijfers uit de monitor sociaal domein over 2023 laten zien wat we hebben bereikt. 

A. Mensen kunnen levensloopbestendig wonen

• In de burgerpeiling (2022) kwam naar voren dat 85% van de volwassen inwoners vindt dat hun huidige woonruimte passend is. Zo’n 16% van de 50+ers gaf aan dat ze niet in hun huis kunnen blijven wonen als ze lichamelijk achteruit gaan. Mede daarom doen we er alles aan om te zorgen dat er voldoende passende woonruimte is voor alle inwoners.
• Er zijn haalbaarheidsonderzoeken gedaan voor Rikkingahof (combinatie (zorg)woningen en verpleeghuisplekken).
• Steeds meer inwoners zijn bezig met levensloopbestendig wonen en op de hoogte van de mogelijkheden om hun woning aan te passen. En van de ondersteuning die zij daarbij van ons kunnen krijgen (bijvoorbeeld verzilverlening).
• Inwoners die een mantelzorgwoning willen plaatsen, kunnen dit vergunningsvrij doen. 

B. Mensen participeren duurzaam op de arbeidsmarkt

• Het aantal uitkeringsgerechtigden (P-wet) is iets gestegen. De instroom in de bijstand was net als in 2022 relatief laag door de gunstige arbeidsmarktsituatie. Er zijn dus relatief weinig inwoners waaraan we bijstand verstrekken. Dat betekent dat mensen die dat kunnen, deelnemen aan de arbeidsmarkt.
• We zien duurzame uitstroom uit de bijstand gestaag groeien (langer dan een half jaar uit de bijstand als ze eenmaal zijn uitgestroomd). 
• Werken loont omdat we de armoedeval verzachten (financieel nadeel als je van bijstand naar werk gaat doordat je toeslagen etc. verliest).

C. Mensen doen mee aan het maatschappelijk leven

• We bereiken steeds meer mensen met onze schulden- en armoederegelingen (inclusief energietoeslag), wat bijdraagt aan zelfredzaamheid en mogelijkheden om mee te doen.
• Het gebruik van regelingen is voor inwoners makkelijker geworden door hen te helpen via de Voorzieningenwijzer (waarin alle regelingen samen komen en waarbij een professional het met de inwoner doorneemt en gelijk aanvraagt).
• Door de nieuwe taken op het gebied van vroegsignalering van schulden bereiken we mensen met (beginnende) schulden in een vroeg stadium.
• Via Geldfit is de route voor inwoners met vragen over geld zo helder mogelijk en werken de partijen achter de schermen samen om de ondersteuning op elkaar af te stemmen. Hiermee voorkomen we erger.
• Maatschappelijke organisaties merkten dat de gemeente oog heeft voor hun financiële zorgen als gevolg van de stijgende energiekosten (tijdelijke regeling vergoeding extra energiekosten).
• Inwoners met lage inkomens konden in deze voor velen financieel zware tijd gebruik maken van extra tijdelijke maatregelen om hen te steunen.
• Scholen konden deelname aan activiteiten mogelijk maken en gezonde voeding verstrekken aan kinderen op hun school dankzij geld dat zij hiervoor van de gemeente ontvingen.
• Er ontstonden diverse maatschappelijke initiatieven om de gevolgen voor inwoners van de hoge energieprijzen en de inflatie te verzachten, mede dankzij subsidie van de gemeente hiervoor (denk aan warmteplekken en maaltijdkastjes). 

D. Mensen kunnen gebruik maken van het vangnet

• De route voor inwoners met vragen over zorg, welzijn, werk, opvoeden, geldzaken etc. is zo helder mogelijk, waardoor inwoners of verwijzers makkelijk de weg kunnen vinden en inwoners zo nodig tijdig ondersteuning kunnen krijgen.
• Op www.socialekaartooststellingwerf.nl kunnen inwoners en verwijzers zoeken naar (indicatievrije) voorzieningen in en om onze gemeente, waar zij mogelijk baat bij hebben. De sociale kaart is ook bedoeld voor professionals en maatschappelijke organisaties die regelmatig vragen krijgen van inwoners over zorg, welzijn, opvoeden, geldzaken etc.
• De beweging van zware naar lichte zorg is verder doorgezet en we anticiperen op het toenemend gebruik van huishoudelijke hulp. Dit is nodig, met name door de vergrijzing.
• Er is meer keuzevrijheid voor inwoners op het gebied van onafhankelijke cliëntondersteuning dan voorheen.
• In ons cliënt ervaringsonderzoek (Gebiedsteam) zegt 89% van de respondenten dat zij de kwaliteit van de ontvangen ondersteuning goed vinden.
• Er is aandacht voor de specifieke problematiek van dementie in onze gemeente.

Wet Inburgering

• De uitvoering van de Wet Inburgering (2022) staat goed op de rails. Het lukt slecht bij een deel van de statushouders om hen mee te laten doen in (vrijwilligers)werk. Een van de redenen is dat werkgevers (nog) niet zo gewend zijn aan het werken met deze doelgroep en er wat huiverig voor zijn. Een andere reden is dat eigenlijk meer intensieve begeleiding nodig is om succesvol te zijn. De Rijksmiddelen die we ontvangen voor de begeleiding zijn te summier om per persoon goed maatwerk te leveren.
• In 2023 hebben we in samenwerking met de woningcorporaties 38 woningen beschikbaar gesteld aan statushouders. 

Opvang ontheemden Oekraïne en opvang vluchtelingen

• We zorgden dat een groep ontheemden uit Oekraïne veiligheid en opvang ontving en dat zij zich dagelijks kunnen redden.
• We hebben een inspanningsverplichting vanuit het Rijk voor wat betreft het aantal opvangplekken voor Oekraïense vluchtelingen. Hier voldeden we niet het volledige jaar aan.
• Er komt een tijdelijke opvang voor statushouders in Rikkingahof waardoor we bijdragen aan de verlichting van het vraagstuk rondom vluchtelingenopvang.
  
  

A. Mensen kunnen levensloopbestendig wonen

• Via de woonzorgvisie (2022) bereikten we overeenstemming met de woningcorporaties om de komende jaren woningen te gaan bouwen, onder meer voor senioren. In 2023 kwam daarnaast nog een regionale woondeal tot stand waarin afspraken zijn gemaakt over nog meer woningen. We gaan op basis daarvan met de corporaties in gesprek welk deel zij hiervan gaan realiseren (huur) en daarbinnen hoeveel daarvan levensloopbestendig worden gebouwd.
• Al aangepaste huurwoningen die vrijkwamen boden we opnieuw aan aan inwoners die met beperkingen te maken hebben.
• We voer(d)en gesprekken over de invulling van het terrein Rikkingahof (nieuwbouw).
• We zetten de Blijverslening en de Verzilverlening in voor huishoudens die hun huis levensloopbestendiger willen maken. Het beschikbare budget hiervoor is in 2023 verhoogd. Daarnaast hebben we het aanvraagproces vereenvoudigd. Ook is er in het Gebiedsteam speciaal iemand om inwoners te helpen bij een aanvraag en de bekendheid van de leningen te vergroten. Dit alles om het gebruik ervan te stimuleren en daar waar het kan de Wmo-uitgaven te beperken.
• We proberen inwoners via twee sporen te stimuleren om wat betreft hun woonsituatie tijdig te anticiperen op het ouder worden. Voor huurders doen we dat door mee te betalen aan de inzet van een seniorenmakelaar van Actium die in gesprek gaat met alle huurders boven de 70 jaar die niet in een gelijkvloerse woning wonen. Woningeigenaren benaderen we proactief met informatie wat ze zelf kunnen doen om langer thuis te blijven wonen. Hierbij brengen we ze in contact met ondernemers die hen kunnen helpen. In 2023 startten we de voorbereidingen voor Elsloo, Langedijke en Makkinga. Als het een succes is, gaan we in andere dorpen verder. 
• We hebben Wmo-regelingen om woningaanpassingen mogelijk te maken. Daarnaast is er de verhuiskostenvergoeding om te verhuizen naar een leeftijdsvriendelijker huis. Ook maken steeds meer oudere huurders (70+) met een fysieke beperking gebruik van het Langer Thuis Pakket van Actium, waarmee zij kosteloos kleine woningaanpassingen kunnen aanvragen.
• De werkgroep preventief huisbezoek 75+ neemt levensloopbestendig wonen als onderwerp mee in haar contacten zodat bewustwording wordt gestimuleerd en mensen weten wat er allemaal mogelijk is.
• Er is een SlimoTheek met daarin (digitale) voorzieningen/hulpmiddelen om mensen in staat te stellen langer thuis te blijven wonen. Met name inwoners met dementie kunnen hier baat bij hebben.
• We publiceerden periodiek artikelen over langer thuis wonen, meestal interviews met inwoners. Deze zijn goed ontvangen en leidden na iedere publicatie tot contactmomenten tussen inwoners en Gebiedsteam.
• Het regioplan beschermd wonen is vastgesteld waardoor we op provinciaal niveau voldoende specialistische voorzieningen hebben voor beschermd wonen.
• We werkten in 2023 aan een voorstel over uitbreiding van de mogelijkheden voor prémantelzorgwonen en mantelwonen (met elkaar op één erf wonen om voor elkaar te zorgen en bij elkaar in de buurt te wonen, zonder dat er sprake is van een medische aandoening of intensieve zorg). In 2024 is dit rijp voor besluitvorming. Daarop vooruitlopend zijn al verschillende mantelzorgverklaringen afgegeven in verband met het plaatsen van een mantelzorgwoning.

B. Mensen participeren duurzaam op de arbeidsmarkt

• We bleven maatwerk leveren om mensen naar werk te begeleiden. We bieden nazorg bij uitstroom naar werk.
• Als betaald werk niet mogelijk is, zetten we in op andere vormen van ‘meedoen’. Hierbij zetten we bijvoorbeeld de Stichting Werk Ooststellingwerf en Wijknet in, maar ook 'Plek voor Talent' (vrijwilligersvacaturebank), welzijnscoaching en diverse activiteiten gericht op ontmoeten en activering.
• Om te zorgen dat werken loont en een armoedeval te voorkomen, krijgen inwoners die van bijstand naar werk gaan een half jaar na uitstroom een uitstroompremie en na een jaar nog een keer.
• Inwoners met Wmo dagbesteding waarvoor dat mogelijk is, zijn begeleid naar (meer) arbeidsmatige dagbesteding.
• We troffen voorbereidingen voor de start van doorlopend cliëntervaringsonderzoek onder inwoners waar het Gebiedsteam contact mee heeft in het kader van de Participatiewet. Dit onderzoek gaat vanaf 2024 lopen.

C. Mensen doen mee aan het maatschappelijk leven

• We hielpen inwoners met voorzieningen op het gebied van schulden en armoede. Deze voorzieningen staan allemaal vermeld in de Regelingenwijzer (www.ooststellingwerf.nl/regelingenwijzer). Hier staat ook het aanbod van andere instanties dan de gemeente in.
• We hebben meer capaciteit ingezet voor vroegsignalering (contact opnemen met inwoners met beginnende schulden en hen hulp aanbieden). We hebben een ervaringsdeskundige aangenomen die ons (vooral) helpt met het in contact komen met de betreffende inwoners.
• We zijn gestart met de uitvoering van de Voorzieningenwijzer. Dat is een applicatie waarin alle lokale en landelijke voorzieningen staan op het gebied van geld. Het is een hulpmiddel waarmee de budgetadviseurs en de inkomensconsulenten van het Gebiedsteam samen met een inwoner makkelijk kunnen kijken hoe iemand geld kan besparen of optimaal gebruik kan maken van regelingen. Door de applicatie en de mogelijkheid om het ter plekke te regelen, bespaart een gemiddeld huishouden zo jaarlijks gemiddeld € 500. De budgetadviseurs en de inkomensconsulenten zijn gestart bij inwoners waarmee ze al contact hadden.
• We kunnen sneller schuldhulp inzetten door hiervoor zelf beschikkingen af te geven. We hebben concreet op papier gezet wat onze wettelijke schuldhulpverleningstaken zijn en hoe we die uitvoeren en monitoren. We hebben de Verordening beslistermijn schuldhulpverlening vastgesteld, waarmee we voldoen aan de wettelijke eisen.
• We creëerden met Geldfit een digitale ‘ingang’ voor vragen over geld. Achter de schermen werken alle lokale samenwerkingspartijen die ondersteuning bieden op financieel gebied hierin samen.
• We zijn gestart met het onderzoek naar de Meedoenpas waarin armoederegelingen samen kunnen komen en inwoners meer keuzevrijheid krijgen.
• De norm voor onze kindregelingen is structureel verhoogd naar 130% van het wettelijk sociaal minimum.
• We bekostigen diverse scholingsmogelijkheden voor inwoners gericht op digitale vaardigheid, taalvaardigheid en omgaan met geld.
• We hebben de energie-regelingen die de gemeenteraad eind 2022 heeft vastgesteld, uitgevoerd. Het ging om de regelingen voor warmteplekken, het noodfonds voor inwoners, het fonds energiekosten maatschappelijke organisaties, extra budgetten voor activiteiten en maaltijden op scholen en het fonds voor kleine initiatieven.
• De eenmalige energietoeslag 2023 is uitgekeerd aan inwoners met een inkomen tot 120% van het wettelijk sociaal minimum.
• We zorgden dat inwoners tussen 120% en 140% van het wettelijk sociaal minimum vanaf januari 2024 de energietoeslag ook kunnen aanvragen.
• Er zijn verschillende subsidies verleend aan organisaties voor materiële ondersteuning (bijvoorbeeld Voedselbank, Stichting Urgente Noden, Stichting Leergeld en het Jeugdfonds Sport en Cultuur).
• Er is een themabijeenkomst georganiseerd voor de raad over armoede en schulden. Hieraan deden ook ervaringsdeskundigen mee. 

D. Mensen kunnen gebruik maken van het vangnet

• We werken doorlopend aan de bekendheid van ons Gebiedsteam.
• We faciliteren de vrijwilligers van de werkgroep preventief huisbezoek 75+ om proactief inwoners van 75+ te bezoeken.
• De medewerkers van het Gebiedsteam zijn zichtbaar op vindplaatsen (huisartsen, scholen) en welzijnswerkers van Scala zijn actief in buurten en dorpen (opbouwwerkers, welzijnscoaches, jongerenwerkers, buurtsportcoaches).
• De bibliotheek biedt ondersteuning aan inwoners bij het omgaan met digitale overheid (informatiepunt digitale overheid).
• De Sociale kaart www.socialekaartooststellingwerf.nl is in de lucht. In januari 2024 gaan we de Sociale kaart breed bekend maken.
• We startten in 2023 in Oosterwolde Noord met het project Domeinoverstijgende Samenwerking, waarin onder andere inwoners, zorgpartijen, corporaties, zorgkantoor en zorgverzekeraar samenwerken. Doel is langer thuis wonen en gezond ouder worden (inclusief bewegen).
• Er zijn in 2023 meer mogelijkheden bij gekomen voor indicatievrije dagbesteding. Naast Stellinghaven in Oosterwolde, Welzijn op Dorpse Schaal Oldeberkoop en de Buurthaven in Haulerwijk kunnen inwoners nu ook terecht bij de Fochtel in Fochteloo en in De Den in Appelscha.
• We investeren sinds 2023 in Welzijnscoaching door Scala. Zie Thema 1.2 Samenleven.
• Vanaf 2024 kan het Gebiedsteam Powerful ageing inzetten voor nieuwe aanmeldingen hulp bij het huishouden. In 2023 troffen we de voorbereidingen daarvoor. Het programma is gericht op het behouden van en het verbeteren van de fysieke zelfredzaamheid van ouderen.
• In 2023 kwam er meer keuzevrijheid voor inwoners wie zij willen inschakelen als onafhankelijke clientondersteuner. Voorheen was MEE Noord de enige aanbieder waar inwoners gebruik van konden maken. Nu zijn dat er meer. Zie www.ocodenktmee.nl.
• In 2023 gaven we subsidie aan het project DementTalent, gericht op het stimuleren dat mensen met dementie vrijwilligerswerk gaan doen.
• In 2023 is met onze ondersteuning de Stichting Ooststellingwerf Dementie-inclusief gestart, die o.a. met de website www.dementie-ooststellingwerf.nl alle praktische informatie bundelt voor iedereen die met dementie te maken krijgt. Zoals tips over de omgang met dementie en welke mensen en instanties kunnen helpen.
• Het toezicht op de kwaliteit en calamiteiten wat betreft begeleiding vanuit de Wmo is in 2023 steviger neergezet door samenwerking met de GGD.
• Net als in andere jaren zijn inwoners die contact opnemen met ons Gebiedsteam in staat gesteld zelfredzaam te zijn en eigen regie te hebben en te houden, waar nodig met behulp van ondersteunende voorzieningen uit de Wmo (hulpmiddelen, vervoer, dagbesteding en huishoudelijke hulp) of voorliggende voorzieningen (voorzieningen die zonder indicatie beschikbaar zijn).

Wet Inburgering

• In het kader van de Wet Inburgering boden we statushouders leerroutes aan en boden we ondersteuning bij het voeren van een financiële huishouding. We subsidiëren Scala om statushouders individueel te begeleiden in de eerste 2 jaar dat ze in gemeente Ooststellingwerf wonen. Dit doen ze met professionele begeleiding en inzet van vrijwilligers (ervaringsdeskundige sleutelpersonen en maatjes). Doel is taalontwikkeling, meedoen aan maatschappelijke activiteiten, vaardigheden aanleren en zo mogelijk bemiddelen naar vrijwilligerswerk.
• We hebben statushouders huisvesting geboden. In 2023 hadden we een hoge taakstelling (57 statushouders). Net als veel andere Friese gemeenten hebben we een achterstand. We hebben verhoudingsgewijs veel woningen beschikbaar gesteld in 2023 (38 woningen), maar vanwege de veel alleenreizende statushouders die we hebben gehuisvest in combinatie met de weinige gezinsherenigingen blijft de gemeente wel achter qua aantal te huisvesten statushouders. Als we meer gezinnen hadden mogen huisvesten in plaats van alleenstaanden, hadden we met 38 woningen de taakstelling wél gehaald. Maar nu niet, omdat er veel statushouders zijn die alleen zijn.
  
  

Opvang ontheemden Oekraïne en opvang vluchtelingen

• We organiseerden opvang voor Oekraïners in Hotel Appelscha en op vakantiepark de Roggeberg. Daarnaast waren het Gebiedsteam en Scala present om hen te ondersteunen bij vragen en vrijetijdsbesteding. Verder keerden we hen leefgeld uit.
• We onderhielden contacten met Oekraïense ontheemden en de particuliere opvangadressen in onze gemeente. We betaalden de Oekraïners leefgeld uit en de particuliere opvang-bieders ontvingen desgewenst een compensatiebedrag voor hun kosten en als blijk van waardering.
• We zetten een aantal particuliere opvangplekken om naar gemeentelijk opvangplekken, waaronder in Haulerwijk.
• We droegen er samen met andere partijen aan bij dat er vanaf 1 januari 2024 een tijdelijke opvanglocatie is voor statushouders in Rikkingahof en organiseerden hierover informatiebijeenkomsten voor inwoners.
  
  

A. Mensen kunnen levensloopbestendig wonen
Mensen zijn in staat passende woonruimte te realiseren, zijn bezig met levensloopbestendig wonen en zijn op de hoogte van de mogelijkheden om hun woning aan te passen. In de monitor sociaal domein wordt hier nader op ingegaan.

B. Mensen participeren duurzaam op de arbeidsmarkt
Mensen participeren duurzaam op de arbeidsmarkt. Voor cijfers verwijzen we naar de monitor sociaal domein.

C. Mensen doen mee aan het maatschappelijk leven
Betere, laagdrempelige en toegankelijke ondersteuning op het gebied van financiële vragen. Daarnaast meer mogelijkheden om in aanmerking te komen voor ondersteuning, zowel advies als materiële ondersteuning. Voor cijfers verwijzen we naar de monitor sociaal domein.

D. Mensen maken gebruik van het vangnet
Uitgebreide informatie hierover is per regeling (P-wet, Jeugdwet, Wmo) opgenomen in de monitor sociaal domein.

Wet Inburgering
Inwoners merken dat we statushouders zo goed mogelijk op weg helpen in onze samenleving.

Opvang ontheemden Oekraïne en opvang vluchtelingen

• Inwoners merken dat we ons steentje bijdragen aan de opvang van vluchtelingen. 
• Inwoners die huisvesting bieden aan ontheemden uit Oekraïne merken dat we hen waarderen en zo goed mogelijk ondersteunen. 
  
  

• Visie op samenleven 2020-2024
• Accenten en Afbouwpunten Visie Samenleven, januari 2024 
• Doe-agenda B Mensen participeren duurzaam op de arbeidsmarkt 2021
• Doe-agenda C Mensen doen mee aan het maatschappelijk leven 2021
• Beleidsregels Maatschappelijke Ondersteuning 2023
• Beleidsplan Handhaving Sociaal Domein 2023
• Woonzorgvisie 2022
• Verordening Beslistermijn Schuldhulpverlening 2023
• Beleidsregels eenmalige energietoeslag 2023
• Re-integratieverordening Participatiewet 2017
• Verordening Tegenpresentatie 2015
• Maatregelenverordening 2018
• Verordening Individuele Inkomenstoeslag 2015
• Verordening Individuele Studietoeslag 2015
• Handhavingsverordening 2015
• Verordening Verrekening Bestuurlijke Boete bij Recifice 2015
• Verordening Adviesraad sociaal domein gemeente Ooststellingwerf 2015
  
  

Inwoners helpen elkaar, voelen zich thuis en zijn actief voor een sociale en vitale gemeenschap
Samenleven is een onderwerp dat erg leeft in de gemeente. Inwoners vinden ‘elkaar ontmoeten’, ‘elkaar ondersteunen’ en activiteiten en verenigingen in de dorpen en in de buurten belangrijk. Voor de Opgave Samenleven zijn in de Visie op Samenleven (oktober 2019) drie maatschappelijke effecten benoemd waar gemeente, organisaties, bedrijven en inwoners samen aan willen werken. 

Zie collegeakkoord: We willen een samenleving met een sterke sociale basis waarin inwoners verantwoordelijkheid nemen en voelen naar elkaar, voor elkaar klaar staan en elkaar helpen.

Maatschappelijk effect E. Mensen voelen zich verbonden (zie doe-agenda E)
E1. Mensen vinden het prettig om in hun buurt te wonen (loslaten)
E2. Mensen voelen zich betrokken bij anderen in hun gemeenschap (faciliteren)                                                                                                   

E3. Mensen voelen zich niet gediscrimineerd en buitengesloten (faciliteren)
E4. Mensen ervaren minder eenzaamheid (stimuleren)

Maatschappelijk effect F. Mensen zetten zich in voor de samenleving en elkaar
F1. Mensen helpen elkaar (faciliteren)
F2. Mensen pakken gezamenlijk sociale en maatschappelijke vraagstukken op (faciliteren)
F3. Mensen ervaren ruimte om ideeën/initiatieven te ontwikkelen (faciliteren)
F4. Mantelzorgers raken niet overbelast (regisseren) Zie thema 1.3 Gezondheid.

Maatschappelijk effect G. Mensen maken gebruik van de sociale, culturele en sportinfrastructuur (zie doe-agenda G)
G1. Mensen zijn tevreden met het aanbod aan sociale, culturele en sportactiviteiten (faciliteren)
G2. Mensen zijn op de hoogte en hebben toegang tot sociale, culturele en sportinfrastructuur (stimuleren)
G3. Mensen zijn tevreden over de ontmoetingsplekken in hun omgeving (stimuleren)
G4. Er is een actief verenigingsleven (loslaten)
G5. Vrijwilligers floreren in de samenleving (faciliteren)

De cijfers uit de monitor sociaal domein over 2023 laten zien wat we hebben bereikt. 

Maatschappelijk effect E: Mensen voelen zich verbonden

• Er komen steeds meer initiatieven voor ontmoeten en verbinden tot stand in de dorpen.
• 74% van de volwassen Ooststellingwervers gaf in de Burgerpeiling aan dat zij (regelmatig) contact hebben met anderen in hun dorp (Burgerpeiling 2022). 57% vindt dat er genoeg mogelijkheden zijn om anderen te ontmoeten (Burgerpeiling 2022).
• Maatschappelijke organisaties hebben steun ervaren van de gemeente om de hoge energielasten te dragen waar zij mee werden geconfronteerd.
• Bij conflicten in de buurt is er de mogelijkheid om buurtbemiddeling in te schakelen.
• 78% van onze inwoners is tevreden over het leven. 3% van onze inwoners voelt zich vaak eenzaam (Burgerpeiling 2022). In 2020 was dit ook 3%.
• 7% van de volwassen inwoners geeft aan dat discriminatie invloed heeft op hun leven. In 2020 was dit 4%. 16% van de volwassen inwoners heeft het gevoel er niet bij te horen (buitengesloten te worden). In 2020 was dit 13%.

Maatschappelijk effect F: Mensen zetten zich in voor de samenleving en elkaar

• Er zijn vele (nieuwe en bestaande) maatschappelijke initiatieven die bijdragen aan het welbevinden van mensen en de leefbaarheid van onze gemeente.
• 42% van de volwassen inwoners besteedt tijd aan mantelzorg (Burgerpeiling 2022). Overbelasting van mantelzorgers komt meer voor bij vrouwen, mensen tussen de 56 en 70 jaar en bij inwoners met lage inkomens.
• Mantelzorgers hebben in de mantelzorgconsulent van het Gebiedsteam een aanspreekpunt. Hierdoor hebben we mantelzorgers beter in beeld en kunnen we hen (preventief) ondersteunen en regelmatig een blijk van waardering geven in de vorm van een uitje of presentje.

Maatschappelijk effect G: Mensen maken gebruik van de sociale, culturele en sportinfrastructuur

• Er is een divers aanbod van culturele activiteiten en instellingen. Daarbinnen is er aandacht voor verschillende doelgroepen zoals jongeren, ouderen en nieuwkomers. De tevredenheid van inwoners over het aanbod is licht gestegen ten opzichte van 2020 (Burgerpeiling 2022).
• Partijen zijn in gesprek over het realiseren van een (culturele) Bruisplek.
• Er is een divers aanbod van sport- en beweegmogelijkheden, waaronder ook specifiek voor kinderen.
• Inwoners (oud en jong) ondervinden stimulans bij sporten en bewegen en gezonde leefstijl. Zie ook Gezondheid.
• Inwoners kunnen makkelijk vinden wat er te doen is in onze gemeente via de activiteitenagenda www.uutgaon.nl. Inwoners kunnen makkelijk vinden welke sport- en beweegactiviteiten er zijn in Ooststellingwerf via www.beweegplein.nl.
• Inwoners kunnen elkaar ontmoeten op diverse plekken bijvoorbeeld in de dorpshuizen en bij indicatievrije dagbesteding (zie ook opgave Meedoen). De tevredenheid over de mogelijkheden om andere mensen te ontmoeten was in de Burgerpeiling 2022 hoger dan in 2020.
• De kracht van de samenleving blijkt uit het grote aantal inwoners dat zich vrijwillig inzet in het verenigingsleven en bij maatschappelijke organisaties. 37% van de volwassen inwoners doet vrijwilligerswerk (Burgerpeiling 2022).
• In 2023 zijn er meer vrijwilligersorganisaties bereikt door vrijwilligerscentrale Plek voor Talent dan in voorgaande jaren.
  
  

Maatschappelijk effect E: Mensen voelen zich verbonden

• Dorpencoördinatoren en opbouwwerkers ondersteunen initiatieven in de dorpen voor ontmoeten, verbinden en leefbaarheid. Bijvoorbeeld de pannakooi Appelscha en de kleine boerderij Oosterwolde.
• We geven subsidie aan indicatievrije dagbesteding in diverse dorpen (zie Meedoen).
• Dorpencoördinatoren waren betrokken bij de activiteiten in de aandachtsgebieden Haerenkwartier en Haulerwijk. 
• Er is een ‘verbinder’ vanuit het Leger des Heils die ook activiteiten organiseert in het Haerenkwartier (Ketelhuis).
• De gemeente subsidieert de Plaatselijk Belangen en Bewonerscommissies via het wijk- en dorpenbudget. Zij zetten dit in voor leefbaarheidsinitiatieven in hun dorpen en wijken.
• We ondersteunen de dorpshuizen met een jaarlijks budget voor onderhoud en investering.
• We stelden in 2023 een startnotitie Accommodatiebeleid op en maakten een begin met gesprekken over accommodatiebeleid in de dorpen. In 2024 zetten we die voort en stelt de raad mede op basis hiervan accommodatiebeleid vast.
• We hebben eind 2022 een 'corona noodfonds maatschappelijke organisaties' ingesteld. Hiermee zijn in 2023 diverse verenigingen en andere organisaties gesteund om de hoge energielasten te dragen.
• We geven Scala subsidie voor buurtbemiddeling, uitgevoerd door vrijwilligers.
• We bleven VraagElkaar subsidiëren om mensen met dezelfde behoeften en interesses met elkaar in contact te brengen om eenzaamheid te voorkomen of verminderen. De subsidie werd in 2023 structureel.
• We startten in 2023 met welzijnscoaches die zich inzetten om de positieve gezondheid van inwoners te versterken door hen te bemiddelen naar activiteiten, organisaties en/of te koppelen aan andere inwoners.
• De Lokale inclusie agenda is geactualiseerd en de uitvoering is opgepakt (intern en extern). De werkgroep lokale inclusie speelt hierin een belangrijke rol. Deze bestaat uit de Onafhankelijke Senioren Organisatie, Werkgroep Toegankelijkheid, LFB door mensen met een licht verstandelijke beperking en niet-aangeboren hersenletsel, LHBTQI- ondersteuner Scala en een vertegenwoordiger van de Adviesraad Sociaal Domein. Onderwerpen die aan de orde kwamen waren onder andere de Hoge nood app (zie verderop), publiciteit rondom de Week van toegankelijkheid en ervaringen van inwoners rondom inclusie en toegankelijkheid. Ook is gewerkt aan de bewustwording van het belang van inclusiviteit in onze eigen organisatie.
• We hebben ons aangesloten bij de Hoge nood app en hiervoor hebben we publiciteit gemaakt zodat inwoners er desgewenst gebruik van kunnen maken.
• We betalen mee aan Tûmba, het kenniscentrum discriminatie en diversiteit.
• We besteden aandacht aan speciale dagen bijvoorbeeld Paarse Vrijdag, Coming Out Day, Week van de toegankelijkheid et cetera.
• We nemen deel aan de Friese netwerkcirkel inclusie. 

Maatschappelijk effect F: Mensen zetten zich in voor de samenleving en elkaar

• Via het Fonds 2023 zijn 14 nieuwe maatschappelijke initiatieven financieel ondersteund.
• We verlenen structureel subsidie voor opbouwwerk. Opbouwwerkers helpen inwoners om initiatieven verder te brengen en de burgerkracht en samenredzaamheid te vergroten. In 2023 hielpen de opbouwwerkers bijvoorbeeld om Dorpskamer De Den in Appelscha verder uit te bouwen qua ruimte en activiteiten. Ook zijn ze actief rondom leefbaarheidsinitiatieven in Haulerwijk. Veel vrijwilligers die betrokken waren bij een dergelijk initiatief geven aan dat zij het zonder opbouwwerk niet gered zouden hebben.
• De nieuwsbrief 'Dorpen en wijken Ooststellingwerf' zorgt voor informatie-uitwisseling tussen gemeente en besturen van plaatselijk belangen en bewonerscommissies.
• Inwoners kunnen bij de consulent terecht voor informatie en advies en voor het regelen van ondersteuning. Ook regelt de mantelzorgconsulent de mantelzorgwaardering.
• In 2023 is een nieuwe training opgezet en aangeboden voor mantelzorgers met dementie. Ook is 2023 een Webinar georganiseerd voor mantelzorgers over niet-aangeboren hersenletsel.
• Als waardering organiseerden we weer uitjes en presentjes voor de bij ons bekende mantelzorgers, waarmee we hen waarderen en lotgenotencontact mogelijk maken. In september kon een aantal mantelzorgers er even uit tijdens het respijtweekeind. Ook voor jonge mantelzorgers was er een uitje en een presentje.
• De Sociale kaart Ooststellingwerf is in de lucht. Hierin zijn onder andere alle diensten te vinden die voor mantelzorgers relevant kunnen zijn. Binnen de Sociale kaart kan gefilterd worden op mantelzorg, waardoor zij (en ook verwijzers) deze informatie makkelijk kunnen vinden.
• Medio 2023 is het onderzoek afgerond naar de overbelasting van mantelzorgers en de mogelijkheden om hier als gemeente iets aan te doen of dit te voorkomen. De aanbevelingen worden uitgevoerd in samenwerking met partners die al in contact zijn met de inwoners waar de mantelzorgers voor zorgen. Denk aan zorgpartijen, inwonersinitiatieven, VraagElkaar etc. Belangrijkste aandachtspunten zijn informatievoorziening, bewustwording, respijtzorg, lotgenotencontact en het verminderen van regeldruk.

Maatschappelijk effect G: Mensen maken gebruik van de sociale, culturele en sportinfrastructuur

• We subsidiëren tal van kunst- en cultuurorganisaties.
• Er zijn gesprekken gevoerd met de bibliotheek over haar nieuwe meerjarenbeleidsplan en meerjarenbegroting en de verbinding met onze doelen uit de Visie op Samenleven.
• We subsidiëren de Stellingwarver Schrieversronte (SSR) voor haar gebruikelijke en voor vernieuwende activiteiten.
• We werken mee aan de doorontwikkeling van Stichting Nobilis. Een belangrijk onderwerp daarin is registratie in het Nederlands museumregister.
• We bekostigden een kwartiermaker ter ondersteuning van de kerngroep die bezig is met het maken van een bedrijfsplan voor een (culturele) Bruisplek in de gemeente. Het plan wordt in het tweede kwartaal 2024 geagendeerd in de commissie Samenleving. De integrale afweging vindt plaats bij de Kaderbrief.
• We bekostigen de buurtsportcoaches die voor diverse groepen (o.a. mensen met een smalle beurs) beweegactiviteiten stimuleren en coördineren in samenwerking met verenigingen en commerciële sportaanbieders. Verder zijn ze betrokken bij projecten op het gebied van gezondheid en bewegen bijvoorbeeld Healthy Kids, De rode loper run, Doortrappen, de Waterchallenge en de bloeizones. Buurtsportcoaches helpen ook om een passend aanbod bewegen voor ouderen te realiseren, bijvoorbeeld via een leefstijltraject in samenwerking met sportverenigingen en -scholen, wandelfit in Appelscha, Gezond Natuur Wandelen, Fietsgroep en Walking Football. 
• We voeren het Lokaal sportakkoord uit. 
• In Beleef Ooststellingwerf verschenen interviews met inwoners over beweegrijk ouder worden.
• We faciliteerden de activiteitenagenda www.uutgaon.nl en www.beweegplein.nl.
• We subsidiëren Scala voor de lokale vrijwilligerscentrale Plek voor Talent. Dit is een vacaturebank met vrijwilligersvacatures. Daarnaast biedt de vrijwilligerscentrale informatie en ondersteuning aan vrijwilligers en vrijwilligersorganisaties en wordt kennisdeling georganiseerd. Ook biedt de centrale ondersteuning aan inwoners die het lastig vinden om zelf vrijwilligerswerk te vinden. In 2023 was er extra aandacht voor statushouders die in onze gemeente zijn komen wonen, waardoor matches zijn gemaakt die niet spontaan tot stand zouden zijn gekomen. Zij hebben namelijk zelf (nog) geen sociaal netwerk, missen soms vaardigheden, er zijn taalbarrières en daardoor vraagt het ook van de vrijwilligersorganisatie extra inspanningen. De vrijwilligerscentrale zoekt actief contact met organisaties en verenigingen die in de dorpen met vrijwilligers werken en zijn aanwezig op plekken waar veel inwoners samen komen. In 2023 is extra ingezet op bekendheid, waardoor het aantal vrijwilligersorganisaties waar Plek voor Talent contact mee heeft is gegroeid, net zoals het aantal gemaakte matches tussen vrijwilligers en vacatures.
• In 2023 kwam een nieuw samenwerkingsproject tot stand tussen Scala Plek voor Talent en de lokale fotoclubs AFFCO en Harambe. Door middel van foto’s van vrijwilligersorganisaties en vrijwilligers maken zij zichtbaar met hoeveel plezier, aandacht en kunde vrijwilligers actief zijn binnen onze gemeente én hoe gevarieerd de mogelijkheden zijn in het vrijwilligerswerk.
• De opbouwwerkers van Scala zijn er (ook) om vrijwilligersorganisaties desgewenst te ondersteunen met informatie, advies en ondersteuning. In 2023 is het platform Bestuurders Centraal in gebruik genomen waar besturen hun vragen kunnen stellen en waar informatie gebundeld wordt. Daarnaast zijn in 2023 ervaren vrijwillige bestuurders gevonden die andere vrijwillige bestuurders adviseren en ondersteunen.
• We waarderen vrijwilligers(organisaties) door de jaarlijkse vrijwilligersawards en -prijzen. In 2023 kregen 100 vrijwilligers een persoonlijke waardering uitgereikt en drie organisaties kregen een geldprijs. Op de uitreiking waren 160 inwoners aanwezig.
• We verzamelen verhalen over vrijwilligers(werk) en schrijven hierover op social media en in de kranten.
• We werkten in 2023 samen met inwoners, Scala en andere maatschappelijke organisaties aan een nieuw platform ‘Dit Is Ooststellingwerf’ waar verhalen van vrijwilligers, mantelzorgers en maatschappelijke initiatieven bij elkaar komen en waar inwoners informatie vinden over vrijwilligersondersteuning, hulp voor mantelzorgers en het initiatievenloket van de gemeente. Begin 2024 lanceren we dit platform.
  
  

Maatschappelijk effect E: Mensen voelen zich verbonden

• Inwoners in de dorpen kunnen deelnemen aan laagdrempelige activiteiten en hebben ontmoetingsmogelijkheden.
• Bij een conflict in de buurt kunnen inwoners bemiddeling inschakelen.
• Inwoners merken dat er aandacht is voor eenzaamheid en dat zowel de gemeente en andere organisaties initiatieven nemen om dit te voorkomen en te verminderen.
• Diverse inwoners(organisaties) merken dat de gemeente inclusie serieus neemt en dat er gezamenlijke acties mogelijk zijn om verbeteringen te bereiken.
• Inwoners kunnen via de Hoge nood app makkelijk zien waar een (semi-openbaar) toilet is waar zij gebruik van kunnen maken.

Maatschappelijk effect F: Mensen zetten zich in voor de samenleving en elkaar

• Inwoners kunnen deelnemen aan activiteiten die door initiatieven van dorpsgenoten zijn ontstaan.
• Inwoners weten zich ondersteund door dorpencoördinatoren en opbouwwerkers.
• Nieuwe initiatieven zijn opgepakt door inwoners van de dorpen, veelal met financiële of personele ondersteuning vanuit de gemeente.
• Aanvragers wiens projecten zijn gehonoreerd vanuit het Fonds hebben in december 2023 het geld ontvangen.
• Inwoners kunnen voor (hulp)vragen over mantelzorg terecht bij de mantelzorgconsulent van het Gebiedsteam.
• Mantelzorgers die bij de gemeente bekend zijn, merken dat de gemeente er veel aan doet om hen in het zonnetje te zetten en zo goed mogelijk te ondersteunen.

Maatschappelijk effect G: Mensen maken gebruik van de sociale, culturele en sportinfrastructuur

• Verenigingen en organisaties hebben dankzij overheidssteun de coronamaatregelen overleefd.
• Inwoners in verschillende dorpen kunnen terecht in nieuwe ontmoetingsruimten.
• Inwoners vinden het aanbod aan sport- en beweegactiviteiten in Ooststellingwerf op www.beweegplein.nl.
• Inwoners en organisaties hebben overzicht over wat er allemaal georganiseerd wordt in Ooststellingwerf aan activiteiten via activiteitenagenda www.uutgaon.nl.
• Inwoners (oud en jong) ondervinden stimulans bij sporten en bewegen en gezonde leefstijl door de inzet van de buurtsportcoaches in samenwerking met verenigingen en sportaanbieders.
• Inwoners kunnen gebruik maken van een divers aanbod van culturele activiteiten.
• Inwoners kunnen bij (hulp) vragen over vrijwilligerswerk terecht bij Scala/vrijwilligerscentrale Plek voor talent.
  
  

• Visie op samenleven 2020 -2024
• Accenten en Afbouwpunten Visie Samenleven, januari 2024
• Doe-agenda 'Iedereen doet en ontmoet' 2021
• Doe-agenda 'Mensen voelen zich verbonden' 2022
• Lokaal Sport- en beweegakkoord 2023-2026
• Ontwikkelrichting wijkvernieuwing Haerenkwartier
  
  

Inwoners ervaren een positieve gezondheid
Inwoners vinden ‘Gezondheid’ een belangrijk thema. Daarnaast hebben we wettelijke taken op dit terrein en moeten we lokaal invulling geven aan de landelijke gezondheidsnota. Voor de Opgave Gezondheid zijn in de Visie op Samenleven (oktober 2019) vier maatschappelijke effecten (H t/m K) benoemd waar gemeente, organisaties, bedrijven en inwoners samen aan willen werken. 

Zie collegeakkoord:

• We willen gezondheid integreren in alle beleidsdomeinen.
• We zetten in op positieve gezondheid, het zo vroeg mogelijk verkleinen van motorische en gezondheidsverschillen en/of -achterstanden, een gezonde fysieke leefomgeving en vitaal ouder worden. Daarmee verlagen we ook de druk op de gezondheidszorg.
• We weten dat inwoners met een ongunstige sociaaleconomische positie extra kwetsbaar zijn voor gezondheidsproblemen. Deze ongelijkheid werkt vaak generaties lang door. We willen deze doorbreken. 

Maatschappelijk effect H. Mensen kunnen omgaan met fysieke, emotionele en sociale levensuitdagingen (zie doe-agenda HK)
H1. Mensen ervaren laagdrempelige mogelijkheden om hun eigen gezondheid te verbeteren (deels faciliteren, deels stimuleren)
H2. Mensen voelen zich lichamelijk gezond (stimuleren)
H3. Mensen voelen zich mentaal gezond en ervaren zingeving (stimuleren)
H4. Mensen ervaren dat zij in staat zijn tot alledaagse dingen zoals werken, omgaan met tijd en geld en grenzen stellen (stimuleren)

Maatschappelijk effect I. Mensen ervaren dat rekening wordt gehouden met het proces van ouder worden (zie doe-agenda I)
I1. Mensen vormen samen een dementievriendelijke gemeente (stimuleren)
I2. Ouderen hebben betekenisvolle relaties, werk en/of daginvulling (faciliteren)
I3. Mantelzorgers raken niet overbelast (regisseren)

Maatschappelijk effect J. Mensen voelen zich veilig
J1. Jeugdigen komen niet in aanraking met geweld (regisseren)
J2. Mensen zijn weerbaar (faciliteren)
J3. Mensen weten waar ze hulp kunnen vinden als zij zelf of anderen in aanraking komen met onveilige situaties (regisseren)

Maatschappelijk effect K. Mensen leven in een gezonde leefomgeving (zie doe-agenda HK)
K1. Mensen ervaren hun leefomgeving als veilig en toegankelijk (regisseren)
K2. Mensen gaan graag naar buiten (loslaten)
K3. Mensen ervaren een gezonde en schone leefomgeving (regisseren)

De cijfers uit de monitor sociaal domein over 2023 laten zien wat we hebben bereikt. 

Maatschappelijk effect H. Mensen kunnen omgaan met fysieke, emotionele en sociale levensuitdagingen

• Het percentage kinderen tussen de 4 en 12 jaar dat dagelijks minimaal 1 uur beweegt is toegenomen (van 41% in 2018 naar 49%, bron: GGD). Het percentage jongeren tussen de 13 en 18 dat voldoende beweegt blijft achter ten opzichte van andere gemeenten in Friesland (50% Ooststellingwerf, 55% Friesland (bron: GGD)).
• Het percentage inwoners (inclusief kinderen) met overgewicht is meer dan het Fries gemiddelde en het Nederlands gemiddelde (Ooststellingwerf 58%, Friesland 51%, landelijk 50% (bronnen: GGD, CBS en RIVM)).
• Het aantal scholen, sportverenigingen etc. dat het predicaat ‘gezond’ en/of ‘rookvrij’ draagt, is toegenomen ten opzichte van 2022. Hierdoor wordt de dagelijks leefomgeving gezonder en kan bewustwording toenemen.
• Alle inwoners hebben kennis kunnen maken met positieve gezondheid.
• In diverse dorpen zijn initiatieven gericht op positieve gezondheid.
• Het gaat iets beter met de mentale weerbaarheid van kinderen tussen de 4 en 12 jaar (7% onvoldoende weerbaar in 2022 (in Friesland ook 7%) ten opzichte van 9% in 2018 (toen was het in Friesland 8%. Bron: kindmonitor 2022, GGD)). De weerbaarheid van jongeren vanaf 12 jaar vraagt aandacht (67% van de jongeren voelde zich begin 2022 niet altijd mentaal fit, bron: GGD).
• Het percentage jongeren dat rookt of alcohol gebruikt blijft nagenoeg gelijk. De eerder ingezette daling stagneert.
• 33% van de inwoners geeft aan dat zij belemmerd worden in het maken van gezonde keuzes (Burgerpeiling 2022).
• Ruim 90 inwoners zijn via een leefstijltraject doorgestroomd naar een sportschool of sportvereniging.
• Sport- en beweegactiviteiten zijn voor mensen die leven rond het bestaansminimum toegankelijker geworden via het buurtsport volwassenenfonds.
• De gevolgen van de energieprijzen en inflatie specifiek voor kinderen zijn verzacht doordat scholen geld kregen om activiteiten gratis te maken en/of maaltijden te verstrekken op school. 

Maatschappelijke effect I. Mensen ervaren dat rekening wordt gehouden met het proces van ouder worden

• Er is aandacht voor de specifieke problematiek van dementie in onze gemeente.
• Het aantal ouderen dat deelneemt aan indicatievrije dagbesteding nam toe doordat er locaties bij kwamen, ook specifiek voor mensen met dementie. Zie Thema 1.1 Meedoen.
• 84% van de inwoners ouder dan 67 ervaart een zinvolle daginvulling en 92% ervaart structuur in hun dag (Burgerpeiling 2022).
• In bijna alle kernen van Ooststellingwerf zijn inloopactiviteiten voor ouderen.

Maatschappelijke effect J. Mensen voelen zich veilig

• Het aantal meldingen bij Veilig Thuis is sinds corona iets toegenomen, maar zwakt nu weer wat af.
• Inwoners kunnen een beroep doen op buurtbemiddeling als er sprake is van burenruzie of conflicten (zie Thema 1.2 Samenleven).
• Inwoners kunnen zich melden bij Veilig thuis als er sprake is van huiselijk geweld en kindermishandeling.
• Zie ook programma 5 'Openbare orde en veiligheid'.

Maatschappelijke effect K. Mensen leven in een gezonde leefomgeving

• Inwoners zijn over het algemeen positief over de veiligheid en gezondheid van de leefomgeving (Burgerpeiling 2022).
• Er is een dekkend netwerk van AED’s en vrijwilligers via de Stichting Hartveilig.
  
  

Maatschappelijk effect H. Mensen kunnen omgaan met fysieke, emotionele en sociale levensuitdagingen 

• We zijn JOGG gemeente (Gezonde jeugd, Gezonde toekomst). Er is in 2023 bijvoorbeeld een peutervierdaagse gedaan bij peuterspeelzalen en kinderdagverblijven (220 kinderen) en er zijn diverse acties gedaan gericht op bewegen en gezonde voeding voor kinderen.
• De buurtsportcoaches coördineren en faciliteren tal van sport- en beweegactiviteiten voor jong en oud, in samenwerking met verenigingen en sportaanbieders.
• Er zijn in 2023 acht aanmeldingen voor ‘gezonde school’ bij gekomen op verschillende thema’s (welbevinden, bewegen) en acht basisscholen (1300 leerlingen) hebben meegedaan aan de waterchallenge (7 dagen water drinken in plaats van suikerhoudende dranken).
• Er zijn 10 mobiele watertaps aangeschaft die flexibel ingezet kunnen worden bij evenementen.
• Er is een ketenaanpak in ontwikkeling gericht op overgewicht en obesitas bij kinderen en bij volwassenen.
• We voeren het lokaal sportakkoord uit. Onderwerpen zijn onder andere jong vaardig in bewegen, inclusief bewegen en beweegrijk ouder worden. 
• We ondersteunden de bloeizones (Appelscha, Haulerwijk). Dit zijn initiatieven van dorpen/inwoners, gericht op positieve gezondheid. In Oldeberkoop is vanuit het dorp ook een bloeizone gestart.
• Er zijn veel vouchers ingeleverd naar aanleiding van de fittesten in 2022. Hierdoor zijn inwoners gaan bewegen en hebben gewerkt aan hun positieve gezondheid (yoga, fitness, tuinieren).
• Jongerenwerkers gaven happylessen op de middelbare scholen (hierbij krijgen jongeren inzicht in factoren die van invloed zijn op hun geluksgevoel).
• In 2023 besloot de raad meerjarig te investeren in het programma Opgroeien in een Kansrijke Omgeving (OKO). Zie Thema 1.4 Goed Opgroeien.
• Verslavingszorg Noord Nederland is extra ingezet op plekken waar signalen kwamen over problematisch gebruik van alcohol en/of drugsgebruik onder jongeren.
• We gaven publicitair aandacht aan landelijke campagnes als IkPas (alcohol) en Stoptober (roken).
• In het Haerenkwartier zijn we gestart met ‘Voel je goed!’. Dit is een combinatie van eet- en beweegadviezen van een diëtist en groepslessen gezondheidsvaardigheden door een vrijwilliger. De aanpak is gericht op lager opgeleide volwassenen die willen werken aan een gezonder gewicht en moeite hebben met taal en daardoor met het verwerken van informatie.
• We bekostigen het 6-weekse beweegprogramma van Scala (voor mensen met weinig geld en/of grote drempel om te gaan bewegen), met daarna toeleiding naar reguliere sportverenigingen. Als er financiële drempels zijn, biedt het volwassenenfonds buurtsport financiële steun.
• We zijn gestart met welzijnscoaching (zie Thema 1.2 Samenleven).
• We subsidiëren VraagElkaar om eenzaamheid tegen te gaan (zie Thema 1.2 Samenleven).
• Eind 2022 heeft de raad een pakket van maatregelen vastgesteld om de gevolgen van de hoge energieprijzen en de inflatie te verzachten. Onderdeel was een budget voor scholen om activiteiten gratis te maken en/of maaltijden te verstrekken. 

Maatschappelijke effect I. Mensen ervaren dat rekening wordt gehouden met het proces van ouder worden 

• We geven subsidie aan indicatievrije dagbesteding in diverse dorpen. Zie Thema 1.1 meedoen.
• Dorpencoördinatoren en opbouwwerkers ondersteunen initiatieven in de dorpen voor ontmoeten, verbinden en leefbaarheid. Zie Thema 1.2 samenleven.
• We subsidiëren via de Plaatselijk Belangen en Bewonerscommissies leefbaarheidsinitiatieven in dorpen en wijken en ondersteunen de dorpshuizen met een subsidie waardoor er ontmoetingsplekken zijn. Zie Thema 1.2 samenleven.
• In 2023 zijn in vier regio’s in onze gemeente gesprekken geweest met organisaties en inwoners over vitaal ouder worden. Onderwerpen zijn een gezonde, actieve leefstijl, gezonde voeding, sporten en (samen) bewegen, de samenwerking tussen professionals (bv huisartsen, fysiotherapeuten) en informele zorg, ontmoeting en het belang van (het behoud van) een sterk sociaal netwerk. Het vervolg wordt in 2024 in elke regio opgepakt. 
• In Oosterwolde Noord zijn we gestart met domeinoverstijgend werken. Zie Thema 1.1 Meedoen.
• Inwoners kunnen gebruik maken van Powerful ageing. Zie Thema 1.1 Meedoen.
• Er is een Stichting Ooststellingwerf Dementie-inclusief opgericht die een informatieve website heeft gemaakt (zie Thema 1.1 Meedoen).
• Preventief huisbezoek 75+, zie Thema 1.1 Meedoen.
• We zijn gestart met DementTalent, zie Thema 1.1 Meedoen.
• Er is een nieuwe cursus ontwikkeld en gegeven aan mantelzorgers van mensen met dementie, zie Thema 1.2 Samenleven.
• We dragen financieel bij aan het Alzheimercafé.
• We verstrekken subsidie aan VraagElkaar en de welzijnscoaches van Scala (zie Thema 1.2 Samenleven). 

Maatschappelijke effect J. Mensen voelen zich veilig 

• Ons Gebiedsteam is alert op signalen van huiselijk geweld en weet wat ze moet doen als er een vermoeden is van huiselijk geweld.
• Als sprake is van huiselijk geweld, bieden we hulp of schakelen we hulp in.
• We bekostigen buurtbemiddeling (zie Thema 1.2 Samenleven).
• Zie ook programma 5 'Openbare orde en veiligheid'.
• We dragen financieel bij aan Veilig thuis.
• We ondersteunden landelijke campagnes als ‘Orange the world’.

Maatschappelijk effect K. Mensen leven in een gezonde leefomgeving

• In omgevingsplannen en omgevingsscans is er aandacht voor gezondheid in de fysieke leefomgeving.
• We investeren op allerlei manieren in een gezonde leefomgeving (denk aan speelvoorzieningen, groene schoolpleinen, fietspaden, watertappunten, gezonde school, gezonde sportkantine, rookvrije gebieden, hoge nood app et cetera).
• We faciliteren de Stichting Hartveilig Ooststellingwerf. Zij zorgen voor een dekkend netwerk van AED’s en vrijwilligers. 
  
  

Maatschappelijke effect H. Mensen kunnen omgaan met fysieke, emotionele en sociale levensuitdagingen

• Sportverenigingen en scholen hebben tools om de gezonde keuze makkelijker te maken voor inwoners/leerlingen.
• Inwoners komen steeds vaker projecten en informatie tegen op het gebied van gezonde keuzes op gebied van voeding, water drinken en bewegen.
• Inwoners hebben meer inzicht in eigen leefstijl en fitheid.
• Inwoners nemen deel aan werkgroepen voor bijvoorbeeld de bloeizones.
• Inwoners nemen deel aan beweegprogramma's en krijgen hulp bij toeleiding naar een sportvereniging.
• Inwoners kunnen deelnemen aan sociale activiteiten en bouwen aan sociale contacten.

Maatschappelijke effect I. Mensen ervaren dat rekening wordt gehouden met het proces van ouder worden 

• Inwoners worden betrokken bij de beleidvorming voor ouderen en dementie.
• Inwoners zijn zelf actief in werkgroepen of vrijwilligerswerk voor ouderen.
• Inwoners ervaren dat er een start gemaakt is met het dementievriendelijker maken van onze gemeente.

Maatschappelijke effect J. Mensen voelen zich veilig 

• Inwoners kregen informatie over waar ze zich kunnen melden (Veilig thuis) als er sprake is van huiselijk geweld en kindermishandeling en wat signalen waren van huiselijk geweld en kindermishandeling.
• Inwoners ervaarden dat zij er niet alleen voor stonden en hulp konden ontvangen, bijvoorbeeld bij het Gebiedsteam als er sprake was van huiselijk geweld en/of kindermishandeling bijvoorbeeld bij het Gebiedsteam.
• Inwoners konden merken dat de gemeente initiatieven van partijen die zich inzetten tegen geweld ondersteunde en stimuleerde.

Maatschappelijke effect K. Mensen leven in een gezonde leefomgeving

• Inwoners merken dat de gemeente bezig is de leefomgeving zo gezond mogelijk te maken.
• Inwoners hebben meer kans om te overleven wanneer reanimatie nodig is.
  
  

• Visie op samenleven 2020 - 2024
• Accenten en afbouwpunten Visie op Samenleven, januari 2024
• Doe-agenda 'Positieve Gezondheid' 2022
• Doe-agenda 'Gelukkig en gezond ouder worden' 2021
• Doe-agenda 'Iedereen doet en ontmoet' 2021
• Sport- en beweegnota zuidoost Friesland 2017-2021
• Lokaal sportakkoord 2023-2026
• Preventie en handhavingsplan Alcohol en Middelen 2021-2024
• Gemeenschappelijke regelingen GGD, binnen VRF
• Herstelnota Corona
• Doe-agenda Goed opgroeien 2020-2024
• Visie op samenleven 2020-2024
• Preventie- en handhavingsplan Alcohol en Middelen 2021-2024
• Regiovisie 'Geweld in afhankelijkheidsrelaties'
  
  

Jeugdigen (-9 maand tot 23 jaar) groeien gezond en veilig op en hebben gelijke kansen om zich optimaal te ontwikkelen
Inwoners vinden ‘Goed Opgroeien’ een belangrijk thema. Daarnaast hebben we veel wettelijke taken op dit terrein. Voor de Opgave Goed Opgroeien zijn in de Visie op Samenleven (oktober 2019) vier maatschappelijke effecten (L t/m O) benoemd waar gemeente, organisaties, bedrijven en inwoners samen aan willen werken. 

Maatschappelijk effect L. Jeugdigen ontwikkelen zich optimaal

Uit het collegeakkoord:

• We willen dat kinderen zich kunnen ontwikkelen in goede gezondheid en in een veilige en stimulerende omgeving.
• We vergroten de kansengelijkheid door onderwijsachterstanden bij kinderen en jongeren tegen te gaan.

L1. Jeugdigen krijgen optimaal kans om talenten te ontplooien (faciliteren)
L2. Jeugdigen gaan naar school (regisseren)
L3. Jeugdigen halen een startkwalificatie (regisseren)
L4. Jeugdigen zijn taalvaardig (spreken, lezen, schrijven) (regisseren)
L5. Jeugdigen en ouders ervaren dat de school en zorg samenwerken om hen optimaal te begeleiden (regisseren)

Maatschappelijk effect M. Ouders/verzorgers zijn vaardige opvoeders (zie doe-agenda O)
M1. Jeugdigen worden zoveel mogelijk door hun ouders verzorgd en begeleid naar volwassenheid (loslaten)
M2. Jeugdigen hebben een goede start doordat hun ouders of zijzelf deelnemen aan preventieve programma’s (stimuleren)
M3. Jeugdigen groeien op in een gezinssituatie (zo thuis mogelijk) (regisseren)
M4. Jeugdigen en ouders met opvoed- en opgroeivragen weten de weg en voelen zich ondersteund (regisseren)
M5. Ouders/verzorgers betrekken mensen en organisaties bij hun opvoedvragen (regisseren)

Maatschappelijk effect N. Jeugdigen zijn weerbaar
N1. Jeugdigen ontwikkelen sociale vaardigheden (loslaten)
N2. Jeugdigen kennen hun grenzen en staan stevig in hun schoenen (faciliteren) - Zie ook doe-agenda HK Positieve gezondheid (2022).
N3. Jeugdigen hebben de kennis en vaardigheden om goed om te gaan met alcohol, roken, drugs, sociale media, seks en geld (deels regisseren, deels stimuleren) - Zie Preventie en handhavingsplan Alcohol en Middelen 2021-2024

Maatschappelijk effect O. Jeugdigen en ouders voelen zich ondersteund bij opvoeden en opgroeien (zie doe-agenda O)
O1. Jeugdigen met psychosociale of andere problemen en hun ouders weten de weg en voelen zich ondersteund (regisseren)
O2. Jeugdigen en ouders in kwetsbare situaties worden gezien en ondersteund (regisseren)
O3. Scheidingen verlopen met minimale schade voor jeugdigen (stimuleren)
O4. Jeugdigen ervaren dat scholen en gemeentelijke organisaties die werken met jongeren aandacht hebben voor LHBTIQ+ (stimuleren)

De cijfers uit de monitor sociaal domein over 2023 illustreren wat we hebben bereikt.

Maatschappelijk effect L: Jeugdigen ontwikkelen zich optimaal

• Ongeveer 93% van onze kinderen gaat naar het consultatiebureau (GGD, 2020). Dit is gunstig, want daardoor heeft de GGD jonge kinderen goed in beeld en kunnen eventuele ontwikkelingsproblemen of opvoedingsvragen vroegtijdig worden gesignaleerd en opgepakt.
• Voor kinderen waar een ontwikkelings- en/of taalachterstand dreigt, zijn we er vroeg bij. Het bereik van de Voor- en Vroegschoolse Educatie (VVE) stijgt al enkele jaren (cijfers Scala).
• Kinderen krijgen zoveel mogelijk kansen om met verschillende activiteiten in aanraking te komen waardoor ze ontdekken waar ze goed in zijn en wat ze leuk vinden.
• Jeugdigen kunnen gebruik maken van een diversiteit aan sport- en cultuurvoorzieningen en activiteiten (zie ook Samenleven).
• Zie ook Hoofdstuk Gezondheid over de ontwikkelingen rondom bewegen en mentale gezondheid van kinderen.
• Het schoolverzuim is iets lager dan we in de jaren vóór corona zagen (cijfers RMC medio 2022).
• We zien meer vroegtijdige schoolverlaters in het MBO (cijfers RMC medio 2022). Dit is een direct gevolg van corona. Landelijk zien we hetzelfde beeld.
• De taalvaardigheid van kinderen neemt landelijk gezien af en het aantal laaggeletterden in onze gemeente (alle leeftijden) is relatief hoog (cijfers ROA, 2022).

Maatschappelijk effect M: Ouders/verzorgers zijn vaardige opvoeders

• We constateerden hiervoor al dat het bereik van onze preventieprogramma’s goed is (zie L).
• We zien geen toename van het aantal jeugdigen dat niet kan opgroeien bij de eigen ouders. Ten opzichte van de andere OWO-gemeenten is dit aantal relatief laag, hoewel elk kind dat niet bij de eigen ouders opgroeit natuurlijk 1 teveel is.
• We zien dat ouders in onze gemeente met kinderen tussen de 4-12 jaar iets minder vaak hulp of advies vragen bij de opvoeding dan in Friesland gemiddeld (63% ten opzichte van 71% Friesland, GGD 2022).

Maatschappelijk effect N: Jeugdigen zijn weerbaar

• We zien dat het iets beter gaat met de mentale weerbaarheid van kinderen tussen de 4 en 12 jaar (kindmonitor 2022, GGD). De cijfers van de GGD van begin 2022 laten zien dat de weerbaarheid van jongeren vanaf 12 jaar aandacht vraagt.
• Het percentage jongeren dat rookt of alcohol gebruikt blijft nagenoeg gelijk. De eerder ingezette daling stagneert.

Maatschappelijk effect O: Jeugdigen en ouders voelen zich ondersteund bij opvoeden en opgroeien

• In totaal zien we een stijging van het aantal jeugdigen in zorg. Daarnaast stijgen de gemiddelde kosten per jeugdige. We kijken doorlopend hoe we de uitgaven kunnen beperken en nog meer preventief kunnen inzetten.
• Steeds meer ouders kloppen aan bij de Consulent Jeugd in de huisartsenpraktijk en op scholen. Dit is een medewerker van het Gebiedsteam met kennis van het hele spectrum van opvoed- en opgroeiproblematiek. Door deze samenwerking kan de consulent zelf vragen oppakken, waarvoor de huisarts voorheen een doorverwijzing zou geven voor (duurdere) specialistische jeugdhulp. Het werkt dus preventief.
• Het aantal doorverwijzingen door specialisten en gecertificeerde instellingen is licht gestegen.
• Gebiedsteammedewerkers en medewerkers van Scala passen methoden toe die helpen om de impact van een scheiding op kind te verkleinen.
• We zien dat er steeds meer aandacht is voor diversiteit en inclusie. 
  
  

Maatschappelijk effect L: Jeugdigen ontwikkelen zich optimaal

• We bekostigen de jeugdgezondheidszorg via de GGD.
• Door de hele gemeente is er een aanbod van peuterspeelgroepen, ook voor kinderen wiens ouders niet aanmerking komen voor kinderopvangtoeslag.
• Door de hele gemeente bestaat een aanbod van Voor- en Vroegschoolse Educatie (VVE) voor peuters die een taal- of ontwikkelingsachterstand hebben of hier een groter risico op lopen. Hierop is in 2023 een kwaliteitsslag gemaakt door een extra investering in een HBO pedagogisch coach die de medewerkers op de peuterspeelzalen traint en coacht om de kwaliteit te versterken.
• We stellen middelen beschikbaar voor de coördinatie van naschools aanbod voor basisschoolleerlingen in Oosterwolde en Haulerwijk met als doel de kansengelijkheid te vergroten en de fysieke ontwikkeling/beweging te stimuleren.
• We bieden een diversiteit aan sport- en cultuurvoorzieningen en activiteiten voor jeugdigen (zie Thema 1.2 Samenleven).
• Via Leergeld kunnen ook kinderen van ouders met weinig geld meedoen aan sportieve en culturele activiteiten.
• We besteedden in 2023 aandacht aan mentale gezondheid van jeugdigen via de happylessen door het jongerenwerk (zie Thema 1.3 Gezondheid).
• Voorbereidingen OKO, zie N.
• We verzorgen leerlingenvervoer voor leerlingen die ver moeten reizen naar de meest nabije toegankelijke school.
• In samenwerking met scholen, onze leerplichtambtenaar, het Gebiedsteam, zorgpartijen en het Regionale Meld- en Coördinatiepunt StartWijzer proberen we te voorkomen we dat leerlingen thuis komen te zitten (in het basisonderwijs en voortgezet onderwijs) of zonder startkwalificatie (in het voortgezet onderwijs en MBO) van school gaan. Als dit wel gebeurt, proberen we hen weer naar school te begeleiden.
• Taalonderwijs is een primaire verantwoordelijkheid van het onderwijs, maar wij dragen bij aan preventie in de vorm van VVE, Boekstart, Boekstart op de peuterspeelzaal, De Bibliotheek op School (leesonderwijs) et cetera. De bibliotheek gaat meedenken met de scholen over hoe het leesonderwijs effectiever kan, zodat we laaggeletterdheid voorkomen.
• We hebben via centrumgemeente Leeuwarden een aanbod van formele en non-formele cursussen voor laaggeletterden. Waar mogelijk vinden deze cursussen in de gemeente Ooststellingwerf zelf plaats.
• Onze bibliotheek biedt allerlei trainingen en cursussen en hulp voor mensen die laaggeletterd zijn of niet overweg kunnen met digitale middelen.
• We hebben financieel bijgedragen aan een aanjager laaggeletterdheid bij de bibliotheek. Deze heeft een ketennetwerk opgezet waarin alle partijen vertegenwoordigd zijn die met geletterdheid te maken hebben (onderwijs, bieb, Scala, kinderopvang, peuteropvang, stichting lezen en schrijven). De partijen hebben geconcludeerd dat er een heel ruim aanbod is om geletterdheid te verbeteren. Het is belangrijk om elkaar te kennen en naar elkaar te verwijzen als je een signaal krijgt. In 2024 maken de partijen hiervoor een plan van aanpak.

Maatschappelijk effect M: Ouders/verzorgers zijn vaardige opvoeders

• We bekostigen allerlei vormen van preventie en indicatie-vrije voorzieningen, bijvoorbeeld het consultatiebureau en opvoedspreekuren van de GGD.
• In 2023 zette het Gebiedsteam regelmatig het jongerenwerk in bij casussen waar niet persé geïndiceerde zorg nodig was, maar de jongere wel hulp nodig had.
• Voor (aanstaande) ouders en jonge kinderen is er een sluitend palet van zorg en ondersteuning voor de eerste 1000 dagen van het kind. In 2023 startte Humanitas vanuit het programma Homestart (ook) maatjes tijdens de zwangerschap. Waar nodig ondersteunen we ouders ook later in de opvoeding, bijvoorbeeld met laagdrempelige opvoedondersteuning door de GGD, het programma Stevig Ouderschap en informatie over preventie van alcohol/druggebruik door kinderen.
• Voorbereidingen OKO, zie N.

Maatschappelijk effect N: Jeugdigen zijn weerbaar

• De raad besloot in 2023 om meerjarig te investeren in de preventie van alcohol- en drugsgebruik door te starten met het programma Opgroeien in een Kansrijke Omgeving (OKO). In 2023 begonnen we met de voorbereidingen daarvoor in samenwerking met Verslavingszorg Noord Nederland, Trimbosinstituut, basisscholen en scholen voortgezet onderwijs, cultuur- en vrije tijdsaanbieders, jongerenwerk en politie. OKO is gericht op het voorkomen van middelen gebruik door het versterken van de weerbaarheid, mentale en fysieke gezondheid van jongeren tussen de 10 en 18 jaar. Hierbij worden jongeren zelf en hun ouders betrokken. De aftrap hiervoor vond plaats in november. De 0-meting voor het programma is uitgevoerd zodat we de resultaten kunnen monitoren.
• We bekostigen het jongerenwerk door Scala. Ze zetten meer in op individueel contact dan voorheen, waardoor ze eventuele problemen snel signaleren en ‘erger’ voorkomen.
• Scala verzorgde in 2023 preventielessen op de basisscholen over groepsdruk, alcohol- en drugsgebruik etc., zie Thema 1.3 gezondheid.
• Ook verzorgde Scala happylessen op de middelbare scholen (mentale gezondheid), zie Thema 1.3 gezondheid.
• Scala voerde de activeringsprogramma's Young leaders en Maatschappelijke DienstTijd. Doel was jongeren te stimuleren in hun ontwikkeling tot zelfbewuste personen die verantwoordelijkheid willen nemen in hun buurt.

Maatschappelijk effect O: Jeugdigen en ouders voelen zich ondersteund bij opvoeden en opgroeien

• Er is geïnvesteerd in de contacten met de gespecialiseerde jeugdhulpinstellingen om meer grip te krijgen op verwijzingen en te zorgen dat de afspraken goed worden nageleefd. Deze instellingen bieden jeugdhulp waarvoor je een verwijzing nodig hebt (bijvoorbeeld door het gebiedsteam of de huisarts). Denk aan behandeling door een psycholoog of psychiater, begeleiding door een (systeem)therapeut, begeleiding van kinderen met een verstandelijke beperking of logeerzorg.
• We maken duidelijke procesafspraken met het onderwijs over wat onder jeugdhulp valt en wat onder onderwijs.
• We kijken opnieuw wat we verstaan onder opvoedproblematiek en wat ‘normaal’ is in de opvoeding, waardoor we werken aan normalisering.
• We hebben alles in gang gezet om per 1 januari 2024 zelf de inkoop van complementaire ondersteuning te doen. Dit is alle relatief eenvoudige jeugdhulp zoals speltherapie, rouwverwerking etc. Tot die tijd lag dit bij SDF. 
• Door de aanwezigheid van een medewerker van het Gebiedsteam bij de huisartsen en scholen is de drempel om hulp te vragen lager en voorkomen we doorverwijzing naar zwaardere hulp. Hiermee kan dreigende problematiek eerder worden gesignaleerd zodat we preventief kunnen werken.
• Door te werken aan de bekendheid van het Gebiedsteam proberen we de bekendheid van de mogelijkheden voor hulp bij het algemene publiek te vergroten.
• De Sociale kaart draagt eraan bij dat inwoners makkelijk hulp kunnen zoeken als daar behoefte aan bestaat. Op deze sociale kaart zijn ook allerlei vormen van (indicatievrije) opvoedingsondersteuning te vinden.
• We hebben speciale aandacht voor jonge mantelzorgers, bijvoorbeeld via de scholen.
• We werken met een inkoopondersteuner die ons helpt (onnodig) dure zorg te voorkomen.
• We hebben de begeleide omgangsregeling (Humanitas) waarbij we met ouders toewerken naar een zelfstandige omgangsregeling, waarbij de ouders zelf vorm geven aan de wijze waarop het kind het contact behoudt met hen beiden.
• Medewerkers van het Gebiedsteam begeleiden ouders en kinderen die te maken krijgen met een scheiding. Zij werken hierin met de SCHIP-methode, waarbij ouders begeleid worden om zo goed mogelijk uit elkaar te gaan.
• We zijn aangesloten bij 'For Fryske Bern', een programma voor zichtbaar en merkbaar betere zorg voor jeugdigen in Friesland.
• Het jongerenwerk begeleidt jongeren om met ideeën te komen hoe er meer aandacht en begrip kan komen voor LHBTIQ+. 
  
  

L. Jeugdigen ontwikkelen zich optimaal
Ouders merken dat we er alles aan doen om kinderen een goede start te geven en kansen te bieden om hun talenten te ontdekken en te ontplooien. Dit merken ze bijvoorbeeld door de aandacht die er vanaf het begin is als ze zwanger zijn en doordat ze begeleiding aangeboden krijgen.

M. Ouders/verzorgers zijn vaardige opvoeders
Ouders merken dat er veel mogelijkheden zijn om ondersteuning te krijgen bij de opvoeding en dat we die ook proactief aanbieden. Bijvoorbeeld via kinderopvang, peuterspeelzaal en jeugdgezondheidszorg.

N. Jeugdigen zijn weerbaar
Jonge inwoners merken dat weerbaarheidsthema's concreet worden besproken in de klas. Inwoners, scholen en sportverenigingen merken dat de gemeente gezamenlijk werk wil maken van weerbaarheid via het programma Opgroeien in een Kansrijke Omgeving.

O. Jeugdigen en ouders voelen zich ondersteund bij opvoeden en opgroeien
Zij merken dat we steeds meer op 'vindplekken' (school, huisarts) aanwezig zijn, waardoor ze makkelijker een vraag stellen of hulp vragen.

• Visie op samenleven 2020-2024
• Accenten en Afbouwpunten Visie op Samenleven, januari 2024
• Doe-agenda 'Kwetsbare jonge inwoners en ouders' 2021
• Preventie- en handhavingsplan Alcohol en Middelen 2021-2024
• Beleidsplan Hart voor de Jeugd, Verordening Hart voor de Jeugd en Beleidsregels Hart voor de Jeugd
• Regiovisie 'Geweld in afhankelijkheidsrelaties'
• Verordening Leerlingenvervoer Ooststellingwerf 2023 en Aanvullende beleidsregels Verordening Leerlingenvervoer
• Beleidsregel tegemoetkoming kosten kinderopvang op grond van sociaal medische indicatie Ooststellingwerf 2023
• Toezicht en handhaving kinderopvang en peuterspeelzalen
• Lokale Educatieve Jeugd Agenda (dynamisch)
• Subsidieregeling peuterspeelgroepen
• Doe-agenda 'Positieve Gezondheid' 2022
• Centrumregeling Sociaal Domein Fryslân
• Fryske regiovisie Jeugdhulp
  
  

.

In onderstaand overzicht lichten we afwijkingen > € 25.000 toe.

Thema 1.1 Meedoen
Armoede, voordeel € 782.000
Dit komt hoofdzakelijk door:

• Bijzondere bijstand, voordeel € 60.000. Het voordeel is ontstaan door lagere lasten bewindvoering, kinderopvang en kosten financiële transacties, en door meer terugvordering dan waar we rekening mee hadden gehouden. 
• Schuldhulpverlening, voordeel € 92.000. Er zijn minder lasten geweest bij de kredietbank. Deels komt dit doordat het team budgetadvies eerder betrokken wordt bij financiële problemen van inwoners en deze eerder opgepakt worden waardoor minder vaak een beroep op de kredietbank wordt gedaan. Anderzijds waren er capaciteitsproblemen bij de kredietbank waardoor minder trajecten zijn uitgevoerd. Deels zijn deze door andere aanbieders overgenomen. Het voordeel is € 30.000. Daarnaast is via de meicirculaire 2023 € 62.000 ontvangen voor aanpak armoede en schulden. We stellen voor dit budget te bestemmen en daarmee beschikbaar te houden voor 2024. 
• Armoedebeleid/minima, voordeel € 94.000. De raad heeft met amendement A-020 € 20.000* ter beschikking gesteld voor een pilot in 2023 en 2024 om menstruatie armoede tegen te gaan door gratis menstruatieproducten te verstrekken aan meisjes en vrouwen die hiervoor geen geld hebben. Hiervoor is een overeenkomst aangegaan met het Armoedefonds. De kosten voor 2023 bedroegen € 8.000. Het restant van € 12.000 wordt in 2024 uitgegeven. Zie ook hieronder bij algemene reserve. Bij de meicirculaire 2023 is € 77.000 beschikbaar gesteld voor flankerend beleid energiearmoede. Dat is dit jaar niet ingezet. We stellen voor dit bedrag te bestemmen en daarmee beschikbaar te houden voor 2024.
• Noodfonds inwoners, kleine initiatieven, warmteplekken en fonds maatschappelijke instellingen, voordeel € 554.000*. Zoals ook al bij de najaarsrapportage 2023 vermeld is hier minder gebruik van gemaakt dan verwacht. We stellen voor (conform najaarsrapportage 2023) via resultaatsbestemming € 245.000 beschikbaar te houden voor 2024. De rest van de middelen valt vrij. 

Algemene reserve pilot menstruatiearmoede, nadeel € 12.000*
Er is € 8.000 onttrokken aan de algemene reserve voor de pilot om menstruatiearmoede tegen te gaan. Het restant van € 12.000 wordt in 2024 onttrokken. 

Energietoeslag, nadeel € 575.000*

• Energietoeslag tot 120% van sociaal minimum, nadeel bijna € 1,2 miljoen*. We hebben in 2023 bijna € 1,8 miljoen uitgegeven aan energietoeslag. Hiervoor was vanuit de bestemming van het resultaat 2022 (decembercirculaire 2022) € 606.000 beschikbaar. Via de decembercirculaire 2023 hebben bijna € 1,4 miljoen ontvangen. Het nadeel hier komt daarom als voordeel terug in programma 6. We stellen voor het restant van € 200.000 als resultaat te bestemmen voor de uitgaven energietoeslag die niet ambtshalve in 2023 zijn uitgekeerd (daar is een aanvraag voor nodig). 
• Uitkering energietoeslag 120% tot 140% van het sociaal minimum, voordeel € 625.000*. De raad heeft hiervoor extra middelen vanuit de algemene reserve beschikbaar gesteld. De aanvragen en uitbetalingen vinden pas in 2024 plaats. Er volgt een lagere onttrekking uit de algemene reserve.

Algemene reserve energietoeslag, nadeel € 625.000*
Lagere onttrekking uit de algemene reserve voor de energietoeslag voor inkomens van 120% tot 140% van sociaal minimum. Zie ook hierboven. De onttrekking schuift door naar 2024. 

Levensonderhoud, voordeel € 149.000
De aantallen voor de wet werk en bijstand (WWB) zijn gestegen. Ook is per 1 januari 2023 het wettelijk minimumloon aangepast. De uitkeringen zijn daarom verhoogd, waardoor de lasten per cliënt hoger waren dan verwacht. Ook is er meer loonkostensubsidie toekend dan begroot. Ondanks deze hogere lasten hebben we toch een voordeel, dat komt doordat het budget dat we van het rijk ontvangen ook is aangepast. We hebben per saldo meer ontvangen van het rijk dan we aan lasten hadden. 

Participatiewet, voordeel € 266.000

• Inburgering, voordeel € 156.000. Via de meicirculaire 2023 is een bedrag van € 38.000 voor maatschappelijke begeleiding statushouders Wet Inburgering 2013 toegevoegd. In 2023 hadden we geen statushouders meer die onder de oude wet vallen. Via de septembercirculaire 2022 is een bedrag van € 61.000 beschikbaar gesteld voor integratie als gevolg van een hogere instroom van inburgeraars. Dit bedrag is niet gebruikt omdat het aantal gehuisveste statushouders lager is dan verwacht vanwege woningtekort en beperkt geschikt aanbod. Om die reden is ook het uitvoeringsbudget en het budget voor de leerbaarheidstoets niet volledig uitgegeven.
• Sociale werkvoorziening, voordeel € 110.000. Het gaat hier om de bijdrage aan Caparis. Gedurende het jaar zijn de bijdragen aan Caparis verhoogd, omdat een forse cao-stijging werd verwacht. Daarom is het budget bij de voorjaarsrapportage 2023 verhoogd. De cao loonstijging bleef lange tijd uit, er is een beperkte nabetaling geweest over 2023. Daarom zijn de lasten lager en ontstaat dit voordeel.

Wmo, voordeel € 815.000

• Beschermd wonen, maatschappelijke opvang en vrouwenopvang, voordeel € 564.000. We hebben een positieve afrekening ontvangen via het SDF voor beschermd wonen en voor maatschappelijke opvang en vrouwenopvang. In de begroting hebben we rekening gehouden met een (beperkte) positieve afrekening. In de werkelijkheid bleek dit veel hoger te zijn. Dit was niet tijdig bekend om nog in de najaarsrapportage 2023 te verwerken. 
• Vervoer, nadeel € 87.000. Er is meer gebruik gemaakt van vervoer dan verwacht. 
• Woningaanpassingen, nadeel € 90.000. In de begroting houden we rekening met twee grote en meerdere kleine woningaanpassingen. Dit jaar zijn de lasten hoger door meer grote woningaanpassingen, het plaatsen van twee losse units en het herbenutten van twee in het verleden aangepaste huurwoningen. 
• Hulpmiddelen, voordeel € 46.000. bij de voorjaarsrapportage is een nadeel van € 100.000 verwerkt in verband met een hoge indexatie. De lasten zijn dit jaar meegevallen doordat in 2020 veel hulpmiddelen nieuw zijn aangeschaft bij de overgang van Hulpmiddelencentrum naar Medipoint (na aanbesteding). Dit is toen gedaan in verband met een verouderd bestand aan hulpmiddelen. Daardoor konden we in 2023 steeds meer herverstrekkingen (uit depot) doen in plaats van nieuwe hulpmiddelen aan te schaffen. De gemiddelde levensduur van een hulpmiddel is zeven jaar, wat betekent dat uiteindelijk de lasten in 2027 wel weer hoger zullen zijn.
• Hulp bij het huishouden, voordeel € 130.000. We zien nog steeds stijgende cliëntaantallen, daar hebben we in de begroting ook rekening mee gehouden. In de zomerperiode is minder inzet geweest door personeelstekort, waardoor we een voordeel hebben in dit jaar. 
• Wmo begeleiding en dagbesteding, voordeel € 252.000. Het aantal cliënten in begeleiding en dagbesteding is nog steeds stabiel. Het aantal cliënten in begeleiding plus daalt nog steeds. Dit is de dure vorm van begeleiding, waardoor we minder lasten hebben. 

Thema 1.2 Samenleven
Accommodaties, voordeel € 68.000

• Gymnastieklokalen, nadeel € 45.000. De lasten zijn hoger dan begroot door forse indexering gebruikersvergoedingen gymlocaties, hogere schoonmaakkosten en hogere lasten voor klachten- en contractonderhoud. 
• Subsidieregeling amateursportverenigingen, voordeel € 24.000. De lasten zijn lager doordat er minder aanvragen voor subsidie zijn ingediend dan het maximaal beschikbare budget. 
• Onderhoud sportterreinen, voordeel € 84.000. We hebben extra baten vanwege de afrekening SPUK Sport 2021 en extra baten door het voorschot SPUK Sport 2023. Deels komt dit via andere onderdelen als nadeel terug. 

Kunst en cultuur, voordeel € 57.000
In dit budget is ruimte voor incidentele subsidieaanvragen op het terrein van culturele activiteiten en evenementen. In 2023 zijn niet veel extra incidentele aanvragen geweest waardoor dit voordeel is ontstaan. In 2023 was 2x € 35.000 beschikbaar voor het realiseren van een bruisplek. € 35.000 hiervan is overgeheveld naar 2024. Het restant valt vrij en is hier een voordeel. 

Maatschappelijke opvang, voordeel € 1.442.000*
Dit komt hoofdzakelijk door een voordeel op het budget opvang vluchtelingen Oekraïne. We hebben meer budget van het rijk ontvangen dan we aan lasten hebben gehad. We stellen voor het restant via resultaatbestemming beschikbaar te houden. We komen voor de besteding nog met een voorstel bij u. 

Het Fonds, voordeel € 83.000 *
In totaal is in 2023 vanuit het Fonds € 142.000 subsidie verstrekt. Het volledige bedrag is daarmee niet benut. Daarnaast is een subsidie over 2022 terugbetaald. 

Thema 1.3 Gezondheid
Gezondheid, voordeel € 97.000
We hebben hier een voordeel omdat we veel activiteiten ten laste van de specifieke uitkering (SPUK) gezond en actief leven akkoord konden brengen. Hiervoor waren de gemeentelijke middelen niet nodig. De middelen voor de doe-agenda Ouder worden zijn niet volledig besteed. In 2023 zijn wel veel voorbereidingen getroffen op dit gebied om vanuit stichting dementie inclusief activiteiten op te zetten voor van mantelzorgers en inwoners met dementie.

Thema 1.4 Goed opgroeien
Jeugd- en volwassenwerk, nadeel € 31.000
De hogere last komt doordat een extra subsidie jongerenwerk aan Scala is toegekend, terwijl het budget maar beschikbaar was t/m 2022. 

Jeugdhulp, nadeel € 1,6 miljoen
Bij de najaarsrapportage 2023 meldden we al een tekort op de jeugdhulp van € 1.000.000. Hiervan is € 750.000 in de begroting verwerkt. Uiteindelijk bleek de prognose niet volledig te zijn, en hebben we een aanvullend tekort van € 1.600.000 (een afwijking van € 1,35 miljoen ten opzichte van de prognose). Dit werd al geconstateerd voordat de externe partij de nieuwe prognose volledig had afgerond. We hebben u daarover met een mededeling geïnformeerd. 

Lokaal onderwijsbeleid, voordeel € 204.000

• Lokaal onderwijsbeleid, voordeel € 26.000 door een afrekening van een specifieke uitkering van een voorgaand jaar. 
• Leerlingenvervoer, voordeel € 170.000. Bij het opstellen van de begroting 2023 is het budget leerlingenvervoer verhoogd vanwege een stijgend aantal leerlingen dat gebruik maakt van leerlingenvervoer. In werkelijkheid is het leerlingenaantal in 2023 met 20% gedaald ten opzichte van 2022. Daarnaast is bij de meicirculaire 2023 € 42.000 ontvangen voor leerlingenvervoer Oekraïne. De lasten hiervoor waren € 14.000. 

Algemene reserve OKO, nadeel € 34.000
Er was € 37.000 beschikbaar. Hier is een lagere onttrekking uit de reserve omdat de dekking van de OKO-projectleider in een later stadium is verschoven naar de specifieke uitkering GALA.

* Maakt onderdeel uit van de incidentele baten en lasten.