Programma 1 | Samenleven

Alle inwoners doen volwaardig mee
In dorpsgesprekken, maar ook tijdens de hackathons, in gesprekken met mensen die met weinig geld rond moeten komen en in contacten met het Gebiedsteam, Scala en andere maatschappelijke organisaties komt het onderwerp ‘Meedoen’ duidelijk naar voren. Daarnaast hebben we wettelijke taken op dit terrein. Het gaat om de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (Wmo), de Participatiewet en de Wet gemeentelijke Schuldhulpverlening. Voor de Opgave Meedoen zijn in de Visie op Samenleven (oktober 2019) vier maatschappelijke effecten benoemd waar gemeente, organisaties, bedrijven en inwoners samen aan willen werken. Ter uitwerking hiervan stelde de raad in maart 2021 voor twee van de vier maatschappelijke effecten een doe-agenda vast. Het gaat om ‘Mensen participeren duurzaam op de arbeidsmarkt’ en ‘Mensen doen mee aan het maatschappelijk leven’. De uitwerking van het effect 'Mensen kunnen levensloopbestendig wonen' is opgenomen in de onlangs vastgestelde Woon(zorg)visie. Ter uitwerking van het effect 'Mensen maken indien nodig gebruik van het aanwezige vangnet' gingen we aan de slag met de doorontwikkeling van ons Gebiedsteam. Begin 2022 volgt er een doe-agenda gericht op een succesvolle inburgering van statushouders (nieuwe Wet Inburgering). Ook hier is meedoen het centrale thema en deze opdracht wordt dus opgepakt als onderdeel van opgave Meedoen uit de Visie op Samenleven.

Maatschappelijk effect A. Mensen kunnen levensloopbestendig wonen
A1. Mensen zijn in staat passende woonruimte te realiseren (faciliteren)
A2. Mensen zijn bezig met levensloopbestendig wonen (faciliteren)
A3. Mensen zijn op de hoogte van de mogelijkheden om hun woning aan te passen (regisseren)

Maatschappelijk effect B. Mensen participeren duurzaam op de arbeidsmarkt
B1. Mensen die dat kunnen, nemen deel aan de arbeidsmarkt (regisseren)
B2. Uitkeringsgerechtigden maken naar vermogen stappen op de Participatieladder (regisseren)
B3. Mensen ervaren een zinvolle invulling van hun dag (*1) (faciliteren)
(In maart 2021 heeft de gemeenteraad voor maatschappelijk effect B een doe-agenda vastgesteld)

Maatschappelijk effect C. Mensen doen mee aan het maatschappelijk leven
C1. Mensen zijn tevreden over hun maatschappelijk leven (loslaten)
C2. Mensen zijn zelfredzaam (faciliteren)
C3. Kinderen in armoede hebben mogelijkheden om mee te doen (regisseren)
C4. Mensen zijn financieel in staat om maatschappelijk mee te doen (regisseren)
C5. Mensen ervaren ondersteuning in hun eigen omgeving (stimuleren)
(In maart 2021 heeft de gemeenteraad voor maatschappelijk effect C een doe-agenda vastgesteld)

Maatschappelijk effect D. Mensen maken indien nodig gebruik van het vangnet
D1. Mensen zijn op de hoogte/kennen de wegen (regisseren).
D2. Mensen maken gebruik van de wegen (stimuleren)
D3. Mensen vinden tijdig ondersteuning bij (financiële) problemen (regisseren)
D4. Mensen zijn tevreden over de ondersteuning (stimuleren)

(*1) Hieronder verstaan we: alle inwoners conform definitie CBS, behalve inwoners die de AOW-gerechtigde leeftijd hebben bereikt. Voor inwoners die de AOW-gerechtigde leeftijd hebben bereikt komt een zinvolle dag invulling aan de orde bij de opgave Positieve Gezondheid.

Elk half jaar geven we in de Monitor Sociaal Domein aan wat we hebben bereikt. De meest recente Monitor verscheen in september 2021 (eerste helft 2021). De Monitor over geheel 2021 verscheen in april 2022. In 2021 hebben we onder andere bereikt:

• We leggen eerder contact met inwoners met beginnende financiële problemen (vroegsignalering) zodat we hen hulp aan kunnen bieden.
• We hoorden van inwoners hoe we in ons duurzaamheidsbeleid rekening kunnen houden met dreigende energie-armoede.
• We zijn voorbereid op de Nieuwe Wet Inburgering.
• We hebben mensen aan het werk geholpen, o.a. door een nieuw traject in samenwerking met Terra.
• Er zijn meer informele dagbestedingsmogelijkheden bij gekomen.
• De Woon(zorg)visie is gereed en wordt in het eerste kwartaal van 2022 vastgesteld.
  
  

Maatschappelijk effect A: Mensen kunnen levensloopbestendig wonen

• Het Gebiedsteam heeft inwoners geholpen met verhuizen of langer thuis wonen door: informatie verstrekking, inzet van Blijvers- en Verzilverlening, woningaanpassingen en verhuiskostenvergoedingen. Door krapte op de woningmarkt is vaker gekozen voor het aanpassen van een woning dan verhuizen.
• In 2021 hebben we gezamenlijk met het ruimtelijk en het sociale domein gewerkt aan het opstellen van een Woon(zorg)visie. Hieraan gekoppeld komt een uitvoeringsagenda, met daarin opgenomen een jaarkalender om te communiceren welke mogelijkheden (en verantwoordelijkheden) mensen zelf hebben om langer thuis te kunnen blijven wonen. Hiermee verwachten we ook meer doorstroming op de woningmarkt te bewerkstellingen.
• De werkgroep Toegankelijkheid Ooststellingwerf adviseerde diverse keren over de toegankelijkheid van de leefomgeving voor mensen met een beperking.
• We werkten samen met woningcorporaties wat betreft langer thuis wonen.

Maatschappelijk effect B: Mensen participeren duurzaam op de arbeidsmarkt (zie ook doe-agenda B, maart 2021)

• We stelden samen met partners een doe-agenda op met concrete doelen en inspanningen gericht op duurzaam participeren op de arbeidsmarkt. De uitvoering van de doe-agenda is gestart. De aandacht gaat vooral naar mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt. Vaak is betaald werk (nog) niet mogelijk, maar zijn meerdere stappen en een integrale benadering nodig (combinatie financiële, sociale en gezondheidsproblematiek) om hen naar een opleiding, sociale activiteiten, vrijwilligerswerk of betaald werk te begeleiden. 
• Door maatwerk te bieden en ontschot te werken behaalden we individuele successen.
• We bieden diverse projecten met als doel het vinden van structuur, het leren van sociale en werknemersvaardigheden en/of het opdoen van werkervaring.
• Ook zijn er groepstrajecten met vakonderwijs (aansluitend op de vraag vanuit de arbeidsmarkt) gecombineerd met begeleiding naar werk. In 2021 is bijvoorbeeld een opleidingstraject tot assistent hovenier afgerond. Alle 11 deelnemers haalden hun diploma en 5 zijn inmiddels uitgestroomd naar betaald werk. 
• Voor bepaalde doelgroepen werken we binnen het Gebiedsteam met specialismen. Bijvoorbeeld voor jongeren <27 jaar, waarbij we inzetten op het zoveel mogelijk eerst een startkwalificatie behalen.
• We doen aan preventie door verbinding te maken met VSO/PRO onderwijs, waardoor we al vroeg begeleiding bieden om na school de volgende stap te zetten naar vervolgonderwijs of werk.
• Er zijn twee casemanagers die zich specifiek richten op begeleiding van statushouders om stappen te zetten op de participatieladder. 
• Met de Stichting Werk Ooststellingwerf bieden we een ‘springplank’ naar regulier werk voor mensen die moeite hebben met het vinden van aansluiting op de arbeidsmarkt. In 2021 stroomden 11 inwoners vanuit de stichting door naar een vast dienstverband bij de gemeente.
• We ondersteunden ondernemers bij ‘inclusief ondernemen’ (het aannemen van werknemers met een arbeidsbeperking), bijvoorbeeld met loonkostensubsidies en goede voorlichting over de mogelijkheden. In 2021 zetten we meer in op het ontzorgen van werkgevers en begeleiding en nazorg bij plaatsing.
• Waar nodig bieden we geïndiceerde dagbesteding. Daar waar gewenst en mogelijk helpen we mensen om een zinvolle daginvulling te vinden in het informele circuit. Daarvoor ondersteunen we initiatieven als Welzijn Op Dorpse Schaal, Plek voor Talent (vrijwilligersvacaturebank), Welzijn op Recept (huisartsen verwijzen door naar bestaande creatieve of sportieve activiteiten en vrijwilligerswerk) en diverse activiteiten gericht op ontmoeten en activering.
• In 2021 zetten we extra in op de doorstroom van mensen met een Wmo-indicatie dagbesteding naar meer arbeidsmatige vormen van dagbesteding. 

Maatschappelijk effect C: Mensen doen mee aan het maatschappelijk leven (zie ook doe-agenda C, maart 2021) 

• We stelden met partners en inwoners en partners een doe-agenda op om dit maatschappelijk effect te realiseren.
• Het Gebiedsteam bleef begeleiding bieden bij deelnemen aan het maatschappelijk leven voor inwoners die dit op eigen kracht niet kunnen (denk aan beschermd wonen). 
• In 2021 bleven we statushouders ondersteunen bij hun inburgering. Stichting Scala bood maatschappelijke begeleiding en sleutelpersonen om dit te realiseren.
• We bereidden de nieuwe Wet inburgering per 1 januari 2022 voor. Met deze wet krijgen we er nieuwe taken bij. Doel van de wet is een nog meer succesvolle inburgering, daar waar mogelijk via betaald werk.
• We informeerden zowel inwoners als potentiële verwijzers weer over de minimaregelingen via de Regelingenwijzer. Net als in andere jaren namen we financiële belemmeringen voor inwoners met een laag inkomen om mee te doen zoveel mogelijk weg via diverse (kind)regelingen en kwijtscheldingsmogelijkheden. We boden diverse vormen van ondersteuning voor inwoners met geldproblemen of vragen over geld en het invullen van formulieren.
• In het geval van zwaardere financiële problemen bekostigen we bewindvoering en de kredietbank.
• We subsidiëren de Voedselbank.
• Sinds 2021 hebben we meer mogelijkheden voor ‘vroegsignalering' van schulden. Het Gebiedsteam ontvangt signalen van vaste lasten partners in een digitaal portal. Deze signalen over een betaalachterstand worden gebruikt om de inwoner die het betreft een hulpaanbod te doen. Het achterliggende doel is inwoners eerder bereiken. We doen verschillende contactpogingen om een hulpaanbod te doen, maar inwoners gaan hier niet altijd op in. We zorgen ervoor dat de inwoner weet dat het Gebiedsteam kan helpen. We zagen in 2021 een lichte stijging van de financiële hulpvragen richting ons Gebiedsteam. Opvallend is dat de problematiek complexer is dan voorheen. Er is meer sprake van gedragsproblemen en multiproblemsituaties. Mogelijk is dit een gevolg van corona. Deze cases worden door het Gebiedsteam direct integraal opgepakt (samenwerking budgetadviseurs – Wmo – Jeugd – Werk en Inkomen). 
• In 2021 gingen we opnieuw in gesprek met de inwonersgroep 'Arm in Arm' waarvan de deelnemers ervaring hebben met het rondkomen van een kleine beurs. Deze keer waren de energietransitie en energiearmoede onderwerpen van gesprek. Dit leverde waardevolle informatie op voor ons duurzaamheidsbeleid in relatie tot de groep minima.

Maatschappelijk effect D: Mensen maken indien nodig gebruik van het vangnet

• Inwoners die dat nodig hebben, konden ook in 2021 terecht bij het Gebiedsteam om ondersteuning te krijgen of te regelen.
• In 2021 bleven we de klanttevredenheid doorlopend meten. De resultaten zijn verwerkt in de Monitor Sociaal Domein.
• We zetten, naast de website, ook andere communicatiemiddelen in om inwoners te laten weten wat het Gebiedsteam is en hoe men daar gebruik van kan maken.
• Eind 2021 zijn technische en inhoudelijke aanpassingen aan de Wmo verordening doorgevoerd. Waaronder het invoeren van een financiële tegemoetkoming. Hiermee verwachten we inwoners en Gebiedsteam een instrument in handen te geven om maatwerk te leveren als het gaat om aanpassing of doorstroming op de woningmarkt. 
• Samen met Opsterland en De Fryske Marren hebben we subsidie ontvangen om de onafhankelijke clientondersteuning (OCO) verder te ontwikkelen. Uit een onderzoek, uitgevoerd met de subsidie, komen drie aanbevelingen naar voren: de OCO breder inzetten in het sociaal domein (niet alleen bij Wmo en Jeugdwet maar ook bij Werk en Inkomen), interne scholing en communicatie inrichten en het onderwerp richting inwoners communiceren.
• Om (sociale) vervoersproblemen op te lossen, inwoners te verbinden en eenzaamheid te verminderen is in samenwerking met Scala en de ANWB het project AutoMaatje gestart. Inwoners vervoeren elkaar tegen een kleine vergoeding, waarbij Scala de coördinatie verzorgt. Dit is eind 2021 gestart ondanks coronaperikelen. Daarnaast bleven de bestaande vervoersvoorzieningen (Wmo-taxipas, Drive) ook bestaan.
• Om niet alles in een formeel vangnet te plaatsen is er in 2021 ook werk gemaakt van informele opvang. Bijvoorbeeld het mogelijk maken van dagbesteding zonder indicatie via Wel-zijn op dorpse schaal in Oldeberkoop, het helpen starten en subsidiëren van opvang voor ouderen De Buurthaven in Haulerwijk en het (samen met ZuidOostZorg) starten en subsidiëren van dagbesteding zonder indicatie voor mensen met dementie. 
• Ook hebben we in 2021 een normenkader voor toekenning Wmo begeleiding ingevoerd.
  
  

A. Mensen kunnen levensloopbestendig wonen
Door de krapte op de woningmarkt kunnen veel mensen nog niet wonen op de door hen gewenste plek. Met de nieuwe Woon(zorg)visie verwachten we meer doorstroom te bewerkstellingen waardoor meer mensen kunnen wonen op de door hen gewenste plek. Voorlopig komt het neer op (met eigen of gemeentelijke middelen) aanpassen van bestaande woningen.

B. Mensen participeren duurzaam op de arbeidsmarkt
In 2021 lukte het ondanks corona goed om bijstandsgerechtigden op maat te bemiddelen naar passend werk of andere vormen van participatie. 

C. Mensen doen mee aan het maatschappelijk leven
Door vroegsignalering weet een groter aantal inwoners dan voorheen dat zij terecht kunnen bij het Gebiedsteam voor hulp. Een toenemend aantal inwoners maakt hier gebruik van, maar nog lang niet alle inwoners doen dat. Dit is een landelijk beeld. 

D. Mensen maken indien nodig gebruik van het vangnet
Ook in 2021 heeft het Gebiedsteam veel inwoners geholpen met zorg, ondersteuning, inkomen en werk. De precieze resultaten staan in de monitor sociaal domein. Met wisselende coronamaatregelen heeft het afgelopen jaar wisselende inzet van het Gebiedsteam gevraagd. Bijvoorbeeld meer vragen beantwoorden, intensieve contacten met aanbieders, meedenken over oplossingen in verband met personele krapte etc. In het bijzonder zijn inwoners door het Gebiedsteam en het Leger des Heils geholpen met de verhuisoperatie in het Haerenkwartier in Oosterwolde. En zijn inwoners zonder vervoer (smogelijkheden) vervoerd voor coronavaccinatie.

Overkoepelend

• Visie op samenleven 2020-2024
• Doe-agenda B Meedoen op de arbeidsmarkt of in vrijwilligerswerk (maart 2021)
• Doe-agenda C Meedoen aan het maatschappelijk leven (maart 2021)
• Doe-agenda Nieuwe Wet Inburgering (januari 2022)
• Woon(zorg)visie 2022-2025
• Verordening adviesraad sociaal domein gemeente Ooststellingwerf 2015
• Programma Aandachtsgebieden Stellingwerven (w.o. Wijknet)

Participatiewet

• Beleidsnota 'Op weg naar een inclusief Ooststellingwerf' (april 2019)
• Nota Beschut Werk Nieuw Ooststellingwerf 2017 - 2018 (juni 2017)
• OWO Handhavingsplan Wet Werk en Bijstand
• Heronderzoeksplan 2015
• Verordening Tegenpresentatie 2015
• Maatregelenverordening 2018
• Verordening Individuele Inkomenstoeslag 2015
• Verordening Individuele Studietoeslag 2015
• Handhavingsverordening 2015
• Verordening Verrekening Bestuurlijke Boete bij Recidice 2015
• Re-integratie verordening Participatiewet 2017
• Verordening Tegenprestatie 2015
• Verordening Wet Inburgering 2015
• Alle richtlijnen, beleidsregels en werkinstructies zoals genoemd in Handboek Schulinck: https://participatiewet.schulinck.nl/gemeentelijke-bijlagen/lijst/beleidsstukken/overzicht/

Wet Maatschappelijke Ondersteuning

• Beleidsplan Wet maatschappelijke ondersteuning Oost- en Weststellingwerf 2015
• Verordening Maatschappelijke Ondersteuning 2022
• Beleidsregels Maatschappelijke Ondersteuning 
• Normenkader Wmo begeleiding (2021)
• Alle richtlijnen, beleidsregels en werkinstructies zoals genoemd in Handboek Schulinck:
• https://wmo.schulinck.nl/gemeentelijke-bijlagen/lijst/beleidsstukken/overzicht/

Wet gemeentelijke schuldhulpverlening

• Eigen schuld?! Beleidsplan schuldhulpverlening Ooststellingwerf 2013-2017
• Beleidsregels schuldhulpverlening 2014
• Convenant vroegtijdige signalering schuldenproblematiek 2017-2021
  
  

Inwoners helpen elkaar, voelen zich thuis en zijn actief voor een sociale en vitale gemeenschap 
Samenleven is een onderwerp dat erg leeft in de gemeente. Inwoners vinden ‘elkaar ontmoeten’, ‘elkaar ondersteunen’ en activiteiten en verenigingen in de dorpen en in de buurten belangrijk. We staan in contact met de dorpen, met clubs en verenigingen om de gevolgen van corona zo goed mogelijk op te vangen en te kijken wat er wél kan. Voor de opgave 'Samenleven' zijn in de Visie op Samenleven (oktober 2019) drie maatschappelijke effecten benoemd waar gemeente, organisaties, bedrijven en inwoners samen aan willen werken. Ter uitwerking hiervan stelde de gemeenteraad in maart 2021 een doe-agenda uit voor het maatschappelijk effect ‘Mensen maken gebruik van de sociale-, culturele- en sportinfrastructuur’. Ook de twee andere effecten ('Mensen voelen zich verbonden' en 'Mensen zetten zich in voor de samenleving en elkaar') krijgen inmiddels concreet vorm. 

Maatschappelijk effect E. Mensen voelen zich verbonden
E1. Mensen vinden het prettig om in hun buurt te wonen (loslaten)
E2. Mensen voelen zich betrokken bij anderen in hun gemeenschap (faciliteren)
E3. Mensen voelen zich niet gediscrimineerd en buitengesloten (faciliteren)
E4. Mensen ervaren minder eenzaamheid (stimuleren)

Maatschappelijk effect F. Mensen zetten zich in voor de samenleving en elkaar
F1. Mensen helpen elkaar (faciliteren)
F2. Mensen pakken gezamenlijk sociale en maatschappelijke vraagstukken op (faciliteren)
F3. Mensen ervaren ruimte om ideeën/initiatieven te ontwikkelen (faciliteren)
F4. Mantelzorgers raken niet overbelast (regisseren)

Maatschappelijk effect G. Mensen maken gebruik van de sociale, culturele en sportinfrastructuur
G1. Mensen zijn tevreden met het aanbod aan sociale, culturele en sportactiviteiten (faciliteren)
G2. Mensen zijn op de hoogte en hebben toegang tot sociale, culturele en sportinfrastructuur (stimuleren)
G3. Mensen zijn tevreden over de ontmoetingsplekken in hun omgeving (stimuleren)
G4. Er is een actief verenigingsleven (loslaten)
G5. Vrijwilligers floreren in de samenleving (faciliteren)

Elk half jaar geven we in de Monitor Sociaal Domein aan wat we hebben bereikt. De meest recente Monitor verscheen in september 2021 (eerste helft 2021). De Monitor over geheel 2021 verscheen in april 2022. In 2021 hebben we onder andere het volgende bereikt:

Maatschappelijk effect E: Mensen voelen zich verbonden

• Steeds meer initiatieven voor ontmoeten en verbinden komen tot stand in de dorpen.
• Mensen met kans op eenzaamheid kunnen nieuwe contacten opdoen.
• Bij conflicten in de buurt wordt bemiddeld.
• De dorpen hebben in 2021 extra financiële middelen gekregen om corona-effecten in het dorp op te vangen.

Maatschappelijk effect F: Mensen zetten zich in voor de samenleving en elkaar

• Samenwerking en slagkracht van inwoners om leefbaarheid in hun dorp te verbeteren is versterkt.
• De dorpencoördinatoren bieden ondersteuning aan de structuren in de dorpen en wijken en zijn verbinders tussen de dorpen en de gemeente.
• Er is afstemming tussen de dorpencoördinatoren en de opbouwwerkers om elkaar te ondersteunen en op deze wijze nog meer gezamenlijk de dorpen en wijken te kunnen ondersteunen.
• Het Fonds 2021 is uitgerold vanaf september 2021. In december 2021 vonden de betalingen plaats van de gehonoreerde projecten.
• Het wijk- en dorpenbudget 2021 is uitbetaald en wordt door de besturen van de PB-en/Bew.cie’s ingezet voor leefbaarheidsinitiatieven in hun dorpen en wijken.
• Het Gebiedsteam is het hoofdloket geworden voor de mantelzorgondersteuning. 
• Het Gebiedsteam heeft een mantelzorgconsulent aangesteld voor de ondersteuning van de mantelzorgers en voor de uitvoering van de waardering.

Maatschappelijk effect G: Mensen maken gebruik van de sociale, culturele en sportinfrastructuur

• Organisaties voor kunst- en cultuur, welzijn en sport zijn ondanks coronalockdowns overeind gebleven
• Een divers aanbod van culturele instellingen.
• Nieuwe ontmoetingsruimten ontstaan.
• De 3 themagroepen vanuit het Lokaal Sport- en beweegakkoord hebben verschillende resultaten behaald zoals; een eigen website voor de sport en beweegactiviteiten in Ooststellingwerf www.beweegplein.nl, MQ-scan voor beoordelen motorieke vaardigheden basisschoolleerlingen, risicovol spelen, beweegkoffers voor kinderopvang/peuterspeelzalen, sport- en beweegfonds voor ondersteuning sportverenigingen/sportieve en beweeginitiatieven, overleg organiseren voor gezamenlijke sportverenigingen Oosterwolde etc.  
• Binnen de culturele instellingen is meer aandacht voor verschillende doelgroepen zoals jongeren, ouderen en nieuwkomers.
• Aanbod van kunstwerken in de openbare ruimte.
• Ondersteuning van vrijwilligers.
  
  

Maatschappelijk effect E: Mensen voelen zich verbonden

• Dorpencoördinatoren en opbouwwerkers ondersteunen initiatieven in de dorpen voor ontmoeten, verbinden en leefbaarheid.
• De gemeente subsidieert VraagElkaar om mensen met dezelfde behoeften en interesses met elkaar in contact te brengen om eenzaamheid te voorkomen of verminderen.
• Buurtbemiddeling ondersteunt inwoners bij conflicten in de buurt.
  
  

Maatschappelijk effect F: Mensen zetten zich in voor de samenleving en elkaar

• Opbouwwerkers helpen inwoners om initiatieven verder te brengen en de burgerkracht en samenredzaamheid te vergroten.
• Na een succesvolle pilot wordt opbouwwerk vanaf 2022 structureel ingezet om inwoners te ondersteunen.
• De dorpencoördinatoren hebben bezoeken gebracht aan de besturen van PB-en/bew.cie’s. Er zijn regio-overleggen georganiseerd. Er is overleg tussen de dorpencoördinatoren en de opbouwwerkers van St. Scala om hun werkzaamheden op elkaar af te stemmen en gezamenlijk projecten/initiatieven te ondersteunen. De nieuwsbrief 'Dorpen en wijken Ooststellingwerf' zorgt voor informatie-uitwisseling tussen gemeente en dorpen.
• Het Fonds 2021 is uitgerold.
• Het wijk- en dorpenbudget 2021 is eenmalig verdubbeld voor de dorpen en wijken. Dit extra budget voor de dorpen en wijken uit de coronamiddelen voor welzijn wordt door de dorpen en wijken ingezet voor leefbaarheidsinitiatieven om de gevolgen van de coronamaatregelen te beperken.
• In 2021 hebben door corona geen fysieke bijeenkomsten plaats gevonden. Voor de waardering van de mantelzorgers is dit jaar gekozen voor een geschenk en die is bij de mantelzorgers thuis bezorgd.
• In september 2021 heeft het Respijtweekeind voor mantelzorgers plaatsgevonden.

Maatschappelijk effect G: Mensen maken gebruik van de sociale, culturele en sportinfrastructuur

• We stelden samen met inwoners en partners een doe-agenda op om dit maatschappelijk effect dichterbij te brengen.
• Waar nodig heeft de overheid culturele- of sportorganisaties financieel ondersteund om corona-lockdowns te overleven.
• Dorpencoördinatoren en opbouwwerkers ondersteunen initiatieven in de dorpen voor nieuwe ontmoetingsruimten:
  • Haulerwijk: in het aandachtsgebied Haulerwijk worden initiatieven ontplooid voor ontmoetingsruimten/ontmoetingsplekken. Er wordt een nieuwe voetbalaccommodatie gerealiseerd in 2022 op de huidige locatie van de voetbalvereniging. Het beheer en exploitatie van de sporthal de Bongerd in Haulerwijk is overgenomen door een nieuwe plaatselijk beheersstichting 'De Bongerd' vanaf 1/1/2022. Er wordt door PB Haulerwijk gewerkt aan een totaal plan voor het dorpspark/dorpsbos Haulerwijk. Het project Buurthaven is gestart in 2021 in het dorpshuis De Enter te Haulerwijk.
  • Haerenkwartier: in het aandachtsgebied Haerenkwartier hebben we de Buurthuiskamer 'Het Ketelhuis' gerealiseerd in het voormalig ketelhuis. We huren de locatie van Actium en hebben het in beheer gegeven aan het Leger des Heils. Een coördinator van het Leger des Heils is 20 uur per week beschikbaar om vanuit de Buurthuiskamer activiteiten te organiseren, een luisterend oor te bieden aan bewoners en om mogelijke problemen te signaleren. Naast een activiteitencentrum voor de buurt is het ook een steunpunt van waaruit professionals die betrokken zijn bij de buurt kunnen werken. Verschillende activiteiten zijn al een succes geweest (o.a. Sint Maarten en Sinterklaas) en dragen bij aan participatie van bewoners en de sociale cohesie in de wijk.
  • Oosterwolde noord: met verschillende partijen wordt gesproken over een nieuwe invulling van de Griffoenlocatie in Oosterwolde. Korfbalvereniging Dio Oosterwolde neemt hierin het voortouw. Insteek is een goede locatie voor de korfbal waarbij ook ruimte blijft voor gebruik door andere partners. Bijvoorbeeld bewonerscommissies. Zo moet de locatie uiteindelijk een multifunctioneel gebruik krijgen en een sluitende exploitatie.
  • In Appelscha is Dorpskamer De Den van start gegaan in Riemsoord. Al jaren is er in Appelscha behoefte aan een ruimte voor ontmoeten en activiteiten. Enthousiaste vrijwilligers hebben dit nu, met ondersteuning van het opbouwwerk, voor elkaar gekregen.
• Lokale verenigingen, sportaanbieders, buurtsport en andere partijen zijn in 2021 in het kader van het Lokaal Sport Akkoord verder gegaan met de thema’s ‘van jongs af aan vaardig in bewegen’, ‘vitale sport en beweegaanbieders’ en ‘inclusief sport en bewegen’.
• De buurtsportcoaches stimuleren sporten, bewegen en/of een gezonde leefstijl, ook voor mensen met een smalle beurs.
• De kunstwerken in de openbare ruimte zijn onderhouden en het boek Kunstwerken aan de weg (verzamelwerk van alle kunstwerken in de openbare ruimte) is geactualiseerd.
• Het jaarlijkse subsidieproces voor culturele instellingen is afgerond. Extra aandacht voor verschillende doelgroepen is een belangrijk thema geweest bij de subsidievoorwaarden.
• In verschillende bijeenkomsten is met de culturele partners gekeken naar de invulling van een Bruisplek.
• Er is een werkgroep samengesteld voor de realisatie van een (culturele) Bruisplek in de gemeente.
• Er is een werkgroep samengesteld voor het versterken van de vrijwilligersondersteuning en Plek voor Talent.
• Voor de culturele instellingen is een noodsteunregeling vastgesteld. Alle culturele instellingen konden tot 1 september 2021 noodsteun aanvragen voor tekorten ontstaan als gevolg van corona. 
  
  

Maatschappelijk effect E: Mensen voelen zich verbonden

• Inwoners in de dorpen kunnen deelnemen aan laagdrempelige activiteiten.
• Mensen hebben via VraagElkaar nieuwe contacten opgedaan.
• In coronatijd zijn door Scala, andere organisaties en inwoners initiatieven genomen om contact te houden met kwetsbare inwoners via ludieke acties, telefonisch koffie drinken etc.
• Plaatselijk Belangen en Bewonerscommissies hebben extra activiteiten georganiseerd waar mogelijk en gewenst om de leefbaarheid en saamhorigheid in de dorpen en wijken te versterken om de gevolgen van de corona maatregelen te beperken.

Maatschappelijk effect F: Mensen zetten zich in voor de samenleving en elkaar

• Inwoners kunnen deelnemen aan activiteiten die door initiatieven van dorpsgenoten zijn ontstaan.
• Inwoners weten zich ondersteund door dorpencoördinatoren en opbouwwerkers.
• Nieuwe initiatieven zijn opgepakt door inwoners van de dorpen, veelal met financiële of personele ondersteuning vanuit de gemeente.
• Aanvragers wiens projecten zijn gehonoreerd vanuit het Fonds hebben in december 2021 het geld ontvangen.
• De dorpen en wijken hebben extra financiële middelen om in coronatijd lokale initiatieven te nemen of ondersteunen.
• Inwoners kunnen voor (hulp) vragen over mantelzorg terecht bij het mantelzorgloket van het Gebiedsteam/mantelzorgconsulent.
  
  

Maatschappelijk effect G: Mensen maken gebruik van de sociale, culturele en sportinfrastructuur

• Verenigingen en organisaties hebben dankzij overheidssteun de coronamaatregelen overleefd.
• Inwoners in verschillende dorpen kunnen terecht in nieuwe ontmoetingsruimten.
• Inwoners vinden het aanbod aan sport- en beweegactiviteiten in Ooststellingwerf op www.beweegplein.nl.
• De motorische vaardigheden van basisschoolleerlingen worden gemonitord, gestimuleerd en ontwikkeld.
• Inwoners (oud en jong) ondervinden stimulans bij sporten en bewegen en gezonde leefstijl door de inzet van de buurtsportcoaches in samenwerking met verenigingen en sportaanbieders.
• Inwoners kunnen gebruik maken van een divers aanbod van culturele activiteiten.
• Inwoners kunnen het boek 'Kunstwerken aan de weg' gratis ophalen bij verschillende afhaalpunten.
• Inwoners kunnen bij (hulp) vragen over vrijwilligerswerk terecht bij Scala/Plek voor talent.
  
  

• Visie op samenleven 2020 -2024
• Doe-agenda G: Iedereen doet en ontmoet (maart 2021)
• Sport- en beweegnota zuidoost Friesland 2017-2021
• Sportakkoord (2020)
  
  

In het Gebiedsteam, de hackathon Armoede, de hackathon Eenzaamheid en in de gesprekken met huisartsen komt gezondheid als belangrijk onderwerp naar voren. Ook de feiten en cijfers over gezondheid in onze gemeente gaven aanleiding om dit te kiezen als één van de vier centrale opgaven in de Visie op Samenleven. Daarnaast hebben we een wettelijke taak op dit terrein. We zien gezondheid niet alleen als doel op zich, maar ook als een middel om andere doelen (opgaven) te bereiken. Voor de opgave Gezondheid benoemen we in de Visie op Samenleven (oktober 2019) vier maatschappelijke effecten waar gemeente, organisaties, bedrijven en inwoners samen aan willen werken. Ter uitwerking hiervan stelde de gemeenteraad in maart 2021 een doe-agenda vast voor het maatschappelijk effect ‘Mensen ervaren dat er rekening gehouden wordt met het proces van ouder worden.’ In het voorjaar van 2022 volgt een doe-agenda voor het effect ‘Mensen kunnen omgaan met fysieke, emotionele en sociale levensuitdagingen’. In 2021 bleven we investeren in kennis en implementatie van het gedachtegoed Positieve Gezondheid. Dit is een belangrijk uitgangspunt in ons beleid. De nadruk ligt op eigen regie, veerkracht, zingeving en het aanpassingsvermogen van de inwoner en niet op de (fysieke) beperking of ziekte. In 2021 speelde corona een grote rol en zorgden we er, samen met onder andere de GGD, voor dat inwoners zich in onze gemeente konden laten testen en/of vaccineren. 

Maatschappelijk effect H. Mensen kunnen omgaan met fysieke, emotionele en sociale levensuitdagingen
H1. Mensen voelen zich gelukkig, geaccepteerd en vinden zingeving in hun leven (loslaten)
H2. Mensen bewegen voldoende (stimuleren)
H3. Mensen vinden (tijdig) ondersteuning bij psychische klachten (regisseren)
H4. Mensen beperken hun middelengebruik, laten zich hierdoor niet belemmeren in het functioneren (deels regisseren, deels stimuleren)
H5. Mensen zijn goed geïnformeerd over gezond leven (faciliteren)
H6. Mensen zijn op de hoogte van de mogelijkheden en hebben toegang tot ondersteuning bij hun gezondheid (regisseren)

Maatschappelijk effect I. Mensen ervaren dat rekening wordt gehouden met het proces van ouder worden
I1. Mensen vormen samen een dementievriendelijke gemeente (stimuleren)
I2. Ouderen hebben betekenisvolle relaties, werk en/of daginvulling (faciliteren)
(In maart 2021 heeft de gemeenteraad voor maatschappelijk effect I een doe-agenda vastgesteld)

Maatschappelijk effect J. Mensen voelen zich veilig
J1. Jeugdigen komen niet in aanraking met geweld (regisseren)
J2. Mensen zijn weerbaar (faciliteren)
J3. Mensen weten waar ze hulp kunnen vinden als zij zelf of anderen in aanraking komen met onveilige situaties (regisseren)

Maatschappelijk effect K. Mensen leven in een gezonde leefomgeving
K1. Mensen ervaren hun leefomgeving als veilig en toegankelijk (regisseren)
K2. Mensen gaan graag naar buiten (loslaten)
K3. Mensen ervaren een gezonde en schone leefomgeving (regisseren)

Elk half jaar geven we in de Monitor Sociaal Domein aan wat we hebben bereikt. De meest recente Monitor verscheen in september 2021 (eerste helft 2021). De Monitor over geheel 2021 verscheen in april 2022. In 2021 hebben we onder andere bereikt:

• Dat we beter en meer samenhangend werken aan de gezondheid van jonge inwoners via JOGG.
• Dat we mantelzorgers beter ondersteunen via de consulent mantelzorg in ons Gebiedsteam.
• Dat het huisbezoek 75+ ers in een vernieuwde vorm wordt opgepakt waardoor het meer waarde gaat bieden voor inwoners.
  
  

Maatschappelijk effect H: Mensen kunnen omgaan met fysieke, emotionele en sociale levensuitdagingen 

• We subsidieerden activiteiten die bijdragen aan de positieve gezondheid van onze inwoners en werkten samen met huisartsen en zorgverzekeraars aan positieve gezondheid in het project Vitale Regio.
• We zetten ons in om de gezondheidsachterstanden te verkleinen en fysieke gezondheid te stimuleren, bijvoorbeeld via Welzijn op Recept, het bestrijden van laaggeletterdheid, Healthy Kids en het sportakkoord.
• We werden in 2021 JOGG-gemeente (Gezonde jeugd, Gezonde toekomst).
• De buurtsportcoaches stimuleren bewegen voor allerlei doelgroepen.
• Ouders en jeugdigen kunnen in de huisartsenpraktijk en in een aantal scholen terecht met vragen bij de jeugdconsulenten van het Gebiedsteam.
• Het Gebiedsteam ondersteunt mensen met psychische klachten of regelt zorg op maat.
• Via de GGD/Jeugdgezondheidszorg bieden we integrale vroeghulp (vroegtijdig onderkennen van problematiek bij kinderen van 0-7 jaar).
• We voeren de Wet Verplichte GGZ uit, gericht op de aanpak voor mensen met psychosociale problemen.
• In verband met corona boden we extra of aangepaste activiteiten aan gericht op mentaal welbevinden, bijvoorbeeld de Welzijnslijn en VraagElkaar. 
• Najaar 2021 zijn we gestart met de voorbereidingen voor de doe-agenda positieve gezondheid. Onderdeel is een Quests & Chats met jongeren en een uitvraag onder ons inwonerpanel over dit onderwerp. Dit gebruiken we als input voor de doe-agenda.
• We bleven inzetten op alcohol- en drugspreventie voor alle leeftijden. Het provinciale programma de Nuchtere Fries is najaar 2021 met vier jaar verlengd (bv Nix 18 campagne, Ik Pas). Verslavingszorg Noord Nederland (VNN) is beschikbaar voor ondersteuning en hulp aan inwoners en biedt cursussen aan. Door corona konden veel concrete acties in sportkantines en in de horeca niet doorgaan. Voor de aanpak gericht op jeugdigen, zie opgave 'Goed Opgroeien'.

Maatschappelijk effect I: Mensen ervaren dat rekening wordt gehouden met het proces van ouder worden (doe-agenda I, maart 2021) 

• In 2021 werd een doe-agenda vastgesteld waarin we werken aan een samenhangend pakket van maatregelen om onze gemeente (nog) meer leeftijdsvriendelijk en dementievriendelijk te maken.  
• Het Gebiedsteam is het aanspreekpunt voor inwoners met een ondersteuningsvraag, dus ook voor ouderen en mensen die te maken krijgen met dementie.  
• Sinds 2021 is er een speciale mantelzorgconsulent in het Gebiedsteam.
• De mantelzorguitjes gingen in 2021 door corona niet door. We zorgden voor alternatieven om de ons bekende mantelzorgers te waarderen en een hart onder de riem te steken.
• Waar nodig bieden we als gemeente geïndiceerde dagbesteding, maar in steeds meer kernen komen laagdrempelige inloopvoorzieningen. Deze zijn meestal breed voor alle (oudere) bewoners van deze kernen, maar ook mensen met (beginnende) dementie maken daar gebruik van.
• We ondersteunen tal van organisaties in onze gemeente voor een waardevol activiteitenaanbod op het gebied van sport, ontmoeten, kunst en cultuur.
• In 2021 zijn de voorbereidingen getroffen voor een training voor mantelzorgers van mensen met dementie, die in 2022 zal starten.
• In 2021 maakten we afspraken met de buurtsportcoaches om meer beweegmogelijkheden te bieden voor (dementerende) ouderen.
• In 2021 is in onze gemeente gestart met Automaatje (service waarbij vrijwilligers minder mobiele buurtgenoten op verzoek vervoeren met hun eigen auto). Daarnaast blijft DRIVE actief (sociaal vervoer in samenwerking met lokale (vervoers)ondernemers). Zie thema 1.1 Meedoen.
• We subsidiëren het Alzheimercafé. Vrijwilligers bezoeken proactief inwoners van 75+ om met hen in gesprek te gaan over wat er nodig is om zo lang mogelijk zelfstandig thuis te kunnen blijven wonen. Door corona liggen de huisbezoeken al een tijd stil. In 2021 zijn nieuwe ‘huisbezoekers’ geworven om een inhaalslag te maken en om nog beter verbinding te leggen met initiatieven in wijken en dorpen.  
• In de nieuwe woonzorgvisie is er aandacht voor huisvestingsvraagstukken van ouderen.

Maatschappelijk effect J: Mensen voelen zich veilig

• Scholen, jeugdhulpverleners, jongerenwerk e.a. werken bij zorgelijke situaties met de verwijsindex en de meldcode huiselijk geweld.
• Via de gemeenschappelijke regeling bekostigen we Veilig Thuis, het advies- en meldpunt huiselijk geweld en kindermishandeling.
• We betalen mee aan de Kindertelefoon.
• Met de OWO-gemeenten participeren we in de pilot MDA++ (samenwerkingsverband voor intensieve gezinshulp en integrale aanpak van huiselijk geweld, seksueel geweld en kindermishandeling). Zie thema 1.4 Goed Opgroeien.

Maatschappelijk effect K: Mensen leven in een gezonde leefomgeving

• De Omgevingsvisie is in 2021 vastgesteld. Hierin is gezondheid meegenomen. Bijvoorbeeld rookvrij maken van alle openbare plekken en publieke ruimte, toegankelijkheid van wegen en paden, stimuleren van sporten en bewegen bij het herinrichten van openbare ruimte en kindvriendelijk maken van straten.
• In de aandachtsgebieden investeren we onder meer in de verbetering van de fysieke leefomgeving (Haerenkwartier).
  
  

H. Mensen kunnen omgaan met fysieke, emotionele en sociale levensuitdagingen
Inwoners merken dat ze steeds meer in aanraking komen met het gedachtengoed van positieve gezondheid, bijvoorbeeld bij huisartsen en bij het Gebiedsteam. In Haulerwijk staat het onderwerp positieve gezondheid op de agenda door de Bloeizone en de samenwerking met Healthy Ageing Noord Nederland.  

I. Mensen ervaren dat rekening wordt gehouden met het proces van ouder worden
Inwoners merken dat er meer aandacht is voor dementie en voor mantelzorgers.

J. Mensen voelen zich veilig
Inwoners merkt dat er aandacht is voor veiligheid, bv door de campagnes van Veilig Thuis.

K. Mensen leven in een gezonde leefomgeving
Er waren omgevingsfestivals waar inwoners aan mee konden doen. Via het project Kleintje Traptrappen boden we oudere inwoners hulp om goed en veilig te blijven fietsen.

• Visie op samenleven 2020 -2024, oktober 2019
• Doe-agenda I - Gezond en Gelukkig Ouder worden, maart 2021 
• Plan Preventie- en Handhaving Alcohol en middelen 2021-2024, april 2021
• Omgevingsvisie, november 2021
• Friese Preventieaanpak (GGD), 2021
• Sport- en beweegnota zuidoost Friesland 2017-2021
• Lokaal sportakkoord (2020)
• Gemeenschappelijke regelingen GGD, binnen VRF.
  
  

Jeugdigen (-9 maand tot 23 jaar) groeien gezond en veilig op en hebben gelijke kansen om zich optimaal te ontwikkelen
‘Goed Opgroeien’ is in het bijzonder een onderwerp dat zich over alle ‘opgaven’ uit de Visie op Samenleven uitbreidt. Sommige aspecten van ‘Goed Opgroeien’ zoals armoede, verbondenheid en gezondheid, zijn dan ook terug te vinden bij de andere opgaven. Toch is er gekozen voor een aparte opgave ‘Goed Opgroeien’ omdat de gemeente veel wettelijke taken heeft rond de ontwikkeling van kinderen (Jeugdwet, Onderwijswetten, Wet Kinderopvang en Leerplichtwet). Voor de Opgave Goed Opgroeien zijn in de Visie op Samenleven (oktober 2019) vier maatschappelijke effecten benoemd waar gemeente, organisaties, bedrijven en inwoners samen aan willen werken. Ter uitwerking daarvan stelde de gemeenteraad in maart 2021 een doe-agenda vast voor het maatschappelijk effect ‘Jeugdigen en ouders voelen zich ondersteund bij opvoeden en opgroeien’. Ook op andere onderdelen van de doelenboom zijn ter uitwerking in 2021 concrete acties ondernomen. Bijvoorbeeld op het terrein van LHBTIQ+.

Maatschappelijk effect L. Jeugdigen ontwikkelen zich optimaal
L1. Jeugdigen krijgen optimaal kans om talenten te ontplooien (faciliteren)
L2. Jeugdigen gaan naar school (regisseren)
L3. Jeugdigen halen een startkwalificatie (regisseren)
L4. Jeugdigen zijn taalvaardig (spreken, lezen, schrijven) (regisseren)
L5. Jeugdigen en ouders ervaren dat de school en zorg samenwerken om hen optimaal te begeleiden (regisseren)

Maatschappelijk effect M. Ouders/verzorgers zijn vaardige opvoeders
M1. Jeugdigen worden zoveel mogelijk door hun ouders verzorgd en begeleid naar volwassenheid (loslaten)
M2. Jeugdigen hebben een goede start doordat hun ouders of zijzelf deelnemen aan preventieve programma’s (stimuleren)
M3. Jeugdigen groeien op in een gezinssituatie (zo thuis mogelijk) (regisseren)
M4. Jeugdigen en ouders met opvoed- en opgroeivragen weten de weg en voelen zich ondersteund (regisseren)
M5. Ouders/verzorgers betrekken mensen en organisaties bij hun opvoedvragen (regisseren)

Maatschappelijk effect N. Jeugdigen zijn weerbaar
N1. Jeugdigen ontwikkelen sociale vaardigheden (loslaten)
N2. Jeugdigen kennen hun grenzen en staan stevig in hun schoenen (faciliteren)
N3. Jeugdigen hebben de kennis en vaardigheden om goed om te gaan met alcohol, roken, drugs, sociale media, seks en geld (deels regisseren, deels stimuleren)

Maatschappelijk effect O. Jeugdigen en ouders voelen zich ondersteund bij opvoeden en opgroeien
O1. Jeugdigen met psychosociale of andere problemen en hun ouders weten de weg en voelen zich ondersteund (regisseren)
O2. Jeugdigen en ouders in kwetsbare situaties worden gezien en ondersteund (regisseren)
O3. Scheidingen verlopen met minimale schade voor jeugdigen (stimuleren)
O4. Jeugdigen ervaren dat scholen en gemeentelijke organisaties die werken met jongeren aandacht hebben voor LHBTI (stimuleren)
(In maart 2021 heeft de gemeenteraad voor maatschappelijk effect O een doe-agenda vastgesteld)

Elk half jaar geven we in de Monitor Sociaal Domein aan wat we hebben bereikt. De meest recente Monitor verscheen in september 2021 (eerste helft 2021). De Monitor over geheel 2021 verscheen in april 2022. In 2021 hebben we onder andere bereikt:

• Dat jongeren dingen te doen hadden door coronaproof activiteiten (georganiseerd door jongerenwerk).
• Dat er concrete, door jongeren zelf bedachte, plannen zijn om meer aandacht te hebben voor LHBTIQ+.
• Dat 97 jongeren meededen aan projecten als Maatschappelijke DienstTijd en Young Leaders in Haulerwijk, Oosterwolde, Appelscha en Oldeberkoop waarin ze hun talenten ontdekten en tegelijkertijd iets deden voor een ander. 
  
  

Maatschappelijk effect L: Jeugdigen ontwikkelen zich optimaal
We stimuleren de ontwikkeling van het jonge kind en zetten in op voorkomen van achterstanden met verschillende activiteiten:

• Door de hele gemeente een aanbod van peuterspeelgroepen, ook voor kinderen wiens ouders niet aanmerking komen voor kinderopvangtoeslag.
• Door de hele gemeente een aanbod van Voor- en Vroegschoolse Educatie (VVE) voor peuters die een ontwikkelingsachterstand hebben of hier een groter risico op lopen. Waar mogelijk bieden we dit al aan vanaf 2 jaar. De wettelijke verplichting is vanaf 2,5 jaar. Sinds 2020 is dit aanbod volgens de wettelijke voorschriften uitgebreid van 10 uur per week naar 16 uur per week, verdeeld over 3 dagen.
• Ouders van VVE-peuters krijgen het aanbod van VVE-thuis om ouders ook thuis meer handvatten te geven voor het stimuleren van de ontwikkeling van hun kind.
• Kinderen die na de basisschool of het speciaal basisonderwijs nog wat extra ondersteuning kunnen gebruiken voor de overstap naar het voortgezet onderwijs kunnen terecht in de Schakelklas van Stichting Comprix.
• In onze Brede Scholen en Integraal Kindcentrum werken we aan een optimale aansluiting en afstemming tussen scholen, kinderopvang en eventuele andere partijen als Scala.
• We zijn in 2021 gestart met een multidisciplinair overleg tussen het speciaal basisonderwijs, speciaal onderwijs cluster 4 (RENN4), speciaal onderwijs cluster 3 (Duisterhoutschool) en de gemeente. Met dit overleg willen we inzicht krijgen in de profielen van de leerlingen die onze gemeente verlaten voor speciaal onderwijs. Vervolgens verkennen we of bijvoorbeeld onze school voor speciaal basisonderwijs het aanbod kan verbreden om meer leerlingen van thuisnabijonderwijs te voorzien.
• In 2021 hebben we ook geconstateerd dat er behoefte is aan een PeuterPlusvoorziening voor peuters die meer nodig hebben dan VVE. In 2022 brengen we de mogelijkheden, kansen en risico's in beeld.
• We werken aan een optimale samenwerking tussen de scholen en het Gebiedsteam met het project 'Gebiedsteam in de scholen'. In 2021 deden vier scholen mee aan dit project. In 2022 gaan we dit uitbreiden.
• We houden samen met de GGD toezicht op de kwaliteit van kinderopvang.

We stimuleren ook de fysieke ontwikkeling met verschillende activiteiten:

• Via Scala en het buurtsportwerk faciliteren we een aanbod van naschoolse (sport)activiteiten.
• De mogelijkheid voor kinderen van ouders met weinig geld om via Stichting Leergeld mee te doen aan o.a. sportieve en culturele activiteiten.

We maken het volgen van onderwijs zo makkelijk en breed toegankelijk mogelijk met de volgende activiteiten:

• We verzorgen leerlingenvervoer voor leerlingen die ver moeten reizen naar de meest nabije toegankelijke school.
• In samenwerking met scholen, onze leerplichtambtenaar, het Gebiedsteam, zorgpartijen en het Regionale Meld- en Coördinatiepunt StartWijzer voorkomen we dat leerlingen thuis komen te zitten (in het basisonderwijs en voortgezet onderwijs) of zonder startkwalificatie (in het voortgezet onderwijs en MBO) van school gaan.
• We hebben via centrumgemeente Leeuwarden een aanbod van formele en non-formele cursussen voor laaggeletterden. Waar mogelijk vinden deze cursussen in de gemeente Ooststellingwerf zelf plaats.

Maatschappelijk effect M: Ouders/verzorgers zijn vaardige opvoeders
Waar nodig ondersteunen we gezinnen in de opvoeding door de volgende activiteiten:

• Gezinnen die wat extra (opvoed)ondersteuning kunnen gebruiken nemen deel aan STAP-programma's met individuele begeleiding en groepsactiviteiten.
• Voor laagdrempelige (opvoed)ondersteuning kunnen gezinnen gebruiken maken van begeleiding door een vrijwilliger via Home-Start. De eigen kracht van de ouders en hun zelf-oplossend vermogen worden hiermee vergroot en er wordt gekeken naar het eigen netwerk van de ouder.
• Door integrale vroeghulp signaleren we vroegtijdig ontwikkelingsproblematiek en/of gedragsproblematiek bij kinderen van 0 tot 7 jaar, zodat in een zo vroeg mogelijk stadium hulp ingezet kan worden voor kind en ouders of verzorgers.
• We pakten in 2021 de lokale coalitie rond 'Kansrijke Start' weer op. Dit betreft de zorg rond kwetsbare zwangeren en de eerste 2 levensjaren van een kind. We zetten voor deze doelgroep allerlei interventies in, waaronder: Stevig Ouderschap, VoorZorg, Integrale Vroeghulp, Babythuiszorg en vroegsignaleringsoverleggen.

Maatschappelijk effect N: Jeugdigen zijn weerbaar

• We voerden de activeringsprogramma's Young leaders en Maatschappelijke DienstTijd uit voor jeugd in Haulerwijk, Appelscha, Oldeberkoop en Oosterwolde. Doel was jongeren te stimuleren in hun ontwikkeling tot zelfbewuste personen die verantwoordelijkheid willen nemen in hun buurt. In 2021 deden 97 jongeren mee en de werving van nieuwe deelnemers voor 2022 is gaande.
• We voerden preventieve activiteiten uit, bijvoorbeeld Gezonde school, start JOGG, NIX18. 
• Via diverse relevante kanalen (GGD, verslavingszorginstellingen, lokale media, ouderavonden op scholen en bij sportverenigingen) zijn ouders voorgelicht over een adequate opvoedstijl en worden zij gewezen op ondersteunende websites als https://www.helderopvoeden.nl/ en www.nix18.nl.
• Scala heeft preventielessen verzorgd op de basisscholen over groepsdruk, LHBTIQ+, sociale media en omgaan met geld.
• VNN heeft trainingen gegeven aan professionals zodat problematiek rondom alcohol eerder gesignaleerd wordt en casuïstiek eerder opgepakt kan worden door VNN. 
• Het jongerenwerk van Scala is opgetrokken met de jongerenwerkers van VNN om hun kennis op peil te houden.
• Halt is in 2021 meer onder de aandacht gebracht bij de politie en dat zal het aankomende jaar ook nog gebeuren. Doel hiervan is om jongeren onder de 18 jaar die zijn aangehouden met alcohol bij Halt aan te brengen. 

Specifieke actie i.v.m. corona: Alle jongeren van 12 t/m 17 jaar ontvingen in september 2021 een brief van de gemeente met daarin twee cadeaubonnen (giftcards), van elk € 12,50. Deze giftcards mochten de jongeren besteden bij lokale bedrijven en winkels die zich hadden aangemeld voor deze actie in het kader van het coronaherstelplan. Er is goed gebruik gemaakt van de jongerenvouchers. Er zijn van de 2.700 jongerenvouchers/giftcards 2.576 ingeleverd bij 14 verschillende bedrijven Oosterwolde, Waskemeer, Donkerbroek, Haulerwijk en Appelscha.

Maatschappelijk effect O: Jeugdigen en ouders voelen zich ondersteund bij opvoeden en opgroeien (zie doe-agenda O, maart 2021) 

• Het Gebiedsteam biedt zelf lichte vormen van ondersteuning en regelt zo nodig dat de jeugdige en/of gezinsleden elders passende (zwaardere vormen van) ondersteuning krijgen.
• Deze zwaardere vormen van jeugdhulp kopen we samen met de andere Friese gemeenten in. In 2021 hebben we meegewerkt aan de aan de provincie brede evaluatie van Sociaal Domein Friesland (SDF), de Gemeenschappelijke Regeling waarmee we deze inkoop regelen. Er zijn nieuwe samenwerkingsafspraken opgesteld in een gemeenschappelijke regeling die ingaat per 1 januari 2022.
• Door de positionering van een medewerker van het Gebiedsteam bij de huisartsen en sinds 2020 ook bij vier scholen (zie L) wordt de drempel om hulp te vragen lager en voorkomen we doorverwijzing naar zwaardere hulp.
• We bieden de mogelijkheid tot onafhankelijke cliëntondersteuning. In 2021 is een onderzoek uitgevoerd hoe we dit kunnen verbeteren, zie Thema 1.1 Meedoen.
• We monitoren de klanttevredenheid van inwoners die bij het Gebiedsteam aankloppen doorlopend. In 2021 deden we acties om de respons te verhogen.
• We hebben speciale aandacht voor jonge mantelzorgers (zie ook Thema 1.3 Gezondheid).
• We proberen de impact van een scheiding op kinderen te verkleinen via het programma For Fryske Bern. In 2021 is bijvoorbeeld een online platform tot stand gebracht met overzichtelijke informatie over scheiden en alle regelzaken en emoties die hierbij komen kijken. Daarbij wordt verwezen naar instanties en organisaties in Friesland. Voor zowel (ex-)partners als kinderen, professionals en andere betrokkenen. 
• We hebben de begeleide omgangsregeling waarbij er met ouders wordt toegewerkt naar een zelfstandige omgangsregeling, waarbij de ouders zelf vorm geven aan de wijze waarop het kind het contact behoudt met hen beiden.
• Medewerkers van het Gebiedsteam begeleiden ouders en kinderen die te maken krijgen met een scheiding.
• In 2021 begeleidden we jongeren om met ideeën te komen hoe er meer aandacht en begrip kan komen voor LHBTIQ+. Ideeën waar zij mee aan de slag zijn/gaan: aandacht voor paarse vrijdag, een informatiepunt voor jongeren/ouderen die vragen hebben over LHBTIQ+, gastlessen op scholen en het busstation opleuken met meer kleur.
• We werken samen met partners op het gebied van veiligheid zoals Veilig Thuis.
• Onder de noemer MDA++ (voluit: Multidisciplinaire Aanpak ++) werken organisaties samen om huiselijk geweld en mishandeling van kinderen en ouderen te voorkomen en te stoppen. We hebben dit in 2021 ook lokaal in OWO-verband georganiseerd. We hebben afgelopen jaar extra aandacht gehad in de media voor huiselijk geweld en kindermishandeling en extra aandacht gehad voor traumasensitief werken bij het Gebiedsteam.

Algemeen
We geven actief vorm aan jongerenparticipatie door middel van Quests & Chats over actuele onderwerpen. In 2021 bijvoorbeeld over de coronasituatie en over positieve gezondheid. In 2021 startten ook vier jeugdfracties (Noord, Zuid, Oost en West) onder leiding van de griffie.

L. Jeugdigen ontwikkelen zich optimaal
Ouders merken dat we er alles aan doen om kinderen een goede start te geven en kansen te bieden om hun talenten te ontdekken en te ontplooien.

M. Ouders/verzorgers zijn vaardige opvoeders
Ouders merken dat er veel mogelijkheden zijn om ondersteuning te krijgen bij de opvoeding en dat we die ook pro-actief aanbieden.

N. Jeugdigen zijn weerbaar
Jonge inwoners merken dat weerbaarheidsthema's concreet worden besproken in de klas. Professionals die met jonge inwoners werken krijgen hulp om de weerbaarheid te versterken.

O. Jeugdigen en ouders voelen zich ondersteund bij opvoeden en opgroeien
Zij merken dat we steeds meer op 'vindplekken' (school, huisarts) aanwezig zijn, waardoor ze makkelijker een vraag stellen of hulp vragen.

• Visie op samenleven 2020-2024, oktober 2019
• Doe-agenda O Kwetsbare Jonge Inwoners, maart 2021
• Beleidsplan Hart voor de Jeugd 2015-2018, Verordening Hart voor de Jeugd 2018 en Beleidsregels Hart voor de Jeugd 2018
• Preventieplan Jeugd, 2016
• Regiovisie huiselijk geweld en kindermishandeling: Veilig thuis in Fryslân, 2014
• Uitvoeringsagenda Huiselijk Geweld en Kindermishandeling, 2016
• Verordening Leerlingenvervoer Ooststellingwerf 2014 en Aanvullende beleidsregels Verordening Leerlingenvervoer 2014 (wordt in 2022 vernieuwd)
• Verordening Wet Kinderopvang 2006-2021
• Toezicht en handhaving kinderopvang en peuterspeelzalen, 2013
• Lokale Educatieve Jeugd Agenda (dynamisch)
• Subsidieregeling peuterspeelgroepen, 2020
• Regionale Instructie voor de medewerkers Leerplicht/RMC regio ‘De Friese Wouden StartWijzer, 2019
• Nieuwe Centrumregeling Sociaal Domein Fryslan (vast te stellen begin 2022)

In onderstaand overzicht lichten we afwijkingen > € 25.000 toe.

Thema 1.1 Meedoen
Levensonderhoud, voordeel € 938.000
Dit voordeel komt doordat het definitieve budget van het rijk (BUIG) hoger was dan begroot en dan het voorlopig definitief budget. De gerealiseerde lasten liggen in lijn met de begroting. De aantallen (voornamelijk P-wet) zijn wel gedaald; de lasten echter niet. De prijs per eenheid ligt in werkelijkheid hoger dan begroot en is er meer loonkostensubsidie ingezet. 

Wmo, voordeel € 58.000 
Hoewel het totaal van de Wmo geen grote afwijking laat zien, zijn er binnen de verschillende producten wel een aantal verschillen te verklaren:

• Hulp bij het huishouden, nadeel € 290.000. Er zijn steeds meer mensen die gebruik maken hulp bij het huishouden, waarschijnlijk door de aanzuigende werking door het abonnementstarief. Daarnaast zijn de prijzen ook meer gestegen dan vooraf ingeschat. 
• Hulpmiddelen, nadeel van € 75.000. Er blijkt dat meer hulpmiddelen worden aangevraagd, ook zijn er een aantal dure hulpmiddelen verstrekt. Daarnaast zijn oude hulpmiddelen in omloop die niet meer vervangen kunnen worden als ze stuk gaan. Er wordt dan een nieuw hulpmiddel aangeschaft. Dit heeft geleid tot hogere lasten.
• Wmo begeleiding, voordeel van € 408.000. Dit komt hoofdzakelijk door een (voorlopige) positieve afrekening vanuit de centrumgemeente van beschermd wonen van € 300.000 waar geen rekening mee was gehouden. Daarnaast zijn de lasten voor Wmo begeleiding lager geweest dan begroot, ondanks dat bij de voor- en najaarsrapportage het budget al naar beneden was bijgesteld. Dit komt voornamelijk doordat de beweging die we in gang hebben gezet van zware naar lichte zorg (vanuit de quickwins taskforce Wmo) is doorgezet. 

Thema 1.2 Samenleven
Sportaccommodaties en dorpshuizen, voordeel € 300.000

• De uitbreiding van het sportcomplex Waskemeer is gestart in 2016 en in 2021 afgerond. Bij de start van het project gingen we ervan uit dat het project in 1x kon worden afgeschreven. Vanwege wijziging BBV in 2017 is dit niet meer mogelijk en dient de investering geactiveerd te worden. Dat betekent hier een voordeel van € 240.000*. Het budget van € 240.000 in de algemene reserve wordt daarom overgeheveld naar de kapitaalreserve. Het geldt als dekking voor de jaarlijkse kapitaallasten van het sportcomplex. 
• Er is een voordeel van € 60.000 vanwege een btw voordeel op de sportaccommodaties en iets lagere huisvestingskosten sportaccommodaties. 
  
  

Algemene Reserve, nadeel € 240.000*
De onttrekking voor het sportcomplex Waskemeer vindt plaats, maar wordt ook meteen weer toegevoegd aan de kapitaalreserve. Zie hierboven. 

Kunst en cultuur, voordeel € 44.000
Een voordeel doordat van het budget voor kunst en cultuur dat bedoeld is voor incidentele initiatieven vrijwel geen gebruik is gemaakt. Daarnaast is het budget voor de Regeling Stellingwerfs 2021 niet besteed omdat de provincie zich heeft teruggetrokken. 

Maatschappelijke opvang, nadeel € 47.000
De overschrijding komt doordat hier een deel van de subsidie aan Scala is verantwoord. Het nadeel komt op andere plaatsen weer terug als voordeel, o.a. bij peuterspeelzaalwerk. 

Fonds Ooststellingwerf, voordeel € 145.000*
Er is vanuit 2021 € 145.000 over vanuit het Fonds. Dit blijft beschikbaar voor 2022 conform raadsbesluit van 22 juni 2021. Het bedrag komt weer beschikbaar via resultaatsbestemming. 

Thema 1.3 Gezondheid
Gezondheid, voordeel € 58.000
Door corona zijn niet alle budgetten voor gezondheid besteed. Daarnaast zijn de preventieve huisbezoeken voor ouderenwerk niet doorgegaan door corona. 

Thema 1.4 Goed opgroeien
Jeugd en volwassenenwerk, voordeel € 25.000
Voor 2021 was vanuit eerdere jaren € 50.000 beschikbaar voor jeugd, weerbaarheid en jongerenplekken vanuit de reserve Sociaal Domein. Hiervan is € 25.000 ingezet. 

Reserve sociaal domein, nadeel € 25.000
Zie hierboven. 

Jeugdgezondheidszorg, voordeel € 25.000
Er is minder gebruik gemaakt van het aanvullend pakket met de veiligheidsregio Fryslân. In het voorschot zitten een paar duurdere trajecten die niet nodig zijn geweest. 

Jeugdhulp, nadeel € 605.000
Bij de meicirculaire 2021 zijn extra incidentele middelen ontvangen (€ 675.000) voor de aanpak van de problematiek in de jeugdzorg. Ondanks dat is er nog een nadeel van € 605.000 in 2021. Dit komt doordat we betalingen over voorgaande jaren aan andere gemeenten moesten doen (€ 160.000), we meer aan hoogspecialistische jeugdhulp moesten betalen dan rekening mee was gehouden (€ 250.000) en we hogere lasten voor verblijf hadden dan in voorgaande jaren (€ 160.000). Daarnaast waren er hogere lasten voor maatwerktrajecten, pleegzorg, crisis en waren er meer dure trajecten dan waar rekening mee was gehouden. We zien dat het aantal cliënten in zorg is gestegen in 2021 ten opzichte van 2020. De instroom zit met name in de duurzame trajecten. 

Lokaal onderwijsbeleid, voordeel € 59.000
Een voordeel op lokaal stimuleringsbeleid doordat er een positieve afrekening was bij de subsidievaststelling 2020. Daarnaast zijn een aantal zaken niet doorgegaan, zoals de onderwijsmonitor en de tutoring van statushouderskinderen. De onderwijsmonitor is onderdeel van de uitvoering van het plan Spelenderwijs in OWO verband. Hierin worden resultaatafspraken gemaakt, die onder andere input zijn voor de onderwijsmonitor. Mede doordat de resultaatafspraken vertraging hebben opgelopen, is ook dit proces vertraagd. 

Peuterspeelzaalwerk, voordeel € 34.000
Dit voordeel komt terug als nadeel bij maatschappelijke opvang omdat daar een deel van de subsidie aan scala is verantwoord. 

Corona, nadeel € 385.000*

• Woonlasten Tonk, nadeel € 49.000. Er zijn voor € 49.000 aan Tonk lasten geweest.
• Wmo, nadeel € 68.000. Er is voor € 8.000 aan meerkosten gedeclareerd door Wmo zorgaanbieders. Daarnaast zijn er vervoerslasten geweest naar vaccinatielocaties. De lasten hiervan zijn € 35.000. Ook is gestart met ANWB 'AutoMaatje', ten laste van de coronamiddelen (€ 25.000).
• Kunst en cultuur, nadeel € 6.000. Er is € 6.000 aan culturele instellingen op basis van de regeling tegemoetkoming Covid-19 Kunst en Cultuursector.  
• Wijk- en dorpsbudgetten, nadeel € 60.000. De wijk- en dorpsbudgetten zijn in 2021 eenmalig verdubbeld in verband met corona. 
• Gezondheid, nadeel € 30.000. Voor Vraag Elkaar is € 30.000 uitgeven in het kader van het corona herstelplan. 
• Jeugd- en volwassenenwerk, nadeel € 20.000. Er zijn twee subsidies verstrekt voor activiteiten voor jongeren.
• Jeugdhulp, nadeel € 74.000. Er is € 42.000 besteed aan jongerenvouchers en € 32.000 aan meerkosten voor corona aan zorgaanbieders. 
• Peuterspeelzaalwerk, nadeel € 3.000. Ouders die gebruik maken van de gemeentelijke subsidieregeling zijn gecompenseerd voor hun bijdrage omdat de peuteropvang gesloten was gedurende de lockdown.
• Sportaccommodaties en dorpshuizen, nadeel € 75.000. Er is geen huur geïnd gedurende de periode dat de gymzalen vanwege de lockdown niet gebruikt konden worden (nadeel € 13.000). Er is voor € 72.000 noodsteun verstrekt aan dorpshuizen. Er is een voordeel van € 10.000 omdat door de coronamaatregelen minder gebruik is gemaakt van de sportvelden waardoor er minder cultuurtechnisch onderhoud nodig was. 
  
  

* Maakt onderdeel uit van de incidentele baten en lasten.