Programma 3 | Ruimtelijke en economische ontwikkeling

Recreatie en toerisme zijn belangrijke pijlers in ons economisch beleid. De natuurgebieden Drents Friese Wold en Fochteloërveen bevinden zich in onze gemeente, waarbij Appelscha (en omgeving) een belangrijke toeristische locatie is voor de recreatieve ontwikkeling van deze regio.

Ook in Zuidoost Friesland verband wordt intensief samengewerkt, onder andere met het Regio Deal project Recreatie en Toerisme. Dit project beoogt een slimme groei van het (duurzame) toerisme in deze regio, een optimale balans tussen een toenemende toeristische druk en de draagkracht van onze leefomgeving. Stichting Toerisme Regiomarketing Zuidoost Friesland (TRZF) doet de uitvoering van de regionale marketing en Coöperatie Appelscha Regio 3.0 is verantwoordelijk voor de lokale marketing in onze gemeente.

We zetten in op gebiedsgerichte ontwikkelingen op ons grondgebied daarom zijn we actief betrokken bij de diverse overlegstructuren zoals het Nationaal landschap Drents Friese Wold, het Fochteloërveen en de Turfroute.

Ooststellingwerf, en in het bijzonder Appelscha, ligt op de route van Frederiksoord (via het Fochteloërveen) naar Veenhuizen, beiden deel uitmakend van het Unesco Werelderfgoed Koloniën van Weldadigheid. Voor het toerisme is dit een belangrijk gegeven, want Unesco werelderfgoederen trekken veel bezoekers. Onze regio kan hier zeker van profiteren. Samenwerking is ook in dit verband daarom essentieel.

De kwaliteit van de openbare voorzieningen is van groot belang. We willen daarom incidenteel (vervanging en groot onderhoud) en structureel investeren in het onderhoud van de openbare voorzieningen, zoals toiletvoorzieningen. Ook willen we de kwaliteit van onze fiets- en wandelnetwerken in stand houden. Dit doen we o.a. in samenwerking met het Recreatieschap Drenthe, waar wij als Ooststellingwerf lid van zijn, en op projectbasis met het Friese recreatieschap De Marrekrite.

Daarnaast zetten we in op de vitalisering en daarmee de toekomstbestendigheid van onze vakantieparken.

De promotie en marketing van Ooststellingwerf als toeristische bestemming is een doorlopend proces en daar wordt hard aan gewerkt door zowel coöperatie regio Appelscha 3.0 als de regionale marketingorganisatie (regiomarketing organisatie Zuidoost Friesland TRZF). Ook is onze deelname aan de marketing Koloniën van Weldadigheid opgestart zodat we kunnen profiteren van onze ligging tussen de koloniën in Veenhuizen en Frederiksoord. Verder is de gemeente actief op lokaal, regionaal en provinciaal niveau om projecten (mede) uit te voeren en ondernemers te ondersteunen met advies. 

In april 2022 is het Stellingenpad, een lange afstandsroute geopend. Het Stellingenpad gaat over het knooppuntennetwerk dat met zowel de Marrekrite en het Recreatieschap Drenthe is ontwikkeld. Het Stellingenpad is in 2023 verkozen tot Wandelroute van het jaar in de Benelux.

In Donkerbroek is aan het begin van het vaarseizoen een nieuwe toiletvoorziening aan de Turfroute in gebruik genomen. Deze toiletvoorziening is in samenwerking met Plaatselijk Belang Donkerbroek gerealiseerd. 

De gemeente heeft financieel bijgedragen aan de toeristisch-recreatieve marketingorganisaties. Deze organisaties hebben verschillende marketingcampagnes gevoerd, waaronder deelname aan vakantiebeurzen. Ook hebben zij routes en arrangementen ontwikkeld samen met de ondernemers in de regio. 

De inwoner kan profiteren van de projecten die zijn ontwikkeld in de regio en gebruik maken van een uitgebreid toeristisch infrastructuur. Indirect profiteren de inwoners van de bestedingen bij bedrijven en werkgelegenheid. De bestedingen helpen tevens om de voorzieningen op peil te houden. Meer toeristen en recreanten in het gebied is voor de winkeliers een positieve ontwikkeling. 

• Masterplan Regio Appelscha (2017-2021)
• Structuurvisie Ooststellingwerf 2010-2020-2030 (2009)
• Regionale ontwikkelstrategie Recreatie en Toerisme Zuidoost Friesland
  
  

We willen een gunstig vestigingsklimaat bevorderen in onze gemeente om een gezonde lokale duurzame economie te versterken. Bedrijven die zich in onze gemeente willen vestigen, moeten er op kunnen rekenen dat wij kwaliteit leveren. We willen dat er voldoende ruimte is voor de groei van onze bedrijven, passend binnen het streven naar een CO₂-neutrale-gemeente in 2030. Hiervoor moet er uitbreiding plaatsvinden van onze bedrijventerreinen. 

We willen investeren in de ontwikkelingen in de arbeidsmarkt met aandacht voor de mismatch tussen vraag en aanbod. We willen dat het Centrumplan Oosterwolde wordt afgerond. In het winkelgebied van Oosterwolde blijven we werken aan het versterken van het winkelhart Oosterwolde.

In 2023 is de verkoop van bedrijfskavels weer opgestart. Er zijn kavels intussen in optie die in 2024 worden aangekocht en bebouwd. Daarnaast is er vraag naar het vestigen van duurzame bedrijven op het Ecomunitypark. Het bestemmingsplan om uitbreiding mogelijk te maken is in voorbereiding.

Het college had van de raad de opdracht gekregen om te onderzoeken hoe we het Biosintrum een duurzame en gezonde positie kunnen geven met behoud van haar doelstellingen. Daarom heeft de raad op 20 juni 2023 besloten om het Biosintrum aan de Stichting te verhuren. Ook heeft het college van de raad mandaat gekregen tot het vaststellen van het algemeen belangbesluit inzake de verhuur, het beheer en de exploitatie van het Biosintrum. Daardoor zijn binnen het dossier Biosintrum belangrijke besluiten genomen over haar toekomst. 

Te koop aanbieden van de kavels kan sinds de uitspraak 'Didam' alleen openbaar en daarvoor hebben we als gemeente een verkoopprotocol opgesteld die een ieder even veel kans geeft op het kopen van een bedrijfskavel. Spelregels voor de gunning bepalen uiteindelijk welk bedrijf in aanmerking komt voor een betreffende bedrijfskavel. 

Nieuwe bedrijven genereren bouwwerkzaamheden en werkgelegenheid.

• Actieplan Oosterwolde De Nieuwe Winkelstraat
• Samenwerken aan een Krachtig en prachtig winkelgebied van Oosterwolde
• strategisch beleidsplan arbeidsmarktregio Zuidoost Friesland. 
• verkoopbeleid bedrijfskavels
  
  

Openbare ruimte

• Een veilige en goed onderhouden openbare ruimte die toekomstbestendig is ingericht.

Mobiliteit en bereikbaarheid

• We houden onze gemeente goed bereikbaar en investeren in een goed en veilig wegennet.
• We willen dat alle verkeersdeelnemers veilig gebruik kunnen maken van onze infrastructuur.
• We willen mobiliteit verduurzamen.
  
  

De gemeente heeft de openbare ruimte (groen, kunstwerken, riolering en wegen) onderhouden. De levensduur van de wegen is zo lang mogelijk verlengd zonder dat dit tot (meer) onveilige situaties en mogelijke aansprakelijkheidsstellingen leidde. Onder andere de bermen zijn verbeterd en er is onderhoud aan de bomen uitgevoerd. In 2023 is de uitvoering van het Strategisch Plan Verkeersveiligheid (SPV) gecontinueerd. Wat betreft klimaatadaptatie (riolering en water) zijn landelijke subsidies in het kader van het Deltaprogramma ruimtelijke adaptatie aangevraagd en toegekend. Deze subsidies zijn en worden ingezet om klimaatadaptieve maatregelen uit te voeren. Voorbeelden hiervan zijn de maatregelen die in het Haerenkwartier zijn uitgevoerd.   

Openbare ruimte
We hebben gezorgd voor een veilige en goed onderhouden openbare ruimte. Daarbij hebben we rekening gehouden met zaken zoals gebruiksfunctie, klimaatverandering, inclusie, verharding, groen, riolering, afwatering en de zorg voor de natuur en het milieu. Bij initiatieven (o.a. woningbouw) is er op ingezet om de openbare ruimte integraal onderdeel uit te laten maken van het totaalplan. We hebben bij speelvoorzieningen ingezet op duurzaamheid en het bevorderen van ‘natuurlijk spelen’. 

Mobiliteit en bereikbaarheid

• We hebben onze permanente verkeerseducatie voortgezet en zijn blijven sturen op gedragsbeïnvloeding, waaronder bewustwording en handhaving.
• We hebben ons ingezet ons voor een goed openbaarvervoer-netwerk. Daarnaast is ingezet op snelle verbindingen in de regio waaronder de Lelylijn.
• We hebben het fietsgebruik gestimuleerd door te zorgen voor voldoende voorzieningen voor fietsen.

Onderhoud wegen, civieltechnische kunstwerken en openbare verlichting

• De MOP wegen 2022-2026, planjaar 2023 is uitgevoerd.
• De MOP civieltechnische kunstwerken 2023-2027, planjaar 2023, is uitgevoerd.
• Er zijn diverse maatregelen uit het SPV uitgevoerd. Hiermee hebben we gezorgd voor veiligere wegen.
• We hebben inmiddels al onze openbare verlichting vervangen door LED.
• We hebben afspraken met de provincie gemaakt over de overdracht van het beheer en onderhoud van de oevers van de vaarwegen.

Openbaar groen

• We hebben zoveel mogelijk bomen gesnoeid volgens de methode 'categorisch boombeheer'.
• De eikenprocessierups was ook in 2023 volop aanwezig. We hebben dit in de gaten gehouden en de rups bestreden om de overlast te beperken. Daarnaast hebben we in 2023 een vervolg gemaakt met de proef paringsverstoring van de eikenprocessierups om de plaag beheersbaar te houden.
• We hebben plantvakken en bermen aangepast om daarmee de biodiversiteit te verhogen.
• In het plantseizoen 2023-2024 zijn we verder gegaan met het 1-op-1 herplanten van bomen.  

Riolering & stedelijk water
We hebben doelmatig, efficiënt en rechtmatig invulling gegeven aan de afvalwater-, hemelwater- en grondwaterzorgplicht. De wijze waarop dat is gedaan is omschreven in het Gemeentelijk Rioleringsplan (GRP). Het GRP is in 2020 vastgesteld en terug te vinden via: www.ooststellingwerf.rioolplan.nl.

Wegen & verkeersveiligheid

• De gebruikers hebben gemerkt en gezien dat de kwaliteit behouden blijft.
• De verkeersdeelnemers hebben gemerkt en gezien dat de verkeersonveilige situaties zijn aangepakt en verkeersveiliger zijn geworden.
• De weggebruikers hebben gemerkt en gezien dat de bermen verbeterd zijn.
• De gebruikers hebben gemerkt en gezien dat bruggen en oevervoorzieningen onderhouden zijn.
• De weggebruikers hebben gemerkt en gezien dat de fietsroutes veiliger zijn geworden.
• Inwoners hebben gemerkt dat er verkeerseducatieprojecten zijn aangeboden. Bij deze projecten is aandacht besteed aan voorlichting, educatie, veiligheidsbewustzijn en verkeersveiligheid. 

Openbaar groen

• Op diverse locaties in de gemeente zijn werkzaamheden uitgevoerd om onveilige situaties met bomen te voorkomen.
• De gebruikers van de openbare ruimte zijn gewaarschuwd voor de aanwezigheid van de eikenprocessierups.
• Er zijn meer bloem- en kleurrijke plantvakken en bermen.

Riolering & stedelijk water 
Inwoners konden gebruik maken van een veilig, functioneel, heel en schoon afvalwaterafvoersysteem en hebben zo weinig mogelijk overlast en schade gehad door extreme neerslag en/of de grondwaterstand. Op een enkele locatie ontstond overlast en schade vanwege hevigere buien door klimaatverandering in samenloop met het lozen van regenwater op een vuilwaterriolering door derden.

• Strategisch Plan Verkeersveiligheid
• Omgevingsvisie 
• Programma Duurzaamheid
• Notitie Groenbeleid 2011 (Raad januari 2012)
• Beleidsnotitie biodiversiteit gemeente Ooststellingwerf Versie 10 maart 2021, vastgesteld 20 april 2021 
• Gemeentelijk Rioleringsplan 2020 - 2024
• Notitie 'Het behoud van veilige bomen' 2020
  
  

Het is onze ambitie om CO₂-neutraal te zijn in 2030 om opwarming van de aarde en daarmee verandering van het klimaat tegen te gaan. Hierdoor liggen er belangrijke opgaven in de energietransitie, het vergroten van de biodiversiteit en het stimuleren van een circulaire economie. We benutten het Biosintrum – en het daar gevestigde leer- en kenniscentrum Bodem – zo optimaal mogelijk voor onderzoek naar en ontwikkeling van mogelijkheden die ons bij deze opgaven helpen.

Wij willen in 2030 CO₂-neutraal zijn. Om dit bereiken streven we naar:

• Energieneutraal te zijn in 2030 door het gebruik van energie te verminderen en het lokaal opwekken van duurzame energie en duurzame mobiliteit te stimuleren.
• Klimaatbestendig te zijn in 2030 door het vergroten van de biodiversiteit en de verbetering van de bodemgezondheid te stimuleren.
• Circulair te zijn in 2030 door kringlopen meer sluitend te maken.
  
  

CO₂-reductie
We krijgen steeds meer inzicht in de CO₂-reductie in Ooststellingwerf door de inzet van het CO₂-dashboard. Ten opzichte van 1990 is de uitstoot in 2020 in Ooststellingwerf met 33,6% afgenomen. Nationaal bedroeg de reductie van alle broeikasgassen 24,7%. De afname van uitstoot in Ooststellingwerf is voor een groot deel toe te schrijven aan de opwek van duurzame energie met de zonneparken die de afgelopen jaren zijn gerealiseerd in Ooststellingwerf. Voor de sector elektriciteit bedraagt de reductie van CO₂ in 2020 in Ooststellingwerf 103%. Dit is de uitstoot gerelateerd aan het totale elektriciteitsgebruik binnen de gemeente. In Ooststellingwerf wekken we dusdanig veel elektriciteit op (met name met zonnepanelen) dat op sommige momenten (bijvoorbeeld als de zon veel schijnt) we netto exporteur zijn van elektriciteit en daarmee broeikasgasuitstoot door andere energiebronnen zoals kolencentrales elders in Nederland vermijden.

Uitbreiding team duurzaamheid
In 2023 hebben we veel nieuwe collega’s aangenomen op het thema duurzaamheid, waaronder drie projectleiders. Door de uitbreiding van het team zijn we voortvarend gestart met de uitvoering van de aangevraagde rijksmiddelen t.a.v. energiearmoede en t.a.v. het nationaal isolatieprogramma (NIP). Voor het NIP is het opstellen van een Soortenmanagementplan (SMP) verplicht. Door onze huidige uitvoeringskracht zijn wij de eerste gemeente in Fryslân die hiermee begonnen is. 

Programma Duurzaamheid
We zien dat steeds meer inwoners bezig zijn met energiebesparing en het treffen van verduurzamingsmaatregelen, zoals isolatie of de aanleg van een warmtepomp en zonnepanelen. Voor huishoudens met een laag inkomen is energietoeslag beschikbaar en ca. 800 inwoners in energiearmoede hebben gebruik gemaakt van de witgoedwissel met een gratis energiecoachgesprek. Hiermee houden we de energietransitie voor alle inwoners haalbaar en betaalbaar. In 2023 zijn er enkele nieuwe projecten voor de opwekking van duurzame energie gerealiseerd en worden de eerste resultaten behaald in de opwek van duurzame groene waterstof nabij het zonnepark Oosterwolde. De aanvragen voor nieuwe laadpalen in de openbare ruimte nemen flink toe en het aantal laadpalen breidt flink uit. O.a. op de gemeentewerf zijn laadpalen geplaatst. Ook is een groot deel van het benzinehandgereedschap voor de medewerkers van het groenonderhoud van de gemeente vervangen door accuvarianten. Er zijn mooie stappen gezet in de realisatie van groene schoolpleinen in Oosterwolde en Makkinga. Het biodiversiteitsfestival BROED in Nijeberkoop was een groot succes. Tevens is in 2023 de Uitvoeringsstrategie Circulaire Economie vastgesteld door de raad.

Deurenactie energiearmoede: Samen de winter door
In het najaar van 2022 zijn we begonnen met onze aanpak tegen energiearmoede. Deze actie liep door tot en met het voorjaar van 2023. Eén van de onderdelen van deze aanpak was naast een noodfonds voor inwoners ook dat we met energiecoaches van de gemeente bij alle inwoners zijn langs gegaan. De energiecoaches hebben ter plekke vragen over energiebesparing beantwoord en kleine duurzame energiebesparende maatregelen uitgedeeld (waaronder radiatorfolie). Daarnaast is de folder ‘Samen de winter door’ huis-aan-huis verspreid.

Witgoedwissel
In het najaar van 2023 gaven we uitvoering aan het project ‘Witgoedwissel’. Door het aanbieden van een energiecoachgesprek met witgoedwissel ondersteunen we inwoners die in aanmerking komen voor energietoeslag en in een woning wonen met een laag energielabel. Deelnemers kunnen zich aanmelden voor een energiecoachgesprek. De energiecoach kijkt op welke laagdrempelige manieren er energie bespaard kan worden in de woning. Ook kijkt de energiecoach welk witgoedapparaat aan vervanging toe is. Vervolgens ontvangt de inwoner een tegoedbon om dit witgoedapparaat gratis aan te schaffen bij één van de deelnemende lokale witgoedverkopers.

Duurzaamheidsleningen
Met de ‘Stimuleringslening Duurzaamheid’ stellen we duurzaamheidsleningen beschikbaar voor inwoners. Hiermee kunnen woningeigenaren indien nodig tegen een aantrekkelijk tarief een lening afsluiten om duurzame maatregelen te treffen, zoals bijvoorbeeld dakisolatie of zonnepanelen. Inmiddels zijn er circa 315 duurzaamheidsleningen verstrekt.

Kieswijzer Energieneutraal verbouwen
Samen met de andere gemeenten in Zuidoost Friesland hebben we de ‘Kieswijzer energieneutraal verbouwen’ opgesteld. Deze kieswijzer helpt inwoners bij het aanpassen van de woning naar energiezuinig of energieneutraal door te adviseren op ‘de beste keuze’ voor maatregelen in de desbetreffende woning.

Slimme isolatiegids
Alle inwoners van Ooststellingwerf met een koopwoning kregen eind januari 2023 de ‘Slimme Isolatiegids’ thuisbezorgd. Deze slimme gids staat vol met informatie en tips over het verduurzamen van de woning door te isoleren.

Nationaal isolatieprogramma
Ooststellingwerf doet mee aan het Nationaal isolatieprogramma. We hebben in 2023 de subsidieaanvraag gedaan bij het rijk en middelen ontvangen om ca. 700 woningen aan te pakken. Daarnaast is in samenwerking met (bijna) alle gemeenten in de provincie een Europese aanbesteding gestart om een bureau voor de uitvoering te vinden. Deze Europese aanbesteding sluit begin 2024. Hierdoor komt er de komende jaren voor inwoners van Ooststellingwerf subsidie beschikbaar voor het isoleren van de woning. In de eerste fase van dit isolatieprogramma kunnen we ca. 700 koopwoningen met een laag energielabel (D t/m G) en een lage WOZ-waarde ondersteunen bij het isoleren. We gaan dit doen met een waardebonsysteem waarbij bewoners deze waardebon kunnen inleveren bij een isolatiebedrijf of een doe-het-zelfzaak.

Verduurzamen eigen vastgoed
We hebben voor al het gemeentelijk vastgoed een energieadvies opgesteld en een energielabel aangevraagd. Hierdoor hebben we per pand inzichtelijk wat er nodig is voor verdere verduurzaming en dit verwerkt in een Duurzaam Meerjaren Onderhoudsplan (DMOP) per gebouw. Dit heeft een relatie met het accommodatiebeleid en de Meerjaren Onderhoudsplannen (MOP).

Junior energiecoach
Met het project Junior Energiecoach betrekken we ook kinderen op basisscholen bij het thema energiebesparing. Door middel van een spel hebben kinderen van zeven tot twaalf jaar met hun klas en ook thuis proefjes, puzzels en kleine spelletjes uitgevoerd, waarmee de klas gezamenlijk heeft kunnen ontdekken hoe zij energie kunnen besparen. In 2023 hebben in totaal 260 kinderen meegedaan aan dit project.

Band op Spanning en Slimme bandenpomp
Op 16 september 2023 hebben we opnieuw deelgenomen aan de actie Band op Spanning. Tijdens deze actie konden inwoners van Ooststellingwerf gratis hun autobanden op spanning laten brengen. Daarnaast hebben we sinds deze actiedag een vaste Slimme Bandenpomp op de parkeerplaats bij de winkelboulevard aan de Veengang in Oosterwolde. Hiermee kunnen inwoners ook na de actiedag gratis zelf hun banden op de juiste spanning brengen.

Transitievisie Warmte
In 2050 moeten alle woningen in Nederland van het aardgas af zijn. Maar hoe en wanneer koppel je woningen los van het aardgas? Wat is het alternatief en wat is haalbaar en betaalbaar voor iedereen? De gemeenten Ooststellingwerf, Weststellingwerf en Opsterland werken samen en hebben een Transitievisie Warmte opgesteld die antwoord geeft op deze vragen. Momenteel werken we in OWO-verband samen aan de uitvoering van deze visie.

Samen doen geeft energie – project Regio Deal
In de Regio Deal Zuidoost Friesland werken vijf gemeenten samen met de Hanzehogeschool Groningen aan oplossingen voor duurzame energie. De opzet van het project is het analyseren van energieoplossingen per wijk of dorp en het in kaart brengen van de partijen die een rol kunnen en willen spelen bij de realisatie. Het project is zoveel mogelijk gebaseerd op samenwerken zodat bewoners en andere betrokkenen vanaf het begin meedenken en –beslissen over de oplossing die voor hun situatie het meest geschikt is. Onderzoekers van de Hanzehogeschool ondersteunen hierbij. Zij reiken de instrumenten aan om tot duurzame energiekeuzes te komen. In Ooststellingwerf zijn we in gesprek met Oldeberkoop voor de uitvoering van dit project.

Regionale energiestrategie (RES)
Samen met alle Friese gemeenten, de Provincie Fryslân, Wetterskip Fryslân en de Friese Energie Alliantie (FEA) hebben we meegewerkt aan het opstellen van de Regionale energiestrategie (RES). De RES is vastgesteld in april 2021. In deze strategie staat de bijdrage vanuit de regio Fryslân aan de landelijke doelstelling uit het Klimaatakkoord voor opwekking van duurzame elektriciteit. Het bestendigen van de Friese samenwerking voor de regionale energiestrategie is vormgegeven in de Friese Energietafel. Binnen De Friese Energietafel (FET) bundelen we de krachten, kennis en kunde van alle betrokken partijen (provincie, Friese gemeenten, het waterschap, natuurorganisaties, netbeheerders, bedrijven, inwoners). De FET zorgt voor regie, samenhang en een integrale aanpak van de diverse energievraagstukken. Hiermee is samenwerking niet alleen verstevigd op het gebied van duurzame opwek door zon en wind (RES), maar voor de hele energietransitie, denk aan de warmtetransitie, energiebesparing, de energie-infrastructuur en lokaal eigenaarschap in Fryslân.

Opwekking biogas en groengas
Monomestvergisting draagt op een positieve manier bij aan klimaatdoelstellingen door de reductie van emissies, de productie van groene energie en het sluitend maken van kringlopen. Daarnaast reduceert het stankoverlast en transportbewegingen. Op dit moment zijn er in onze regio tientallen agrariërs die een vergunning aangevraagd (en gekregen) hebben voor een mestvergister op eigen erf. Hier wordt biogas gemaakt en via leidingen naar een opwaardeerunit getransporteerd, waar het als groengas in het net zal worden geïnjecteerd. Via een coöperatief model zijn agrariërs in staat om op deze manier een nieuw verdienmodel te creëren.

Waterstofpilot
In de gemeente Ooststellingwerf hebben Netwerkbedrijf Alliander en ontwikkelaar GroenLeven een pilot gerealiseerd voor de productie van waterstof uit zonne-energie. De gemeente heeft dit proces gefaciliteerd. De installatie in Oosterwolde is de allereerste binnenlandse waterstoffabriek naast een zonnepark in Nederland.

Waterstofwerkplaats
Vanuit de aanwezigheid van de bovengenoemde waterstofpilot proberen we een zogenaamde waterstofwerkplaats te realiseren. De ambitie van het project is een werkplaats te realiseren voor studenten, ondernemers, inwoners, etc. waar men veilig kan kennismaken met waterstof. Het is een plek om elkaar te vinden en samen te werken in de ontwikkeling van waterstofgebruik en -opslag.

Smart-Grid 
Smart-Grid zijn slimme energienetwerken om vraag en aanbod van energie op lokaal niveau op elkaar af te stemmen. In deze pilot monitoren we vijf vergelijkbare huizen binnen de gemeente waarbij elk van deze huizen een andere bron van opwek en opslag heeft. De pilot moet inzicht geven in nieuwe vormen van opwek en opslag voor inwoners, en in hoeverre deze (vernieuwende) opties het elektriciteitsnet kunnen ontlasten. Woningcorporatie Actium gaat bijvoorbeeld binnen de pilot Smart-Grid experimenteren met de opslag van warm water.

Pilot thuisbatterij
Samen met de Rabobank zijn we een pilot gestart met de plaatsing van thuisbatterijen. Tien koopwoningen worden voorzien van een thuisbatterij met als doel om gebruikerservaring op te doen en te onderzoeken of dit een oplossing kan zijn in de netcongestie.

Analyse buurtbatterij
In 2023 hebben we een analyse afgerond naar de mogelijkheden voor een buurtbatterij in Ooststellingwerf. Tijdens de themabijeenkomst over de energietransitie op 19 september 2023 zijn de resultaten van dit onderzoek toegelicht.

LED openbare verlichting
Het project om alle openbare verlichting in Ooststellingwerf te vervangen door ledverlichting is recent afgerond. Ooststellingwerf is een van de eerste Friese gemeenten die alle openbare verlichting heeft vervangen door ledverlichting. 

Regentonnen actie
In het najaar van 2023 hebben we een regentonnenactie gedaan. Inwoners konden een regenton aanschaffen met korting van de gemeente. Met de regentonactie wil de gemeente inwoners stimuleren om hun tuin klimaatbestendig te maken.

Ambitiewebsessie intern
Voor twee ontwikkelprojecten zijn ambitiewebsessies gehouden voor klimaat en duurzaamheid. De focus van het ambitieweb ligt op GWW-projecten (Grond, Weg en Waterbouw). Het ambitieweb helpt om de ambities in één oogopslag helder te krijgen en vervolgens om duurzaamheidseisen te implementeren in projecten.

CO₂-prestatieladder
In 2024 willen we ons als gemeentelijk bedrijf certificeren op de CO₂-prestatieladder niveau 3. Hiervoor zijn we in 2023 gestart met de dataverzameling. Deze data moet aangeleverd worden om onze CO₂-footprint op te stellen. Daarna gaan we aan de slag met maatregelen om onze CO₂-uitstoot te reduceren. We doorlopen dit proces in OWO-verband.

Groene schoolpleinen
OBS de Buttinga en OBS de Stelling dienen als voorbeelden en hebben in 2023 hun plannen afgerond. OBS de Stelling is ook al begonnen met de aanleg en maakt dit begin 2024 af. OBS de Buttinga start begin 2024 met de aanleg van het groene schoolplein. Er komt een algemene subsidieregeling voor vergroenen van schoolpleinen aan voor de overige scholen in Ooststellingwerf die aan de slag willen.

Soortenmanagementplan
We zijn in OWO-verband gestart met de Europese Aanbesteding voor een soortenmanagementplan. En hebben opdracht verleent tot het aanbrengen van kraamverblijven voor vleermuizen begin 2024. Dit in het kader van natuurvriendelijk isoleren en het beschermen van de vleermuis, gierzwaluw, huiszwaluw en huismus. 

Circulaire Uitvoeringsstrategie
In 2023 hebben we samen met ondernemers uit Ooststellingwerf, samen met onderwijs- en kennisinstellingen de Circulaire Uitvoeringsstrategie opgesteld. Deze is eind 2023 door de raad vastgesteld en inmiddels in uitvoering.

Inwoners zijn via de gemeentelijke website, sociale media en de Nieuwe Ooststellingwerver geïnformeerd over de gemeentelijke projecten en over financieringsmogelijkheden zoals een duurzaamheidslening. Er zijn subsidies beschikbaar gesteld, zoals de korting op regentonnen.

Basisschoolkinderen krijgen structureel les over duurzaamheid. Daarnaast zijn de basisscholen en hun leerlingen geïnformeerd over het project junior energiecoach. Inwoners zijn betrokken bij het maken en de uitvoering van het biodiversiteitsplanen het roekenbeheer. In het voorjaar is er een Biodiversiteitsfestival BROED georganiseerd met veel bezoekers uit onze gemeente. Voor de uitvoering van het roekenbeheer maken we gebruik van vrijwilligers voor het verjagen van de roeken.

Onze inwoners merken dat de leefomgeving steeds schoner wordt. Daarnaast wordt het aanbod van milieuprojecten steeds breder en laagdrempeliger. Zo krijgen de inwoners meer mogelijkheden om hun bijdrage aan een schonere leefomgeving te leveren.

• Milieubeleidsplan Ooststellingwerf 2010-2016 (mei 2010)
• Versnellingsagenda Duurzaam Ooststellingwerf 2030
• Infographic Versnellingsagenda Duurzaam Ooststellingwerf 2030
• Beleid zonnepaneelvelden gemeente Ooststellingwerf (vastgesteld in 2021)
• Nota van uitgangspunten Programma Duurzaam Ooststellingwerf 2021 - 2025
• Programma Duurzaam Ooststellingwerf 2021 - 2025
• Biodiversiteitsplan
• Circulaire Uitvoeringsstrategie Ooststellingwerf 2023 - 2030

• Voldoen aan de VANG-doelstelling van het Rijk (VANG = Van Afval Naar Grondstof). Met de invoering van Diftar+ en het verder optimaliseren van de nascheiding van restafval in 2021 is het doel om in 2023 te kunnen voldoen aan de landelijke richtlijn om 75% van het huishoudelijk afval te scheiden en maximaal 100 kg per inwoner per jaar aan te verbranden restafval te hebben. We richten ons verder op het realiseren van de VANG-doelstelling 2025 van 30 kg restafval per inwoner per jaar. 
• Inwoners hebben steeds minder huishoudelijk afval en bieden dit afval nog beter gescheiden aan.
• Zwerfafval in de openbare ruimte verder terugdringen en daarmee de mooie score van de zwerfafvalmonitoring in 2021 van 9,2 punten vasthouden, dan wel verbeteren. 
• Samen met ondernemers het zwerfafval in de winkelgebieden terugdringen. 
  
  

De Van Afval Naar Grondstof (VANG)-doelstelling 2023: In het afgelopen jaar is er 104kg restafval per inwoner verbrand (2022: 110,2kg). Daarmee is de VANG-doelstelling van 100 kg te verbranden restafval per inwoner per jaar nog net niet gehaald. Wat opvalt in de cijfers is dat de inzameling van huis aan huis restafval verder gedaald is en daar scoren we in Friesland als één na beste. Grof huishoudelijk afval is na een daling weer wat gestegen, evenals de inzameling van GFT. Dit duidt naar verwachting op een verbetering van de scheiding op het restafval. In mei 2023 is in de gemeente Ooststellingwerf het zwerfafval gemonitord. Met een score van 8,7, oftewel een ruime A-beoordeling. Deze goede score is mede te danken aan de diverse jaarlijkse zwerfafval opruimacties en de vrijwilligers (inmiddels 185), die het zwerfafval in hun leefomgeving opruimen.

• We nemen deel aan de provinciale communicatiecampagne 'Samen Halen We Alles Eruit'. Met deze campagne worden onze inwoners via de sociale media geïnformeerd over afvalpreventie, afvalscheiding en over de nascheiding van het restafval en kunststoffen bij onze afvalverwerker Omrin.
• De gemeente is Supporter van Schoon en roept haar inwoners voortdurend op dit ook te worden. De gemeente faciliteert vrijwilligers met inzamelmiddelen.
• Op het basis en voortgezet onderwijs zijn projecten rondom (zwerf)afval uitgevoerd.
• Samen met ondernemers en Nederland Schoon hebben we winkelgebieden gemonitord op zwerfafval en zijn gezamenlijk opruimacties gehouden.
• Om preventie van afval en hergebruik verder te stimuleren en de hoeveelheid Grof Huishoudelijk Afval en Bouw- &Sloopafval te verminderen en/of beter te scheiden is een extra medewerker op de Milieustraat ingezet.
• We hebben de bestaande projecten uit het beleids- en uitvoeringsprogramma aanpak zwerfafval 2014-2022 gecontinueerd.

Zwerfafval
In 2023 ontvangen gemeenten alsnog een vergoeding voor de aanpak zwerfafval. We hebben ons ingezet voor gedragsbeïnvloeding en participatie en het uitvoeren van zwerfafvalprojecten bij basis en voortgezet onderwijs. Daarnaast hebben we onze vrijwilligers gefaciliteerd in de aanpak van zwerfafval met opruimspullen en het afhalen van het door hen verzameld zwerfafval. 

• De inwoner, die z'n afval goed scheidt en daardoor minder afval heeft, betaalt minder afvalstoffenheffing.  
• Inmiddels zijn er ruim 185 vrijwilligers, die (wekelijks of maandelijks) zwerfafval in hun leefomgeving opruimen.
• Met de afvalapp hebben inwoners inzicht in hun afvalscheiding. 
• De inwoner heeft de campagne Samen Halen We Alles Eruit via de socials en de krant kunnen volgen. 
  
  

• Programma Duurzaamheid 2021-2025
• Beleids- en uitvoeringsplan zwerfafval 2014-2022
• Wet milieubeheer
• Landelijk Afval Plan (LAP)
• Afvalstoffenverordening Ooststellingwerf
  
  

Er moeten woningen aan de voorraad worden toegevoegd, met name voor senioren en starters. Er is ook een stevige vraag naar zorggeschikte woningen. De komende jaren neemt de vraag naar levensloopbestendige woningen aanzienlijk toe, waardoor ouderen langer zelfstandig met zorg aan huis kunnen blijven wonen. Ook ligt er een grote opgave om de noodzakelijke uitbreiding van de 24-uurs zorgplekken voor psychogeriatrie (dementiezorg) en somatiek te realiseren, waardoor dit zorgaanbod in onze gemeente geborgd wordt.

• We hebben de ambitie om de komende acht jaar minimaal 520 woningen te realiseren. Dat kan door nieuwbouw, maar ook door het herbestemmen van andere functies naar de functie wonen.
• Voor Ooststellingwerf geldt de unieke situatie dat in alle dorpen binnenstedelijk vrij in aantal mag worden gebouwd. Dit geeft de mogelijkheid om bestaande panden waarvan de huidige functie is vervallen om te zetten naar wonen. Het biedt mogelijkheden om ‘rotte kiezen’ aan te pakken, te herstructureren en op deze plekken woonmogelijkheden te creëren.
• Zorgvuldige invulling van de leefomgeving is van essentieel belang; door goede ruimtelijke ordening, klimaatbestendig ontwerpen, groene openbare ruimte en een gezond leefklimaat te creëren kan er een plus aan de leefomgeving worden toegevoegd.
• De huisvesting van de bijzondere doelgroepen, vooral statushouders, in de sociale woningvoorraad vraagt de nodige aandacht. Zowel kwantitatief als kwalitatief.
• Ouderen kunnen langer zelfstandig blijven wonen in levensloopgeschikte woningen en geclusterde woonvormen.
• De 24 uurs zorgplekken met toezicht voor psychogeriatrie en somatische zorg zijn uitgebreid.
• ‘Zorgen voor elkaar’ wordt mogelijk gemaakt voor jong en oud en voor generaties door dit te faciliteren met verschillende woonconcepten.
• We willen een aantrekkelijke woongemeente zijn voor onze huidige en toekomstige inwoners.
• Onze inwoners wonen in een huur- of koopwoning die past bij hun financiële situatie, gezinssamenstelling of zorgbehoefte. Daarnaast willen we dat deze woning energieneutraal en digitaal ontsloten is.
• We blijven inzetten op inbreiding, maar we staan op sommige plekken ook nadrukkelijk open voor uitbreiding.
• We staan open voor innovatieve woningbouw zoals Knarrenhofjes of tijdelijke woningen.
• We willen dat we bij de uitvoering van de woonvisie indien nodig kunnen bijsturen. We vinden het belangrijk dat (nieuwbouw) woningen ook voor inwoners van Ooststellingwerf en jongeren bereikbaar zijn.
  
  

• De ambitie om de komende acht jaar minimaal 520 woningen te realiseren is door het sluiten van de Woondeal verhoogd naar 700 woningen. Dat kan door nieuwbouw, maar ook door het herbestemmen van andere functies naar de functie wonen.
• Voor Ooststellingwerf geldt, ook in de Woondeal, de unieke situatie dat in alle dorpen binnenstedelijk vrij in aantal mag worden gebouwd. 
• Op zorgvuldige wijze hebben we invulling gegeven aan de leefomgeving; dit door strategische aankopen te doen met in achtneming van de goede ruimtelijke ordening, klimaatbestendig ontwerpen, groene openbare ruimte en een gezond leefklimaat te creëren. De locaties vormen in dat verband een logische uitbreiding.
• De huisvesting van de bijzondere doelgroepen, vooral statushouders heeft onze aandacht gehad. We hebben voor tijdelijke opvang gezorgd (Rikkingahof in Oosterwolde).
• De prestatieafspraken van 2022 zijn geëvalueerd, de prestatieafspraken 2023 zijn in uitvoering en de nieuwe prestatieafspraken 2024 zijn gemaakt. 
  
  

• In 2023 zijn heel veel van de onderstaande zaken gestart of is doorgewerkt aan de punten die in 2022 waren gestart. Hiervan zijn veel punten in de organisatie geborgd.
• In alle dorpen gaan we woningen toevoegen, in afstemming met de woon(zorg)visie 2022-2026, en de Woondeal 2023. De planvoorraad is op dorpsniveau uitgewerkt in de planmonitor.
• We werken aan de mogelijkheden om woningtoewijzing aan eigen inwoners mogelijk te maken door de ruimte daarvoor te benutten die de nieuwe Wet Versterking Regie op de Volkshuisvesting (naar verwachting medio 2024) daarvoor biedt/gaat bieden. We werken hier in zowel regionaal als provinciaal verband aan. Daarbij houden we de landelijke regelgeving en nieuwe aanwijzingen nauwlettend in de gaten.
• We geven voorkeur aan binnenstedelijke ontwikkeling waar mogelijk en die stimuleren we actief.
• Voor gemeentelijke woningbouw projecten zijn we actief met grondverwerving aan de slag gegaan. Enkele aankopen zijn inmiddels afgerond, andere zijn in een afrondende fase gekomen en we verkennen mogelijke andere strategische aankopen.
• We acteren proactief t.a.v. grondaankopen ten behoeve van particuliere initiatieven en potentiële woningbouwlocaties.
• We hebben prestatieafspraken met de woningbouwcorporaties over vijf onderwerpen (beschikbaarheid, betaalbaarheid, wonen en zorg, duurzaamheid en leefbaarheid) waaronder de toename sociale woningbouw, waarbij we de normering van 30% sociale woningbouw nauwlettend volgen.
• We werken aan de gevolgen van de nieuwe Huisvestingswet. Daarin wordt voor alle gemeenten een urgentieverordening verplicht. Met alle Friese gemeenten, de provincie en het adviesburo Companen werken we, in 2023 en gedurende 2024, toe naar een uniforme urgentieverordening. Hier zijn ook de corporaties, huurdersbelangen verenigingen en zorgorganisaties bij betrokken.
• De overleggen lopen nog of (onder voorwaarden) het mogelijk is voorrang te geven aan personen met lokale economische maatschappelijke binding, waarbij we de nationale regelgeving nauwlettend blijven volgen.
• We hebben ingezet op integrale planontwikkeling waar een goede leefomgeving uitgangspunt is: (bio-divers) groen, klimaatbestendig, duurzaam zijn speerpunten.
• We zijn regionaal begonnen met het maken van een uitvoeringsprogramma wonen en zorg. Met de corporaties willen we invulling geven over aantallen en plekken van bijvoorbeeld geclusterde woningen voor senioren (Knarrenhoven) en woonvormen met zorg en voorzieningen nabij. Dit doen we via bestaande woningen of nieuwbouw want er ligt een opgave geclusterde woningen voor 2030 waarvan 2/3 betaalbaar en 1/3 particuliere huur of dure koop.
• We hebben contact gelegd met alle regionale zorgaanbieders voor het realiseren van de extra vraag naar plekken voor psychogeriatrische 24-uurs zorg en voor somatische 24-uurs zorg voor 2030.
• We zijn bezig met het uitwerken van beleid voor het stimuleren en faciliteren van splitsen van grotere woningen naar levensloopgeschikte woningen op de benedenverdieping en/of starterswoningen op de bovenverdieping. Daarbij betrokken we ook de mogelijkheden voor ruimte voor het bouwen van meergeneratiewoningen of twee aparte wooneenheden op één erf om de vraag naar ‘zorgen voor elkaar’ te faciliteren, wat in de praktijk een lastige opgave blijkt te zijn door de complexe regelgeving. In 2024 blijven we hier aan werken.
• Om mantelzorg beter mogelijk te makken zijn we bezig met het opstellen van beleidsregels voor het realiseren van (pre)mantelzorgwoningen die bij een bestaande woning kunnen worden gerealiseerd.
• We clusteren woningen voor ouderen zoveel mogelijk, zodat zij onderlinge steun en kunnen bieden, de kans op eenzaamheid vermindert en de zorg aan huis goed en efficiënt geboden kan worden (uit H3 collegeakkoord).
• We blijven kijken naar de kansen die de uitvoering van de woon(zorg)visie ons als raad biedt, rekening houdend met de veranderende maatschappelijke ontwikkelingen, bijvoorbeeld de mogelijkheden voor flexwoningen en tiny-houses.
• We zijn aangesloten en participeren bij de door de provincie en BZK gefaciliteerde versnellingstafels en kennistafels op het gebied van wonen. Hierbij willen we voor zoveel als mogelijk onze 'couleur locale' meegeven aan de centraal geredigeerde regelgeving.

Nieuwbouw - Taskforce Wonen
De druk op de woningvoorraad is groot en vraagt om creatief denken en handelen om de voorraad (tijdelijk) te vergroten. We zijn in gesprek met initiatiefnemers, corporaties, bouwers en de provincie om alle mogelijkheden te benutten. De Taskforce Wonen is volop bezig om de versnelling van eigen plannen en plannen van derden in uitvoering te brengen. In 2023 hebben we plannen voor in totaal 175 nieuwe woningen in procedure gebracht. Tevens hebben hierbij ook aandacht voor innovatieve woningbouw.

Daarnaast zetten we in op intensievere samenwerking met en tussen zorgpartijen om ervoor te zorgen dat ouderen zo lang mogelijk thuis kunnen wonen.

Ruimtelijke kwaliteit behouden
We wegen nieuwe woningbouw zorgvuldig af. De bestemmingsplannen zijn hierin leidend, het Afwegingskader Woningbouwplanmonitor en de woon(zorg)visie zijn hierbij een hulpmiddel. Ook de Omgevingswet 2024 geeft veel aandacht aan ruimtelijke kwaliteit en leefbaarheid.

Sociale woningbouw
We maken jaarlijks prestatieafspraken met de woningcorporaties Actium en WoonFriesland en de huurdersorganisaties. De woon(zorg)visie en de Woningbouw impuls (Wbi) vormen hiervoor de basis. We maken afspraken over onder andere: betaalbaarheid, beschikbaarheid, wonen en zorg, duurzaamheid en leefbaarheid. Met corporaties Woonzorg Nederland en Habion, die een kleiner bezit hebben in Ooststellingwerf, hebben we meerjarige prestatieafspraken. We staan open voor alternatieve vormen van sociale huur, zoals wooncoöperaties.

Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit (voorheen Hûs en Hiem)
Het college stemde in 2021 in met een plan van aanpak voor een nieuw adviesstelsel voor ruimtelijke kwaliteit onder de Omgevingswet. Het is een plan van aanpak dat vanuit de VFG is opgesteld en wat de meeste Friese gemeenten steunen. Er wordt gezamenlijk een projectleider aangesteld die zich zal inzetten om het plan van aanpak in samenwerking met de gemeenten tot uitvoer te brengen. Het nieuwe adviesstelsel is nodig om te kunnen voldoen aan de Omgevingswet (inwerkingtreding 1 januari 2024). De meeste Friese gemeenten hebben een deel van de advisering over ruimtelijke kwaliteit ondergebracht bij de Gemeenschappelijke Regeling (GR) Hûs en Hiem. Dit betreft bijvoorbeeld advisering over beeldkwaliteit (welstand) en monumenten. In juni 2023 heeft de gemeenteraad ingestemd met de verordening op de adviescommissie Ruimtelijke kwaliteit. 

Monumentenzorg
In december 2020 stelde de gemeenteraad een nieuwe subsidieverordening vast en deze trad begin 2021 in werking. De verordening biedt meer mogelijkheden om een subsidie toe te kennen aan herstel van monumenten of aan een project dat meer mensen laat kennismaken met monumenten, erfgoed of cultuurhistorie en/of de kennis erover kan vergroten. De drempel voor het aanvragen van subsidie is lager komen te liggen. Waarschijnlijk worden hierdoor meer subsidieverzoeken ingediend. In 2021 is verkend of het mogelijk is om de huidige lijst met monumenten uit te breiden met meer 'jonge' monumenten die daarmee de cultuurhistorische waarde van de gemeente vergroten. In 2022 is de lijst met monumenten uitgebreid. In juni 2023 is de verordening aangepast aan de Omgevingswet.

In 2024 wordt een themaraad gehouden over monumenten. Ook in 2024 doen we mee met de landelijke Open Monumentendag. Op deze dag stellen de deelnemers hun monument open voor het publiek.

Kerkenvisie
We werken met de kerkenvisie Ooststellingwerf. Op basis van deze visie willen we kerkeigenaren blijven helpen met het vinden van een geschikte herbestemming van hun monumentale kerken. Niet afwachten, maar op voorhand nadenken over toekomstige ontwikkelingen. De kerkenvisie is een uitstekend middel gebleken om in gesprek te raken en te blijven met de kerkbesturen in Ooststellingwerf. 

• Inwoners ervaren dat Ooststellingwerf een goede woongemeente is.
• Inwoners ervaren een goede leefbaarheid en een toereikend voorzieningenniveau.
• In de Woondeal (april 2023) is de opgave voor het realiseren van nieuwe woningen van 520 naar 700 gegaan.
• Inwoners zien dat woningen - in diverse typen en prijsklassen - en kavels te koop staan.
• Inwoners vinden binnen een redelijke termijn een sociale huurwoning. Waarbij een 1/2 tot 1 jaar wachten als redelijk is beschouwd.
• Eigenaren van een monument en mensen die een project over monumenten willen bekostigen, kunnen eenvoudig een subsidie aanvragen.
• Taskforce Wonen heeft presentaties gehouden in de dorpen.
  
  

• Structuurvisie 2010-2020-2030 Ooststellingwerf
• Notitie 'Platteland aan zet' (kaders gebiedsuitwerkingen) (januari 2012)
• Notitie 'Voortgang pilot dorpsagenda’s/gebiedsagenda’s' (voorjaar 2012)
• Woon(zorg)visie Ooststellingwerf 2022-2026
• Nota bouwleges gemeente Ooststellingwerf 2016-2019 (januari 2016)
• Afwegingskader woningbouw (januari 2019)
• Kerkenvisie (januari 2021)
• Notitie Tiny Houses Ooststellingwerf (januari 2021)

In onderstaand overzicht lichten we afwijkingen > € 25.000 toe.

Thema 3.1 Economische ontwikkelingen
Economische aangelegenheden, voordeel € 205.000

• Er is een voordeel door lagere rentelasten en lagere uitvoeringslasten.
• Biobased economy, voordeel € 175.000*. In 2023 hebben we een deel van het beschikbare budget voor Biobased economy gebruikt voor het opstellen van de uitvoeringstrategie Circulaire Economie. Deze strategie is eind 2023 vastgesteld door de gemeenteraad. Het resterende budget wordt conform raadsbesluit de komende jaren gebruikt voor de uitvoering van de strategie. Zie ook hieronder bij algemene reserve. 

Algemene reserve Biobased economy, nadeel € 175.000*
Lagere onttrekking voor Biobased economy, zie hierboven. De onttrekking schuift door naar 2024. 

Toeristenbelasting, voordeel € 28.000
De baten toeristenbelasting 2022 waren hoger dan begroot. Daardoor is ook het voorschot toeristenbelasting 2023 hoger dan begroot. Dat zorgt voor een voordeel. 

Thema 3.2 Openbare ruimte
Verkeersveiligheid, voordeel € 343.000*
In de raadsvergadering van 15 februari 2022 is € 500.000 beschikbaar gesteld voor het verbeteren van de verkeersveiligheid. In 2023 was hier vanuit de algemene reserve nog € 393.500 beschikbaar. Daarvan is € 51.000 in 2023 ingezet. Zie ook hieronder bij algemene reserve. Op grond van een plan van aanpak zijn worden de maatregelen uitgevoerd. Er zijn inmiddels vanuit de door u beschikbaar gestelde middelen meerdere projecten die bijdragen aan de verkeersveiligheid binnen onze gemeente afgerond, zoals De Kloosterweg, de Bosberg, Molenhoek, Oude Tramweg en de Leidijk (binnen de bebouwde kom).

Algemene reserve verkeersveiligheid, nadeel € 343.000*
Er was een onttrekking geraamd van € 393.500 voor het verbeteren van de verkeersveiligheid. De werkelijke onttrekking is € 51.000. Het restant schuift door naar 2024. 

Investering Haerenkwartier en fietsverbinding Waskemeer, voordeel € 2.220.000*
Beide investeringen zijn nog niet volledig afgerond. Dit zorgt voor een lagere onttrekking aan de algemene reserve in 2023. De onttrekking schuift door naar 2024. 

Algemene reserve, nadeel € 220.000*
De onttrekking voor de fietsverbinding Waskemeer schuift door naar 2024. Zie ook hierboven.

Reserve strategische projecten, nadeel € 2.000.000*
De onttrekking voor de wijkvernieuwing van het Haerenkwartier schuift door naar 2024. Zie ook hierboven. 

Verkeersvoorzieningen, voordeel € 54.000
Dit komt door lagere energielasten bij openbare verlichting, met name door lager verbruik door overstap naar LED. In de najaarsrapportage 2023 was extra budget beschikbaar gesteld vanwege de hogere energielasten. Deze waren gebaseerd op de voorschotten van de eerste twee kwartalen. De voorschotten van het derde en vierde kwartaal vielen door een herberekening van gebruik fors lager uit. Vandaar dat er nu sprake is van een overschot.

Straatreiniging, nadeel € 34.000
Het nadeel is vooral ontstaan doordat drie sneeuwploegen vervangen zijn. Deze vielen onder de activeringsgrens van € 25.000 waardoor deze lasten volledig in het jaar 2023 vielen. Dit zorgt voor een eenmalig nadeel. Ook zijn er extra strooiwerkzaamheden geweest. 

Openbaar groen, nadeel € 48.000
Dit heeft diverse oorzaken. Er zijn hogere uitgaven geweest door gestegen brandstofprijzen. Daarnaast was er meer herstel van schade nodig aan voertuigen. Ook is er minder snippergroen verkocht dan standaard begroot. 

Thema 3.3 Milieu
Klimaatmiddelen, voordeel € 306.000*
In 2022 is de Transitievisie Warmte vertaald naar een uitvoeringsprogramma met een aanpak vanuit de OWO samenwerking. Het uitvoeringsprogramma bevat een 10-tal concrete uitvoeringsprojecten waaraan de komende periode (2022-2026) gewerkt wordt. De beschikbare klimaatmiddelen worden ingezet voor de uitvoering van deze projecten. De resterende middelen ultimo 2023 blijven beschikbaar voor 2024 en verder. 

Algemene reserve, nadeel € 306.000 *
Er was een onttrekking begroot van € 337.000 voor klimaatmiddelen. De werkelijke lasten waren lager, zie hierboven. De onttrekking schuift door naar 2024. 

Afval, voordeel € 29.000
Er werden meer salarislasten en overhead toegerekend aan afval dan begroot. Dit komt als last terug in programma 6. Per saldo is er een nadeel op het product afval van € 5.000. Dit zien we terug in een hogere onttrekking aan de reserve lastenverlichting. Zie hieronder. 

Reserve lastenverlichting, nadeel € 5.000
De onttrekking was geraamd op € 426.000 (voor namelijk in verband met lastenverlichting), en is in de werkelijkheid € 431.000.

Riolering, voordeel € 159.000
De riolering beschouwen we in de begroting als één geheel. Het verschil wordt gemuteerd in de voorziening. Per saldo waren er hogere lasten, waardoor de dotatie aan de voorziening € 92.000 lager is dan begroot. Dit komt enerzijds doordat minder rente werd toegerekend (voordeel) en anderzijds dat er hogere lasten waren voor onderhoud watergangen, salarislasten en overhead (nadeel). Deze lasten worden in een ander programma verantwoord. Het zorgt voor een voordeel bij de riolering en een nadeel in de exploitatie.

Thema 3.4 Bouwen en wonen
Ontwikkelplannen inclusief grondexploitatie, € 0 (resultaat neutraal)
Dit bestaat uit twee onderdelen: één ervan heeft invloed op het rekeningsresultaat en de ander niet. Invloed op het rekeningsresultaat is de jaarlijkse actualisatie van de omvang van de reserve grondexploitatie. De omvang van de reserve is gebaseerd op de risico's met betrekking tot de toekomstige verkopen voor de komende vijf jaar en de huidige boekwaarde van de complexen. Net als in 2022 stellen wij voor om de omvang van de reserve niet via de gebruikelijke actualisatie te bepalen. De taskforce draait op volle toeren. In 2024 worden er twee nieuwe exploitatieplannen aan u voorgelegd. Dan is het goed om de reserve grondexploitatie op niveau te hebben.

De grondexploitatie is in administratief opzicht een sluitend systeem. Het saldo van de baten en lasten, na winstneming via de reserve, wordt verrekend met de boekwaarde op de balans. De toename (de lasten zijn hoger dan de baten) van de boekwaarde is € 153.000:

• Resultaat uit reguliere baten en lasten € 69.000 (afname boekwaarde). Bij de woningbouwcomplexen zijn er zes kavels (Boekhorsterweg) en twee kavels (Waskemeer) verkocht. Eind 2023 zijn er drie industriekavels (twee Venekoten en één Turfsteker) verkocht, de opbrengst wordt in 2024 geëffectueerd.
• Toevoeging aan de reserve (toename boekwaarde) in verband met winstneming volgens de POC-methode (percentage of completion) € 222.000. Door de verkopen wordt de winstneming ook hoger.

Ruimtelijke ordening, volkshuisvesting en bestemmingsplannen, voordeel € 1.715.000
Dit komt hoofdzakelijk door: 

• Taskforce wonen, voordeel € 1.095.000*. De taskforce draait op volle sterkte in 2023. De lasten waren in 2023 € 253.000 waarvan het merendeel personeelslasten betreft. Het budget blijft beschikbaar voor verdere versnelling van de woningbouwopgave. Het voordeel op deze kostenplaats is € 1.240.000. Dit komt omdat een deel van de lasten bij de personeelsbudgetten verantwoord staat in programma 6 en zorgt daar voor een nadeel van € 145.000. 
• Omgevingswet, voordeel € 620.000*. De geboekte lasten voor de omgevingswet bedragen in 2023 € 176.000 en er zijn middelen ontvangen bij de circulaires. Per saldo is de onttrekking € 140.000. Het budget blijft beschikbaar voor de verdere implementatie van de Omgevingswet.

Algemene reserve, nadeel € 1.715.000*

• Er was via de algemene reserve een budget van € 1.348.000 voor de Taskforce wonen. De werkelijke onttrekking is € 253.000. Het restant blijft beschikbaar. 
• We hadden een onttrekking geraamd voor de omgevingswet van € 760.000. De werkelijke onttrekking is € 140.000. Het restant blijft beschikbaar.
  

Grond en gebouwen, voordeel € 139.000
Het voordeel is een gevolg van ontvangen huur voor het pand Houtwal en opbrengst verkopen van grond. De omvang hiervan is na de termijn van de najaarsrapportage 2023 volledig in beeld gekomen, zodat dit niet in de rapportage kon worden meegenomen.

Gemeentelijke monumenten en woningen, voordeel € 54.000*
Dit is het gevolg van het niet uitgevoerde schilderwerk aan de molen Makkinga. Dit kon niet worden uitgevoerd in 2023 vanwege de slechte weersomstandigheden na de zomer. Het werk is dus wel aanbesteed en wordt uitgevoerd in 2024. Bij de bestemming van het resultaat 2023 stellen wij u voor om € 50.000 in 2024 beschikbaar te houden.

* Maakt onderdeel uit van de incidentele baten en lasten.