2. Financieel perspectief

Bij het presenteren van het financieel perspectief gaan we uit van structurele budgettaire ruimte. Daarom zijn de incidentele baten en lasten gecorrigeerd. Structurele lasten moeten gedekt worden door structurele baten, dan is er sprake van structureel evenwicht. Het uitgangspunt is de stand na de decembercirculaire 2022. Normaalgesproken zouden we het jaar 2026 kopiëren naar 2027. We hebben dat nu niet gedaan, voornamelijk omdat de uitkering uit het gemeentefonds lager is in 2027. De verschillen in het jaar 2027 ten opzichte van 2026 komen hoofdzakelijk door een lagere algemene uitkering. Bij het opstellen van de programmabegroting 2024-2027 wordt jaarschijf 2027 opnieuw doorgerekend (net als de andere jaarschijven). 

Het Rijk heeft eerder aangegeven dat met gemeenten en provincies gewerkt wordt aan een nieuw financieringssystematiek vanaf 2026. In aanloop daarnaartoe heeft het kabinet in de septembercirculaire 2022 eenmalig een bedrag voor 2026 voor de algemene uitkering beschikbaar gesteld. In de eind april bekend geworden Voorjaarsnota van het Rijk staat dat dit eenmalige bedrag structureel is geworden. Dit zorgt voor een hogere algemene uitkering van ruim € 1,3 miljoen vanaf 2027 (dit is verwerkt in onderstaand perspectief). Ook staat in de Voorjaarsnota van het Rijk dat de nieuwe financieringssystematiek niet vanaf 2026 maar vanaf 2027 zal ingaan.

Uit de huidige stand van zaken blijkt dat we een positief financieel perspectief hebben voor de eerste twee jaren en dat daarna het perspectief negatief wordt. Zoals ook in de inleiding genoemd stellen wij voor om de ontwikkelingen met betrekking tot de algemene uitkering af te wachten en eventueel als dat nodig is bij de begroting 2024 met een plan van  te komen om deze laatste jaren structureel in evenwicht te brengen.

Om een reëel beeld te geven van de ruimte in het perspectief verwerken we in de kaderbrief de onvermijdelijke structurele budgettaire effecten (voor zover die nu bekend zijn). Op hoofdlijnen zijn deze onder de tabel toegelicht. Het structurele saldo is daardoor behoorlijk afgenomen. Daarnaast zijn er nog diverse risico’s en ontwikkelingen die invloed gaan hebben op het perspectief (zie hoofdstuk 4). 

Het structurele gevolg vanuit de voorjaarsrapportage is € 1.755.000 negatief. Hoofdzakelijk komt dit door de volgende onderdelen:

• Structureel nadelig gevolg van € 1.109.000 van de onlangs afgesloten C.A.O. gemeenten. De gemiddelde verhoging is rond de 9,1%, in de begroting hadden we rekening gehouden met 3,4%.
• Bij de Jeugdzorg is er een structureel nadeel van € 550.000. Bij de Jaarstukken 2022 is een groot nadeel van € 1.265.000 geconstateerd. Het structurele nadeel heeft vooral te maken met de specialistische jeugdzorg en dyslexie. Bij de vorige kaderbrief 2023-2026 is het jeugdbudget ook verhoogd met € 800.000 structureel.
  
  

Voor het organiseren van verkiezingen is structureel € 25.000 extra budget nodig. Gestegen kosten komen door forse stijging porti tarieven, hogere lasten voor opleiden vrijwilligers en indexatie van diverse lasten. De afgelopen twee jaren was deze tendens al zichtbaar, maar zijn de extra lasten opgevangen vanuit coronamiddelen. 

Op 18 april 2023 heeft u ingestemd met de begroting 2024 van de FUMO. In de begroting 2024 van de FUMO is de bijdrage voor Ooststellingwerf € 70.000 hoger dan begroot. Voor een deel komt dit door reguliere indexatie. En voor een deel is het nieuw beleid: het aanpassen van kengetallen, meer uren voor collectieve taken en het versterken van de bedrijfsvoering. De begroting 2024 is exclusief effecten omgevingswet. Voor de effecten omgevingswet wordt rond de zomer 2023 nog een separaat voorstel opgesteld.

Het onderhoud van de sportvelden en meststoffen is opnieuw aanbesteed. De lasten zijn door de nieuwe aanbesteding € 45.000 hoger dan het beschikbare budget. Zie ook raadsmededeling #1280. 

De bijdrage aan Veiligheidsregio Fryslân is vanaf 2024 € 213.000 hoger. Dit komt deels door een hoge indexatie en deels door nieuw beleid. Zie ook het raadsvoorstel van 27 juni 2023 over de begroting 2024 van de veiligheidsregio. 

Eind 2020 is het bomenonderhoud aanbesteed. Na twee jaar worden de prijzen per eenheid jaarlijks geïndexeerd. De prijsstijgingen van afgelopen twee jaren hebben ervoor gezorgd dat er structureel € 25.000 nodig is om het onderhoud van de gemeentelijke bomen op het door de raad vastgestelde niveau te houden. 

Er zijn hogere lasten bij de OWO-afdeling bedrijfsvoering door stijging van de ICT licentiekosten. We verwachten 5% hogere stijging dan waar we rekening mee hadden gehouden. Daarnaast zijn er extra middelen nodig voor materieel bij VTH. De veranderende maatschappij en oprukkende ondermijning door de verwevenheid van criminaliteit met de bovenwereld maakt dat toezichthouders/BOA’s, maar ook kantoorpersoneel te maken krijgen met agressie en bedreigingen. Om hun veiligheid te versterken is een andere uitrusting nodig dan we gewend zijn. Dit brengt structurele kosten met zich mee op het gebied van vervoer, kleding en signalering. We zijn inmiddels begonnen met het bewustmaken van de maatschappij op het thema ondermijning. Dit wordt zowel binnen als buiten de organisaties verder ontwikkeld. Er wordt ook geïnvesteerd in zogenaamde smart solutions bij toezicht. Een goed voorbeeld is de inzet van een drone. Structureel vraagt dit om middelen die bijdragen aan de veiligheid van de medewerkers en de verdere professionalisering van de organisatie. In totaal zorgt dit voor structureel hogere lasten van € 67.000 voor onze gemeente. 

De Wet open overheid (Woo) is van kracht sinds 1 mei 2022. De wet is bedoeld om overheidsorganisaties transparanter te maken. De wet moet ervoor zorgen dat overheidsinformatie beter vindbaar en uitwisselbaar is. De Woo vervangt de Wob (Wet openbaarheid van bestuur). 2022 en een deel van 2023 is/wordt gebruikt voor het maken van een impactanalyse en nulmeting en dit resulteert in een plan van aanpak. Van het Rijk zijn er middelen (structureel en incidenteel) ontvangen voor implementatie en uitvoering van de Woo. We schatten in dat we twee derde van deze middelen nodig hebben voor de aanpak in OWO-verband. We stellen voor dit beschikbaar te stellen vanuit de al beschikbare Rijkmiddelen (geen resultaatsconsequenties). \

 

Bij de jaarrekening 2022 hebben wij u geïnformeerd over de recente afronding van onderhoudsplannen van een 7-tal sport-, welzijnsaccommodaties en MFA’s. Tevens hebben wij aangegeven dat wij de nieuwe onderhoudsplannen en de financiële consequenties daarvan in juni 2023 via een raadsvoorstel aan u voorleggen. De financiële consequenties hebben wij verwerkt in onderstaand financieel perspectief. Hierdoor kunt u dit meenemen in de integrale afweging bij de kaderbrief. Uiteraard is dit onder voorbehoud van accordering van dit voorstel door u.

• Bosbergtoren. Op 15 februari 2022 heeft u ingestemd met verhuur aan Coöperatie Appelscha en hiervoor budget beschikbaar gesteld. Naast groot onderhoud is binnen het budget een extra bedrag gereserveerd voor risico’s m.b.t. de lift en het ticketsysteem. Bij de begroting 2024 wordt aan de hand van het verloop van de storingen en een nieuw onderhoudsplan beoordeeld of deze post kan worden aangepast. We komen hier bij de begroting 2024 op terug.
• Bediening bruggen Turfroute. In 2022 hadden we een overschrijding op het budget Turfroute door hogere lasten voor de bediening van bruggen. We zijn met de provincie in gesprek over een nieuwe overeenkomst voor de bediening van de bruggen voor 2023 en verder. We komen bij de begroting 2024 hierop terug.
• Onderhouds-en vervangingsplan oevervoorziening. De Provincie Fryslân neemt binnenkort een definitief besluit m.b.t. de toewijzing van het beheer en onderhoud van de oevers van de vaarwegen in Friesland. Voor Ooststellingwerf gaat het om de Opsterlandse Compagnonsvaart en de Tjonger. Dit heeft als gevolg dat de gemeente Ooststellingwerf verantwoordelijk wordt voor het beheer en onderhoud van een deel van de oevers. Dit gaat 1 januari 2024 in. Dit heeft onvermijdelijke budgettaire gevolgen die op ons af komen. De financiële gevolgen zijn op dit moment niet bekend. Daar komen wij later op terug.